1- تمام رژیم‌هایی که از دوران سده میانه و پس از حمله اعراب تا امروز در سرزمین ما حکمرانی کرده‌اند، رژیم‌های امنیتی بوده‌اند. مسئله امنیت، مهمترین دغدغه فکری و دستگاه سیاسی آنها بوده است. البته این بدان معنا نیست که مسئله مهم آنها حراست از امنیت مردم است، نخیر، حفظ امنیت قدرت مسئله مهم آنها بوده است. اساساً خود دولت‌ها در طی تاریخ منشاء اصلی ناامنی در کشور بوده‌اند. این موقوفاتی که در قاعده نظام ملکداری در ایران وجود دارد، فکر مي‌کنید از کجا به وجود آمد؟ موقوفات هدفی بود برای حفظ مالکیتی که در ایران همیشه در معرض مصادره از سوی حکام وجود داشت. مردم برای آنکه تصرف خود را بر املاک خود حفظ کنند، آن را وقف مي‌کردند. بعدها خود واقف مي‌توانست آن را از وقف خارج کند. دولت‌ها نیز برای حفظ مشروعیت از دستبرد زدن به املاک موقوفه خودداری مي‌کردند. نگاه ما به سیاست‌های کلان و حتی سیاست های خرد، دستکم در طول چهل سال گذشته، همیشه امنیتی بوده است. و دلیل آن شاید ضرورت‌های سرزمینی بوده، و شاید ضرورت‌های فرهنگی و ... بوده است. من نمي‌دانم وقتی آقای رئیسی ریاست قوه قضائیه را بر عهده گرفتند، این صحبت محمد رضا پهلوی را دیده بودند و یا خیر؟ محمد رضا پهلوی در مصاحبه با اوریانافالانچی مي‌گوید، امنیت از نان شب برای ما واجب تر است. آقای رئیسی هم وقتی که رئیس قوه قضاوئیه مي‌شوند، در اولین صحبت‌های خود مي‌گوید، مسئله امنیت از عدالت برای ما مهم تر است. ملاحظه مي‌کنید سیستمی که تمام شعارش و ادعایش که سقف آسمان را هم پاره مي‌کند، این است که ما اهل عدالت هستیم، حالا وقتی در برابر امنیت، که در اینجا مراد امنیت حکمرانان است، قرار مي‌گیرد، عدالت عقب نشینی مي‌کند. در واقع از نگاه رژیم‌های امنیتی، بسیاری از مسائل همچون بیکاری ماهیت امنیتی پیدا مي‌کنند. و چون راه حل اساسی برای رفع آن نمي‌یابند، راه حل‌های ساده جهت رفع بیکاری، همان احداث کارخانه‌های زیان بخش است، را در دستور کار خود قرار مي‌دهند. به گفته کارشناسان محیط زیست اگر ما بخواهیم محیط زیست را رعایت کنیم دستکم باید 8000 کارخانه در کشور تعطیل شوند. و بنابراین ترس از ارتش بیکاران در خیابان‌ها با این نگاه امنیتی، از سیاست‌هایی پیروی مي‌کنیم، که مثلا تخریب محیط زیست، تخریب آب و هوایی و ... را در پی دارند...

2- یکی دیگر از عواملی که موجب توسعه ناپایدار و اصرار و سماجتی که بر روی این نوع توسعه وجود دارد، دوگانگی نظام حقوقی و حقیقی است. نظام حقوقی آن چیزی است که قانون، و در نهادهای قانونی پیش بینی شده، و برابر با قانون عمل مي‌کنند. نظام حقیقی، آن چیزی است که در واقعیت امر شاهد آن هستیم. یعنی نفوذ و اختیارات نهادهایی که خارج از محدوده قانونی تعریف مي‌شوند، و حتی فراتر از آن، میزان اختیارات و نفوذ این نهادها از نهادهای قانونی زیادتر است، و حاصل این دوگانگی این است که ما با یک رشته نهادها و حتی شبه نهادهایی مواجه هستیم، که با اختیارات و نفوذ بیش از حد کشور را محل تاخت و تاز گروه‌های مافیایی کرده‌اند. مافیا گروه‌ها و جریان‌هایی هستند که نفوذ سیاسی دارند ولی هیچ مسئولیت سیاسی ندارند و در قانون تعریف نشده‌اند و بنابراین پاسخگو هم نیستند. از فضای خالی و کشمکش دائمی که بین نهادهای حقوقی و نهادهای حقیقی، و از بین این دوگانگی به وجود مي‌آید، به ناگزیز چه بخواهیم و چه نخواهیم، ما شاهد رشد و گسترش گروه بندی‌ها و صف بندی‌های مافیایی هستیم. و این دو گانگی در چهل سال اخیر یک محمل، یک فضای خالی ایجاد شده که گروه‌های مافیایی در بخش آب، معدن، جنگل، سیاست و ... ظهور پیدا کرده‌اند.

3- سومین عامل شکل گری سیاست توسعه ناپایدار، عدم شکل گیری بورژوازی ملی است. در غرب بورژوازی یک روند تکاملی و تدریجی و بسیار موزون را پشت سر گذاشته است. در غرب این طبقه از دل طبقه متوسط ظهور پیدا کرد و در شهرها مینی فاکتورها، پیشه وران و بازرگانان و تجار، طبقه بورژوازی را در محلات بورژو در فرانسه رونق دادند، و یک طبقه انقلابی محسوب مي‌شدند. یعنی تا قبل از قرن 19 و 20 پیش از آنکه بورژواها به یک طبقه سرمایه دار تبدیل شوند، یک طبقه انقلابی به حساب مي‌آمدند. پس وقتی که فرماسیون‌ها و شکل بندی‌های فئودالیزم در غرب مضمحل مي‌شوند، به وسیله طبقه بورژوا و متوسط، یک روند تغییر و تحول منطقی فرماسیونی را در غرب شاهد هستیم. طبقه متوسط بورژوازی بعنوان یک طبقه انقلابی ظهور مي‌کند، و علیه دستگاه سیاسی و دستگاه اربابی آشوب مي‌کند و انقلاب فرانسه و انگلیس هر دو به مفهوم ظهور طبقه متوسط بورژوازی بود. اما در ایران بورژوازی چه مسیری را طی نمود؟ اساسا ما در ایران نظام ملکداری هیچگاه نداشتیم. و طبقه آریستوکرات نداشته‌ایم، از دوران هخامنشی به بعد ما فاقد یک طبقه اریستوکرات و ملکدار بوده‌ایم. به قول آن لمتون در کتاب مالک و زارع، تمام مملکت ملک طلق شاه بوده، اما در غرب آریستوکرات در روستاها در کنار ملک خود بودند، و نظارت مستقیم داشتند. در ایران اما، ملاکین در شهر بودند و زائده قدرت سیاسی بودند. و همین‌ها در دوره رضا شاه و احمد شاه زمین‌ها و املاکشان را در روستا فروختند و کارخانجات را تاسیس کردند. با همان ویژگی‌های انگلی و زائد بودن طبقه اربابی. یعنی ما شاهد یک طبقه بورژوای انگلی بوده‌ایم، در واقع ما هیچگاه بورژوازی ملی و مستقل نداشته‌ایم. طبقه‌ای که وابسته به قدرت سیاسی و یا وابسته به اقتصاد بین الملل نباشند. در حقیقت، مناسبات قدرت اجازه ظهور یک طبقه مستقل بورژوازی را هم نمي‌دهد، و بنابراین همیشه این بورژوازی زائده قدرت سیاسی بوده است، اساساً در رژیم‌های امنیتی کسانی که قطب مسلط اقتصادی مي‌شوند مساله هستند، در صورتی که ما در ملل غرب شاهد کشمکش سه دستگاه مستقل از هم هستیم، دستگاه سلطنت، دستگاه اربابی، دستگاه کلیسا. اما در ایران این سه نهاد، یا سه آلترناتیو، در نهاد سیاسی و در هم تنیده شده بودند. یعنی شاه هم قدرت سیاسی و هم فرهنگی و هم اقتصادی را در دست داشته است. پس ما در ایران یک اقتصاد مستقل از قدرت نداشته‌ایم... و در واقع همین نگاه امنیتی و سیاسی به توسعه، و وجود بورژوازی سرسپرده در ایران، به دلیل نگاه راست افراطی یا همان نئولیبرالیسم، یا به قول هابرماس لیبرالیسم لجام گسیخته، سرشت مناسبات اقتصادی ما را به شکل انگلی سامان مي‌دادند. و این در حالی است که تمنای عدالت در ایران یک تمنای تاریخی بوده و ذائقه فرهنگ ایرانی برابری خواهی و انسان دوستی بوده است.

http://www.isa.org.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D8%A7/701-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86/4603-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1