دانه سقبانی - ایران وایر
گروه «حشدالعتبات» (بسیج عتبات) عراق نخستین گردهمایی خود را در تاریخ اول تا سوم دسامبر ۲۰۲۰ با عنوان «حشدالعتبات؛ حامیان فتوا و سازندگان کشور»، در استان نجف برگزار کرد. این شاخه از حشدالشعبی دارای ۲۰هزار عنصر و چهار گروه مسلح شامل دسته رزمی «امام علی»، لشکر «علی‌اکبر»، دسته رزمی «العباس» و «انصارالمرجعیة» (یاران مرجعیت) است.
این چهار گروه در گردهمایی یاد شده بر پای‌بندی شدید خود به دستورات آیت‌الله «سیدعلی سیستانی»، مرجع تقلید نجف و احترام به قانون عراق تاکید کردند.
در بیانیه پایانی این گردهمایی، بر التزام حشدالعتبات به قانون و «قانون اساسی» عراق و جلوگیری از مخالفت با این قوانین توسط جنگ‌جویان این گروه، ممانعت از فعالیت سیاسی، ارتباط حزبی و کاندیداتوری در انتخابات آتی و هرگونه سوءاستفاده از موقعیت از سوی آن‌ها تاکید شده است.
این گروه هم‌چنین از «مصطفی الکاظمی»، نخست‌وزیر عراق خواسته است تا قانون جدایی حشدالعتبات از «حشدالشعبی» و ادغام آن در فرماندهی کل نیروهای مسلح را اجرا کند. این قانون مبتنی بر دستور دیوانی است که توسط «عادل عبدالمهدی»، رییس سابق شورای وزیران عراق صادر شده است.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
به گفته مسوولان حشدالعتبات، تاخیر در اجرای این تصمیم تاثیر مستقیمی بر عملکرد جنگ‌جویان این گروه خواهد گذاشت.
عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر سابق عراق در تاریخ ۱۹آوریل سال جاری دستور انفصال چهار گروه مسلح وابسته به عتبات مذهبی از حشدالشعبی و قراردادن آن‌ها زیر نظر خودش را صادر کرد.
به حاشیه‌راندن حشدالعتبات در عراق
در این زمینه، «رافع الکبیسی»، کارشناس مسایل امنیتی به «ایران‌وایر» گفت: «گروه حشدالعتبات در داخل حشدالشعبی عمدا مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. این گروه طی چند وقت اخیر به حاشیه رانده شده است و در مراکز فرماندهی سازمان حشدالشعبی مشارکت داده نمی‌شود. این وضعیت از زمان فرماندهی "ابومهدی المهندس" در حشدالشعبی وجود داشت و پس از کشته شدن او نیز از سوی جانشین وی، "ابوفدک"، ادامه یافته و باعث شده است تا حشدالعتبات اعلام کند که حامی سازندگی کشور و ملتزم به دستورات مرجعیت نجف است.»
وی افزود: «گروه حشدالعتبات می‌کوشد بین خود با فرماندهان وابسته به ایران در حشدالشعبی فاصله ایجاد کند چون آن‌ها نزد مردم عراق متهم به ایجاد ناهنجاری، سوءاستفاده از سلاح و کاربرد آن علیه تظاهرکنندگان اعتراضات مدنی هستند.»
«ناجح المیزان»، تحلیل‌گر سیاسی نیز در مصاحبه با «ایران‌وایر» اظهار داشت: «"حشدالمرجعیه" (بسیج مرجعیت) تاکنون هیچ منصب فرماندهی و اجازه تصمیم‌گیری در ارکان حشدالشعبی نداشته چون تمام مناصب این سازمان در انحصار "شبه‌نظامیان ولایی"، وابسته به ایران است. اختلاف عمیق بین طرفین از زمانی که حشدالعتبات ارتباط نظامی خود را با فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق علنی کرد، آغاز شد. پیش از آن، عادل عبدالهمدی دستور این ارتباط را صادر کرده بود اما اجرا نمی‌شد.»
او هم‌چنین تصریح کرد: «اختلاف در میان حشدالشعبی از مدت‌ها پیش آغاز شده بود ولی در رسانه‌ها اعلام نمی‌شد تا این‌که بالاخره علنی شد. این وضعیت، ناشی از اختلاف شدید بین دو حوزه نجف و قم است؛ به‌ویژه این‌که "الحشد الولایی" (بسیج ولایی) طبق فتوای سیستانی تشکیل نشده است و شبه‌نظامیان این گروه سال‌ها قبل از این فتوا وجود داشته‌اند. الحشد الولایی فتوای سیستانی را گروگان گرفت و آن را از مقاصد اصلی خود منحرف کرد.»
گروه حشدالعتبات در سال ۲۰۱۴ و پس از حمله «داعش» به چندین استان عراق طبق فتوای آیت‌الله علی سیستانی، مرجع عالی شیعیان این کشور تاسیس شد. او مبارزه با داعش را برای مردان عراقی ضروری دانست.
اتهام زدن و خیانت‌کار دانستن
نگرانی الحشد الولایی پس از برگزاری گردهمایی اخیر حشدالعتبات آغاز شد. در همین راستا، «قیس الخزعلی»، رهبر شبه‌نظامیان «عصائب اهل‌الحق» در یک گفت‌وگوی تصویری با رسانه‌های حشدالشعبی در تاریخ سوم دسامبر، حشدالعتبات را ساخته دست امریکا و اسرائیل دانست.
وی افزود: «انشعاب سازمان‌های مرتبط با مرجعیت دینی شیعیان از حشدالشعبی احتمال دارد به جدایی گروه‌های "بسیج عشایری" که متشکل از عشایر سنی هستند، بیانجامد و سپس به فروپاشی نهایی حشدالشعبی منجر شود.»
از سوی دیگر، حشدالعتبات در واکنش به الخزعلی، در توییتر خود اعلام کرد: «مرجعیت همواره یاور وطن باقی خواهد ماند و این نهاد و نمایندگانش هرگز درباره عراقی بودن عراق سازش نخواهند کرد. به همین دلیل، حشدالعتبات از سوی کسانی که خواستار نیکی برای عراق نیستند، با حملات کشنده مواجه شده است.»
در این زمینه، «انتفاض قنبر»، سیاست‌مدار عراقی نیز در مصاحبه با «ایران‌وایر» گفت: «الخزعلی قصد دارد مشکلات را به امریکا و اسرائیل ربط دهد. اقدام او ظالمانه محسوب می‌شود چون درگیری در داخل حشدالشعبی بر سر مال، قدرت و نفوذ است و هیچ ربطی به امریکا ندارد. بروز چنین سخنانی در داخل صفوف حشدالشعبی، دلیل روشنی بر ضعف ایران و ناتوانی این کشور در کنترل متحدانی عراقی خود است.»
او با اشاره به این که کشته شدن «قاسم سلیمانی» و ابومهدی المهندس در حمله هوایی امریکا موجب آشفتگی بزرگی در داخل حشدالشعبی و گروه‌های مسلح وابسته و تضعیف قابل‌توجه سیاست ایران در منطقه شده است، تصریح کرد: «از دیدگاه من، درگیری بین دو بسیج (عتبات و ولایی) برای دست‌یابی به پول است چون توان اقتصادی ایران تضعیف شده و کمک‌های مالی این کشور به گروه‌های مذکور در چند وقت اخیر به علت تحریم‌های امریکا کاهش یافته است.»
«ماجد شنگالی»، از اعضای «حزب دموکرات کردستان عراق» هم در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» اظهار داشت: «این سخن الخزعلی که حشدالعتبات نقشه امریکا و اسرائیل را اجرا می‌کند، به نفع او نیست چون این گروه پیرو مرجعیت و نزدیک‌ترین مجموعه به سیستانی، مرجع تقلید شیعیان به شمار می‌رود. این اظهارات ناپخته به دور از واقعیت کنونی عراق است.»
محور اختلافات
شنگالی گفت: «تصمیم حشدالعتبات برای عدم مشارکت در سیاست، دقیقا مطابق با دیدگاه سیستانی است چون او پیش‌تر حشدالشعبی را از این نوع فعالیت بازداشته بود. این تصمیم، پیامی برای فراکسیونهای وابسته به حشدالشعبی مانند "بدر"، "عصائب" و دیگر طرف‌های مسلح سیاسی در پارلمان عراق نیز محسوب می‌شود.»
شیخ «غیث التمیمی»، رییس حزب «المواطنة» (شهروندی) عراق هم در این زمینه به خبرنگار «ایران‌وایر» گفت: «سیستانی می‌داند که ساختار حشدالشعبی با بدنه حکومت عراق فاصله دارد و از سوی سپاه پاسداران مورد سوءاستفاده سیاسی و نظامی قرار می‌گیرد و مستقیما به این نهاد ایرانی وابسته است. حشدالعتبات در ساختار حشدالشعبی که کاملا تحت کنترل سپاه پاسداران است، جایگاهی نیافت و به همین دلیل کوشید خود را از تشکیلاتی که به آن اجازه اقدام نمی‌دهد، دور کند.»
«هشام الهاشمی»، کارشناس مسایل امنیتی شش روز پیش از ترورش، در تاریخ ششم جولای سال جاری میلادی پژوهشی را با عنوان «اختلاف داخلی در ارکان حشدالشعبی» منتشر کرد. وی در این اثر که توسط «موسسه سیاست‌گذاری» منتشر شد، گفته بود: «اختلاف فقهی عمیقی بین دو گروه در داخل حشدالشعبی وجود دارد؛ گروه نخست مقلد علی خامنهای، رهبر ایران است و اعضای گروه دوم که از گروه‌های مرتبط با عتبات عراق تشکیل شده است، از مرجع عالی شیعیان در نجف تقلید می‌کنند.»
براساس تحقیقات الهاشمی، چهار نوع پست ارشد در حشدالشعبی وجود دارد که سه مورد آن، فرماندهی ولایی شامل رییس هیات، دفتر و دبیرکل آن و چهارمی نیز ریاست ستاد است. مسوولان میانی نیز پنج دستیار رییس ستاد، سه فرمانده ولایی و دو فرمانده بازنشسته یا نمایندگان دستگاه‌های امنیتی و نظامی هستند. تمام آن‌ها وابسته به فرماندهان ولایی بوده و هیچ پست بزرگی به حشدالعتبات در داخل حشدالشعبی داده نشده است.
گفتنی است دیدگاه‌های حشدالعتبات با حشدالشعبی تفاوت دارند و گروه‌های زیرمجموعه آن مخالف فعالیت سیاسی و کاندیداتوری در انتخابات عراق هستند. مشارکت حشدالشعبی در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ عراق باعث انشعاب ایدئولوژیک واقعی بین این گروه با حشدالعتبات شد. «ائتلاف الفتح» وابسته به حشدالشعبی دومین فراکسیون بزرگ در پارلمان عراق به شمار می‌رود و دارای قدرت سیاسی و نظامی زیادی در این کشور است.
