رویداد۲۴ - شعری که رجب طیب اردوغان در مراسم رژه نظامی پیروزی در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان خواند جنجال‌ساز شد. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان نیز به این سخنان واکنش نشان داد. حضور رئیس جمهور ترکیه، از حامیان اصلی باکو در جنگ ۴۴ روزه آذربایجان-ارمنستان بر سر منطقه قره باغ، در مراسم رژه پیروزی ارتش جمهوری آذربایحان، در میان غیبت دیپلماسی ایران صورت گرفت.
ماجرای شعرخوانی اردوغان در باکو چه بود؟
رئیس جمهور ترکیه، از مهمانان اصلی مراسم جشن پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ بود. وی در این مراسم قطعه شعری ترکی از «ترانه ارس» را خواند که گفته می‌شود در آن مردم خطه آذربایجان ایران خطاب قرار گرفته‌اند و این شعر یکی از نماد‌های جدایی‌طلبی پان‌ترکیست‌ها است.
این بیت شعر درباره رود ارس در مرز ایران و جمهوری آذربایجان است. او در این بیت شعر خواند: "ارس را جدا کردند و آن را با میله و سنگ پر کردند/ من از تو جدا نمی‌شدم به زور جدایمان کردند." ارس یک رود مرزی میان جمهوری آذربایجان و دو استان اردبیل و آذربایجان شرقی در ایران است.خواندن این بیت شعر ترکی از زبان اردوغان و در مراسم رژه نظامی ارتش جمهوری آذربایجان به مناسبت پیروزی در جنگ قره باغ با واکنش گسترده‌ای از جمله وزیر خارجه ایران همراه شد.
محمد جواد ظریف، در واکنش به شعرخوانی اردوغان در جمهوری آذربایجان، توییتی به زبان انگلیسی منتشر کرد و نوشت: «به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است! آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.»
عباس آخوندی، وزیر سابق راه نیز با انتشار توییتی به شعرخوانی اردوغان واکنش نشان داد و از دست داشتن اسرائیل در این موضوع گفت و در توییتی نوشت: اقدام اردوغان محکوم اما خود به خواب زدگان در ایران چه می گویند؟
واکنش‌های مجازی به شعرخوانی اردوغان در باکو
شعرخوانی اردوغان، با واکنش کاربران ایرانی در فضای مجازی از جمله توییتر همراه شد. واکنش‌ها عمدتا به دو بخش تقسیم می‌شد، کسانی که به شدت به شعرخوانی اردوغان واکنش نشان دادند و با هشتگ اردوغان غلط کرد، نوشتند که خطه آذربایجان متعلق به ایران است و به اردوغان نسبت به دنباله‌روی از سیاست عثمانی هشدار دادند و خواستار واکنش وزارت خارجه شدند. کاربران همچنین به شدت نسبت به غیبت و سکوت دستگاه دیپلماسی ایران انتقاد کردند.
یک کاربر در مخالفت با شعرخوانی اردوغان نوشت: مسئولین ما یا خوابن و یا خودشون رو میزنن به خواب. خودمون هشتگ بزنیم اردوغان غلط کرد؟ کاربر دیگری نوشت: امپراطوری خیالاتی عثمانی اردوغان امروز در جشن پیروزی جنگ آذربایجان، شعری در رابطه با «رود ارس» خواند و در آن شعر، خطاب به مردم آذربایحان ایران اعلام کرد ما از شما جدا نمی‌شدیم، ما را به زور از شما جدا کردند... ارس به زودی قدرت می‌گیرد. آقای وزارت خارجه خفه خون نگیر!
در مقابل عده دیگری از کاربران در حمایت از اردوغان توییت کردند و نوشتند به امید روزی که آراز نه سمبل جدایی و فراغ ملت آذربایجان، بلکه نماد وحدت و وصال آن ملت باشد. کاربر دیگری نیز نوشت: آراز آییردیلار برخلاف تصور پانفارس‌های متوهم و شکاک، ترانه‌ای با مضامین پانترکی نیست. ترانه‌ای آشنا بر لب هر آذربایجانی است که حکایت از غم جدایی و فراق ناخواسته و ظالمانه از هم کیش و هم زبان و هم خون خود است.
سیاست مشخص ترکیه در میان سکوت ایران
جمهوری آذربایجان می‌گوید پیروز جنگ ۴۴ روزه با ارمنستان بر سر منطقه قره باغ است. شهر‌های بسیاری از این منطقه به دست جمهوری آذربایجان آزاد شدند و در دیگر مناطق نیز نیرو‌های حافظ صلح ترکیه و روسیه مستقر شدند، همچنین دو کوریدور مهم نیز در اختیار جمهوری آذربایجان قرار گرفت. این جنگ با حمایت آشکار سیاسی، نظامی و دیپلماتیک ترکیه از جمهوری آذربایجان انجام شد به گونه‌ای که ناظران می‌گویند علت برتری نظامی باکو در این جنگ سلاح‌هایی است که ترکیه در اختیار آنها قرار داده بود. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران سیاست مشخصی در این باره نداشت و در این مناقشه مهم بین المللی غایب و ساکت بود.
سخنان اردوغان پیش از سفر به باکو نیز قابل توجه است و نشانگر عمق نگاه راهبردی و استراتژیک آنکارا به این منطقه است. رئیس جمهور ترکیه در فرودگاه آنکارا و پیش از سفر به باکو در سخنانی با تاکید بر این که ترکیه همچنان از جمهوری آذربایجان حمایت خواهد کرد، گفت: دولت ترکیه در امور بازسازی و احیای سرزمین‌های آزاد شده از اشغال نیرو‌های ارمنستان در قره باغ در کنار جمهوری آذربایجان خواهد بود. ما به جمهوری اذربایجان در ایجاد زیرساخت‌های جدید در مناطق ازاد شده کمک خواهیم کرد.
جمهوری اسلامی ایران، اما در بحبوهه این جنگ همه توجهات خود را به انتخابات آمریکا معطوف داشته بود. امری که به عدم بازیگری موثر تهران در این مناقشه منجر شد. نقش آفرینی ایران در این جنگ به سفر عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه به کشور‌های درگیر در این جنگ و ارائه یک طرح صلح، محدود شد که آن نیز مورد توجه اطراف قرار نگرفت. عدم سیاست مشخص جمهوری اسلامی ایران در قبال جنگ قره باغ و زمزمه‌هایی درباره حمایت از ارمنستان که با واکنش گسترده‌ای در داخل کشور همراه بود، باعث شد که تهران سکوت را به ادامه غیبت خود ادامه دهد تا اردوغان امروز در میدان اصلی باکو با یک بیت شعر جنجال به پا کند.
