منع فروش تسلیحات تهاجمی به ایران

برای تأمین نیاز تسلیحاتی نیروهای مسلح یک کشور، با مناسب‌ترین قیمت، تعامل نظامی، اقتصادی و سیاسی با دو قطب شرق و غرب ضروری است. پیش از انقلاب اسلامی، شاهد موفقیت دولت شاهنشاهی ایران در خرید تسلیحات و تجهیزات زرهی از کشورهای غربی و شوروی بودیم. معاملهٔ تسلیحاتی با شوروی، به ایران فناوری ساخت موشک‌های دوشپرتاب ضدهوایی روسی را داد. اما در شرایط کنونی، ایران تنها امکان خرید تسلیحات از کشورهایی مثل روسیه و چین را دارد. تسلیحات از این کشورها، با قیمت بسیار بالا به ایران فروخته می‌شود. علاوه بر هزینهٔ گزاف، شرایطی مثل عدم انتقال فناوری تعمیر، نگهداری و حتی ساخت قطعات به ایران تحمیل می‌شود.

مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی

پیش از تحریم تسلیحاتی ایران، روسیه از فروش تسلیحاتی که به رژیم جمهوری اسلامی امکان حمله به خاک اسرائیل را می‌داد، خودداری کرد. روسیه از سوی ایالات متحده و متحدین اروپایی‌اش مثل آلمان نیز برای عدم دسترسی ایران به سلاح‌های تهدیدکننده اسراییل، تحت فشار بود. به عنوان مثال، درخواست ایران از روسیه برای خرید بمب‌افکن‌های سنگین توپولف ۲۲ ام ۳ که قابلیت حملهٔ هوایی ایران به اسرائیل را فراهم می‌کرد، رد شد. روسیه از بازآماد (اورهال)، عمردهی و ارتقای جنگنده رهگیرهای میگ-۲۹ و بمب‌افکن‌های ضربتی ایران در سال ۱۳۸۷ سرباز زد. با عدم همکاری روسیه، نیروی هوایی ارتش و شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها) مجبور شدند اورهال ناقص این هواپیماها را خود انجام دهند.

به نظر می‌رسد که با وجود پایان تحریم تسلیحاتی ایران، سیاست عدم دسترسی ایران به سلاح‌هایی که تهدید کنندهٔ اسراییل است، ادامه داشته باشد. روسیه و چین تجهیزات تهاجمی‌ای به ایران خواهند فروخت که خطری را متوجه اسراییل نکند. تانک‌های اصلی میدان نبرد، بسته‌های ارتقایی تجهیزات زرهی نیروی زمینی ارتش و سامانه‌های پدافند موشکی برای استفادهٔ نیروهای مسلح از آن جمله‌اند. آنچه بعید به نظر می‌رسد، فروش تسلیحاتی است که ایران را در بهبود فناوری ساخت موشک-های قاره‌پیما یاری کند.

اولویت خرید سامانه‌های پدافند موشکی

به نظر می‌رسد، از این پس، خرید سامانه‌های پدافند موشکی در صدر فهرست خرید تسلیحاتی ایران باشد. پیش از پایان تحریم تسلیحاتی، اهمیت خرید سامانه‌های پدافند موشکی در سفر هیأتی از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران به روسیه، به ریاست وزیر دفاع امیر حاتمی، مطرح شد. در شهریور ماه سال جاری، این هیأت از سامانه‌های پدافند موشکی در نمایشگاه تسلیحات و تجهیزات نظامی ارتش-۲۰۲۰ (Army-2020) در مسکو دیدن کرد. در این سفر، با شرکت‌های سازندهٔ سامانه‌های پدافندی کوتاه‌برد، برد متوسط و برد بلند برای معامله تسلیحاتی مذاکره شد. به نظر می‌رسد، مشکلات اقتصادی و بودجهٔ محدود نیروهای مسلح، مانع ایران برای خرید سامانهٔ پدافندی برد بلند اس-۴۰۰ از روسیه نشود.

در حال حاضر، نیروی پدافند هوایی ارتش چهار آتش‌بار اس-۳۰۰ پی‌ام یو-۲ در شهرهای تهران (خاوران و فرودگاه مهرآباد)، اصفهان و امیدیه استقرار دارد. نیروی پدافند هوایی در این سه شهر، مناطق محدودی از حریم هوایی ایران را حفاظت می‌کند. با خریداری چهار آتش‌بار اس-۴۰۰، و استقرار آن‌ها در شهرهای شیراز، تبریز، بندرعباس و همدان توان پداجا (نیروی پدافند هوایی ارتش) توانِ مقابله با نفوذ هواپیماها، بالگردها و پهپادهای دشمن افزایش می‌یابد. افزون بر خرید اس-۴۰۰، احتمال دارد که سامانه‌های پدافند موشکی کوتاه‌برد مثل تور ام ۲ ئی و پنتسر اس ۲ ئی برای توانمندسازی راهبردی نیروی هوافضای سپاه پاسداران خریداری شوند.

در کنار خرید سامانه‌های پدافندی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تلاش خواهد کرد تکنولوژی یا فناوری ساخت تسلیحات، توسعه موشک‌های کروز، پهپادهای تهاجمی و موشک‌های هوا به سطح، سامانه‌های اپتیکی و دید در شب را وارد کند. این اقدام به توانایی ایران در توسعه و ساخت تسلیحات بومی، به خصوص برای تأمین نیازهای نیروهای مسلح در شرایط بازگشت تحرم تسلیحاتی، می‌افزاید.

بالگردهای روسی برای سپاه

پس از سرنگونی نظام شاهنشاهی، ۷۷۳ فروند بالگرد تهاجمی، هجومی، ترابری سبک، ترابری سنگین، آموزشی و شناسایی در خدمت هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) ارتش ایران بود. این بالگردها نقش مهمی در جنگ میان ایران و عراق ایفا کرد. مبارزه با ستون‌های زرهی ارتش عراق، حمله به مواضع نیروهای زمینی این کشور، حمل نفرات، آذوقه و تسلیحات و تخلیهٔ مجروحین از آن جمله‌اند. درحال حاضر حدود ۵۳۰ فروند از این بالگردها در خدمت چهار پایگاه پشتیبانی رزمی، دو پایگاه پشتیبانی عمومی و یک گروه عمومی هوانیروز ارتش است. اما تنها دو سوم از این تعداد به‌طور همزمان عملیاتی هستند.

در طی چهل سال اخیر، اکثر این بالگردها در حمل تسلیحات و آلات دقیقشان ارتقاء نیافته‌اند. قابلیت رزمی بالگردها به همان میزانی است که در دههٔ ۱۳۵۰ شمسی بود. برای مثال، تمامی بالگردهای رزمی در جهان، مجهز به سامانه‌های دفاع فردی در برابر موشک‌های زمین به هوا و همچنین هوا به هوای دشمن شده‌اند. هیچ یک از بالگردهای هوانیروز ارتش به چنین سامانه‌ای مجهز نیست. در صورت بروز جنگ، این بالگردها به آسانی با موشک‌های دوشپرتاب نفرات پیاده و موشک‌های هوا به هوای شلیک شده از سوی دشمن، ساقط می‌شوند.

بودجهٔ محدود نیروی زمینی ارتش و ناتوانی در پرداخت هزینه‌های معمول تعمیر و نگهداری این ناوگان بزرگ بالگردی دلیل اصلی عدم ارتقاء قابلیت رزمی آن است. برای مثال، در لایحه بودجهٔ سال ۱۳۹۹، دویست میلیارد تومان برای ارتقاء و بازآماد (اورهال) بالگردهای هوانیروز ارتش اختصاص داده شد. مبلغی حدود شش و نیم میلیون دلار که فقط کفاف هزینهٔ اورهالِ حداکثر ۱۰ بالگرد از بیش از ۶۰ بالگردِ نیازمند اورهال یا بازآماد را می‌دهد. کمبود بودجه جهت تأمین هزینه‌های اورهال، صدها بالگرد هوانیروز ارتش را زمین‌گیر کرده است.

در مقابل، هوانیروز سپاه پاسداران که پنج سال پیش تأسیس شد، مجهز به حدود پنجاه فروند بالگرد است. این بالگردها در کرج، اصفهان، شیراز، زاهدان و ارومیه مستقر هستند. بودجهٔ هوانیروز سپاه بیشتر از هوانیروز ارتش است. شرکت خدمات بالگردی نوید، در سال ۱۳۹۷، پنج فروند بالگرد ترابری میل-۱۷۱ ئی از روسیه خریداری کرد. با پایان تحریم تسلیحاتی ایران، تردیدی نیست که سپاه پاسداران برای خرید بالگردهای تهاجمی میل-۳۵ ام و ترابری میل-۱۷۱ ئی اقدام می‌کند.

آفریقای جنوبی، روسیه و چین تنها سه کشوری هستند که احتمال دارد از این پس به ایران سلاح بفروشند. این سه کشور ممکن است در دستیابی به فناوری‌های ساخت تسلیحات، به سازمان‌های وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران کمک کنند. پیش‌بینی می‌شود از میان شرکت‌های دفاعی چینی و روسی، بعضی برای در امان ماندن از گزند تحریم‌های ایالات متحده، از فروش تسلیحات به ایران خودداری کنند. در مقابل، شرکت‌هایی که به ایران سلاح بفروشند و فناوری‌های نظامی را انتقال دهند، باید منتظر محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت‌هایشان باشند.

باید توقع داشت که مثل سال‌های پیش از تحریم تسلیحاتی، دولت روسیه مانع از فروش تسلیحات تهاجمی‌ای به ایران شود که قلمرو اسرائیل را تهدید می‌کند. فروش و انتقال فناوریِ ساختِ تسلیحات دفاعی و تجهیزاتی مجاز خواهد بود که خطری برای اسرائیل ایجاد نکنند.