چنان چه بیان شد موسسات معتبر نظرسنجی بر این باورند که اشتباهات خود در انتخابات ۲۰۱۶ را تصحیح کرده اند و این بار دامنه‌ی خطای کمتری دارند. آن‌ها بیان می‌دارند در انتخابات قبلی در سطح ملی خطا نکرده بودند و خطا‌ها صرفا در سطح ایالتی بوده و جابجایی حدود سه یا چهار درصد امری طبیعی تلقی می‌شود.

انتخابات قبلی بسیاری از کسانی که می‌خواسته اند به ترامپ رای دهند از بیان این مسئله شرم داشته اند و لذا دامنه‌ی خطای نظر سنجی‌ها را گسترش داده اند و در انتخابات جاری چنین مشکلی وجود ندارد. همچنین با توجه به فاصله‌ی بیشتر بایدن با ترامپ نسبت به فاصله‌ی هیلاری کلینتون با ترامپ در دو روز به انتخابات، حتی با وجود باقی ماندن خطای نظرسنجی‌ها از سال ۲۰۱۶، باز شانس بایدن به قوت خود باقی است، چون ترامپ بسیاری از ایالت‌ها را نهایتا با فاصله‌ی بسیار اندک کمتر از یک درصد برده بود و هرگز برد بزرگی در آن ایالت‌ها بدست نیاورده بود.

با این حال گروهی دیگر معتقدند که موسسات نظرسنجی برای تخمین آراء در سطح ملی ورزیدگی بیشتری دارند و تخمین آراء در سطح ایالتی و حاشیه‌ی شهر‌ها و روستا‌ها پیچیدگی‌های فراوانی پیدا می‌کند که هنوز تا رسیدن به اعتباری که در سطح ملی برای نظرسنجی‌ها وجود دارد فاصله‌ی زیادی است. همچنین باید در نظر داشت که بسیاری از طرفداران ترامپ در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، که ممکن است به دلیل ناآشنایی با زبان نظرسنجی، پاسخ دقیق نداده باشند و یا به دلیل نداشتن خط تلفن زمینی و یا چند شغله بودن اساسا در معرض نظرسنجی و یا آمار قرار نگرفته باشند.

حتی گروهی عنوان می‌کنند، برخی به دروغ گفته اند از بایدن حمایت می‌کنند، اما در واقع به ترامپ رای خواهند داد. چرا که ترامپ شخصیت مثبتی در افکار عمومی به ویژه در نزد دانشگاهیان تلقی نمی‌شود. وشاید «رای پنهان» را که ممکن است از چشم نظرسنجی‌ها دور مانده در روز انتخابات خود را نشان دهد. پس اگر برای احتیاط نظرسنجی‌هایی که فاصله‌ی کمتر از ۵ درصد را در سطح ایالتی نشان می‌دهند را هنوز در دامنه‌ی خطای نظرسنجی‌ها دیده شود، در این صورت رقابت دو کاندیدا بسیار نزدیک خواهد بود. اما اگر دامنه‌ی خطای نظر سنجی‌ها به ویژه در سنجش آراء پنهان کم باشد، مسیر برد بایدن هموار است.

پنسلیوانیای سرنوشت ساز
با توجه به وضعیت آراء الکترال ایالت‌های مختلف و با توجه به نظرسنجی‌های صورت گرفته، ایالت‌های پنسیلوانیا و فلوریدا و آریزونا و ویسکانسین و میشیگان از مهمترین ایالت‌هایی است که نتیجه‌ی آراء آن در تعیین قطعی رییس جمهور آمریکا نقش کلیدی ایفا خواهد کرد. موسسه معتبر «نیویورک تایمز و سی ینا» آخرین نظرسنجی‌ها را روز یکشنبه برای پنج ایالت مهم در روز یکشنبه این گونه ارائه کرده است. میشیگان ۸ درصد، ویسکانسین ۱۱ درصد، پنسلوانیا ۷ درصد، آریزونا ۶ درصد، و فلوریدا ۳ درصد و همه به نفع بایدن. موسسه رویترز نظر سنجی در همین ایالت‌ها رابا احتساب نتایج روز یک شنبه با نتایجی مشابه این گونه اعلام کرده است: میشگان ده درصد، ویسکانسین ۱۰ درصد، پنسیلوانیا ۷ درصد، آریزونا ۲ درصد، و فلوریدا ۲ درصد و همه به نفع بایدن.

ترامپ باید ایالت‌های فلوریدا و پنسیوانیا را را ببرد و در هیچیک از ایالت‌های قرمز نبازد. به همین دلیل بود که روز شنبه ترامپ در چهار جمع انتخاباتی در پنسیلوانیا حضور یافت. او در ۲۰۱۶ با برد ایالت‌های میشیگان و پنسلوانیا و ویسکانسین و فلوریدا توانسته بود امید‌های هیلاری کلینتون را بر باد دهد. ترامپ روز یک شنبه به میشیگان، کارولینای شمالی، فلوریدا، آیووا و جورجیا نیز سفر کرد. با عبرت از حوادث سال ۲۰۱۶، کمپین بایدن برای روز‌های یک شنبه و دو شنبه چندین سخنرانی انتخاباتی با حضور بایدن، اوباما، کاملیا هریس و همسرش در این ایالت تدارک دیده اند تا شاید بتوانند طرفداران خود را برای حضور در انتخابات و ارائه‌ی حداکثری رای تشویق کنند. حضور فعال و همزمان اوباما و بایدن در یک رخداد انتخاباتی در میشیگان در روز شنبه نیز در همین مسیر صورت گرفته است.

به رغم نظر سنجی نیویورک تایمز، تا روز یک شنبه متوسط نظرسنجی‌ها در فلوریدا حدود دو درصد به نفع ترامپ است. اما در پنسلوانیا حدود ۵ درصد بایدن را نسبت به ترامپ پیش نشان می‌دادند. احتمال بازگشت فلوریدا به کمپین بایدن مشخص نیست، چرا که واشنگتن پست که از طرفداران بایدن است نیز دو درصد شاخص را به نفع ترامپ معرفی می‌کند، پس نظر سنجی نیویورک تایمز با تردید مواجه می‌شود. علاوه در پنسیلوانیا نیز شاخص ۵ برگرفته از متوسط نظر سنجی هاست. یعنی نظرسنجی‌هایی هست که فاصله‌ی بایدن را در پنسیلوانیا بیشتر و نظرسنجی‌هایی هست که فاصله بایدن را کمتر نشان می‌دهد.

با توجه به دامنه ۳ یا چهار و حتی پنج درصدی خطای نظرسنجی ها، و با توجه به آن که بر اساس آخرین نتایج، در سطح ایالت ها‌ی فلوریدا، پنسیلوانیا و آریزونا فاصله در حد خطای نظرسنجی‌ها قرار گرفته است و با توجه به موضوع حجم نا مشخص «رای پنهان»، تیم بایدن برای اطمینان از برد خود باید تلاش خود را در این ایالت‌ها مضاعف کنند و مراقب باشند که حداقل پنسیلوانیا را از دست ندهند. مجددا یادآور می‌شود پنسلوانیا برای هر دو کاندیدا حیاتی است و در صورت برد پنسلوانیا توسط بایدن، شانس ترامپ در حداقل ممکن خواهد بود و بالعکس. عصر روز دوشنبه در آخرین نظرسنجی موسسه معتبر «من موث» بایدن را با ۵ درصد و موسسه‌ی «مورنینگ کانسولت» با ۹ درصد نسبت به ترامپ در پنسیلوانیا پیشتاز نشان می‌دهد.

اتکای تیم بایدن به درستی نظر سنجی‌ها و امید تیم ترامپ به خطای نظر سنجی ها؟
با توجه به وضعیت مطلوبتر بایدن نسبت به هیلاری کلینتون در نظرسنجی ها، ترامپ برای برنده شدن در انتخابات نیازمند آن است که دامنه‌ی خطای اکثریت نظرسنجی‌ها حتی بیشتر از ۲۰۱۶ باشد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد (پیروزی ترامپ) آنگاه باید صنعت نظرسنجی آمریکا راه جدیدی برای تصحیح خود پیدا کند چرا که جز انحراف افکار عمومی نقشی ایفا نکرده است. اما با توجه به تجربه ۲۰۱۶ نگرانی تیم بایدن در چنین انتخاباتی منطقی است. بایدن برای آنکه نفس راحتی بکشد باید حداقل یکی از ایالت‌های سرخ مثلا جورجیا، یا آریزونا را ببرد.

البته باید دانست که در ایالت‌های سرخ، پیشبرد کمپین برای بایدن ساده نبوده است. به طور مثال بایدن در تگزاس با حضور غیر منتظره جوانان وضعیت مناسبی پیدا کرده و حتی مطرح شده پس از ده‌ها سال شاید بتواند این ایالت را آبی کند. اما همین روز یکشنبه اعلام شد، گروهی از طرفداران ترامپ نسبت به بیش از صد و بیست هزار رای که به صورت حضور با خودرو (درایو این) داده شده شکایت کرده و این مدل را غیر قانونی می‌دانند. اگر به فرض به بطلان رای بیانجامد نمونه‌ای از حمایت دادگاه فدرال از ترامپ و بزرگترین ابطال آراء در تاریخ انتخابات آمریکاست. همین طور در تگزاس گروهی از طرفداران مسلح ترامپ با تهدید تلاش کردند اتوبوس کمپین بایدن در اتوبان را از مسیر خارج کنند. این‌ها تنها نمونه‌هایی از دشواری تلاش انتخاباتی در ایالت‌های سرخ است. ملاحظه‌ی دیگر طرفداران بایدن احتمال ایجاد مزاحمت از سوی طرفداران افراطی ترامپ در روز انتخابات است که ممکن است بر روی حضور آن دسته از طرفداران بایدن که تا به حال رای نداده اند، تاثیر منفی بگذارد.

وضعیت نهایی یک روز به انتخابات
روز یک شنبه نشریه‌ی «اکونومیست» با تجمیع نظر سنجی و مدل سازی خودش شانس برد بایدن را ۹۵ درصد و شانس برد ترامپ را فقط حدود ۵ درصد اعلام کرده است. موسسه «فایو ترتی ایت» که برآیند نظرسنجی‌ها را منتشر می‌کند با مدل سازی خاص خودش، برای بایدن ۸۹ درصد و برای ترامپ تنها ۱۰ درصد شانس برد قائل است. نهایتا جمع بندی بسیاری دیگر از موسسات، برای ترامپ شانس حداقل ۱۰ و حداکثر ۲۵ درصد برد آن هم با فاصله‌ی نزدیک با بایدن قائل هستند و برای بایدن شانس ۷۵ تا ۹۰ درصد پیروزی بزرگ یا نزدیک را پیش بینی می‌کنند. برای روشن شدن مسئله، فرض بگیرید در یک کیسه صد مهره است و ۲۵ عدد آن نام ترامپ دارد و ۷۵ عدد آن نام بایدن، و شما یک مهره را بر می‌دارید. چقدر احتمال دارد بایدن باشد؟ چقدر احتمال دارد ترامپ باشد؟ بر اساس پیش بینی‌های موسسات نظرسنجی، در حال حاضر احتمال مهره‌ای به نام ترامپ، یک به چهار و مهره‌ای به نام بایدن سه به چهار است.

در آن سوی فاکس نیوزو دیگر رسانه‌های پر قدرت طرفدار ترامپ، رقابت را نزدیک دانسته و برد ترامپ و بایدن را قطعی نمی‌دانند و برای هر دو شانس قائل هستند. رئیس کمپین ترامپ شامگاه یک شنبه در آخرین اظهارات خود به هواداران خود اطمینان بیشتری داده و ابراز داشته است، تردیدی ندارد ترامپ حداقل ۲۹۰ رای الکترال را کسب خواهد کرد. برخی خیز ترامپ را غافلگیر کننده و از ویژگی‌های کمپین او می‌دانند و احتمال پیروزی بزرگی را برای او می‌دهند. جمعیت رو به گسترشی که در برنامه‌های ترامپ به ویژه در روز‌های اخیر حضور می‌یابند نیز شاخصی است که به طرفداران ترامپ امیدواری‌هایی داده است. در این حال برخی دیگر خیز او را دیرهنگام و نامطمئن قلمداد کرده اند. او تنها یک روز فرصت دارد تا فاصله در نظرسنجی‌ها را به شرط معتبر بودن، به زیر سه درصد برساند و سپس به حضور قوی طرفدارانش در روز انتخابات (روز سه شنبه) امید ببندد، تا شانس بردن ایالت‌هایی نظیر پنسیلوانیا را پیدا کند.

آیا رییس جمهور اقلیت باز هم انتخاب خواهد شد؟
چنین قطعیتی وجود ندارد. ترامپ باید از راه تنگی باید عبور کند تا دوباره انتخاب شود. تا کنون بیش از نود و یک میلیون رای خود را به صورت رای زودهنگام ارائه داده و پیشبینی می‌شود یکی از بزرگترین انتخابات دهه‌های اخیر رخ دهد که در هر صورت اکثریت عددی رای دهندگان، طرفداران بایدن هستند. فاکس نیوز دو روز به انتخابات آمریکا، فاصله‌ی بایدن با ترامپ را در سطح ملی حدود ۸ درصد می‌داند و این تقریبا از سوی ده‌ها موسسه دیگر نظر سنجی تایید شده است. فاکس نیوز حامی ترامپ می‌گوید در اخرین نظر سنجی تنها ۴۷ درصد مردم باور داشته اند که ترامپ مجددا انتخاب می‌شود در حالی که این میزان در ماه سپتامبر حدود ۵۳ درصد بوده است. یعنی هر چه به انتخابات نزدیکتر شده ایم از دید مردم آمریکا شانس ترامپ نسبت به گذشته کمتر شده است. پس اگر انتخابات ملی بود، احتمالا با هر میزان خطای نظرسنجی‌ها تردیدی در برد بایدن باقی نمی‌ماند. اما آراء الکترال داستان و پیچیدگی‌های خود را دارد و محصول زمانی است که جریان راست آمریکا قدرت اصلی را داشته و به گونه یا طراحی شده که بیشترین قدرت را به آنان می‌دهد.

این که آیا خیز ترامپ و طرفدارانش دیرهنگام است یا خیر، فقط هنر پیشگوهاست در غیر اینصورت باید تا پایان اعلام نتایج صبر کرد. استراتژیست‌های کمپین ترامپ، جبران را دشوار می‌دانند، اما طرفداران متعصبش باور به خطای نظرسنجی‌ها و تکرار ۲۰۱۶ دارند. از سوی دیگر استراتژیست‌های کمپین بایدن امیدوارند، اما طرفدارانش نگران و چشم امیدشان به درستی نظرسنجی هاست. در هر صورت چه ترامپ برود و چه بماند، میراث او به ویژه نهادینه سازی دروغ، رویکرد غیر علمی، زن ستیزی و نژاد پرستی و تخریب سیستماتیک او بر نهاد‌های حکومتی آمریکا، در جامعه‌ی قطبی شده و هیات حاکمه آمریکا لمس خواهد شد. اگراو بماند و مخصوصا اگر در سنا هم جمهوری خواهان اکثریت بیاورند، احتمالا بسیاری از ساختار‌های آمریکا به نفع جریان راست آمریکا تغییرات بنیادی خواهد داشت، چنان که در تغییرات دادگاه عالی مشاهده شد و چه بسا تلاش شود در صورت امکان قوانین انتخابات هم به گونه‌ای تغییر کند که تا مدت‌ها نتوان شاهد استقرار جریان دیگری در کاخ سفید بود؛ و اگر گروه رقیب او یعنی دموکرات‌ها برنده شوند و سنا و کنگره را در اختیار داشته باشند، چه بسا آنان هم با توجه به تجربه ۲۰۱۶ به سوی ملی‌تر کردن انتخابات آمریکا پیش روند.

موضوع بی اعتبار سازی سیستم انتخابات آمریکا و تنش‌های احتمالی و مدت دار پس از انتخابات، مخصوصا در صورت نزدیک بودن آراء و مدعی شدن ترامپ نکته‌ی دیگری است که از هم اکنون زمزمه‌های آن شنیده می‌شود و نمونه‌ی آن نیز در برخورد پلیس با رای دهندگان طرفدار بایدن در کارولینای شمالی دیده شد، و آثار آن تا مدت‌ها گریبانگیر جامعه و حاکمیت آمریکا خواهد بود و درباره آن باید بعدا به گفت گو نشست.

در آخرین لحظات نگارش این یادداشت در عصر دوشنبه، گزارش موسسات نظرسنجی به نفع بایدن و گزارش میدانی رسانه‌های آمریکایی حاکی از فضای عدم اطمینان و نگرانی و اضطراب در هر دو کمپین است.

چهارمین و آخرین گزارش از انتخابات آمریکا را با همان جمله‌ای پایان می‌دهم که نخستین یادداشت را با آن آغاز نموده بودم. نگارنده پیشگو نیست و باید بر اساس داده‌ها قضاوت کند و صرفا پای احتمالات به میان می‌آید، مخصوصا که آنجا زندگی نمی‌کنیم و نمی‌توانیم از نزدیک با مشاهدات میدانی، شرایط را تحلیل کنیم. تا انتخابات تمام نشود، میزان واقعی «رای پنهان» و خطای نظرسنجی‌ها هم روشن نخواهد شد. این را هم پنهان نمی‌کنم که رای آوردن ترامپ را برای زخم‌هایی که به مردم شریف و منافع کشورم وارد آورده، دوست نداشته و ندارم و همچنین او را فاجعه‌ی بزرگتری برای بشریت می‌دانم. اما تلاش شد در این یادداشت‌ها تصویر واضح تری از انتخابات آمریکا ارائه شود و تا جایی که ممکن بود تمایلات شخصی در متن وارد نشود.