روز سیاه کوهنوردان ایران فقط جامعه را محزون نکرد بلکه این حادثه و کشته‌ها و مفقودی‌های پس از آن، ماجرای اختلال جی‌پی‌اس در مناطق شمالی تهران را هم مجدداً بر سر زبان‌ها انداخت. موضوعی که البته کوهنوردان بیش از سایر مردم با آن آشنایی داشتند.اعتمادآنلاین | پنجم دی‌ماه امسال، دقیقاً زمانی که بهار کوهنوردان آغاز می‌شود و صعودهای زمستانی به عنوان تجربه‌ای ارزشمند برای آنها پا می‌گیرد، یک حادثه تلخ این بهار را به خزانی حزن‌انگیز بدل کرد.
برف، بوران، باد شدید و البته بهمن سبب شد تا به این لحظه ۱۲ نفر از کوهنوردانی که آن روز به نیت صعود به یکی از قله‌ها راهی کوهستان شدند، دیگر هیچ وقت به خانه برنگردند. بعد از گذشت ۲ روز از حادثه، جمعیت هلال‌احمر پایان عملیات را با ۱۱ کشته اعلام کرد، البته مجموع تعداد کشته‌های پنج دی‌ماه ۱۲ نفر بود اما یک نفر از آنها در عملیات امداد و نجات هلال احمر زنده پیدا و به مرکز درمانی منتقل شد، اما در بیمارستان جانش را از دست داد.
کلکچال، دارآباد و آهار مناطقی بود که حادثه ریزش بهمن و به دنبال آن گرفتار شدن کوهنوردان در آن رخ داد و اگرچه مثلاً در توچال هم بوران شدید و از کار افتادن تله‌کابین مشکل‌آفرین شده بود، اما تلفات جانی گسترده نداشت. در پایان، محسن محمدی، هادی بهادری، یحیی انصاری، اشکان رضوانی نراقی، علی رضا قاضی زاهدی، اصغر کنعانی، میر هوشنگ سرآبادی و اسماعیل جلیله‌وند در کلکچال، وروش کاشفیان در توچال، سید مصطفی فاطمی در آهار و افسل و مهدی ثابت‌قدم در دارآباد اسامی افرادی است که ابتدا مفقودی‌شان اعلام شد و در نهایت هم مشخص شد که جان‌شان را از دست داده‌اند.
اختلال GPS و گم شدن برخی از کوهنوردان
حالا سه روز از آن حادثه گذشته، جامعه کوهنوردی عزادار است و مسئولان هواشناسی هم تاکید کرده‌اند که در روزهای پیش از پنج دی‌ماه، هشدارهای زیادی درباره وضعیت هوا داده شده بود. اما در میانه تمام اظهارنظرات در این باره یک موضوع جدید هم پا گرفته و آن ماجرای اختلال جی‌پی‌اس در شمال شهر تهران است. اختلالی که کوهنوردان بیشتر آن را تجربه کرده‌اند.
استفاده از جی‌پی‌اس نقش پررنگی در مسیریابی هنگام کوهنوردی دارد. این موضوع به خصوص در فصل زمستان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا بارش برف سراسر کوهستان را یکرنگ می‌کند و شناسایی مسیر و منطقه دشوار می‌شود.
ماجرا از این قرار است که به گزارش بسیاری از کوهنوردان، به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، ابزارها و برنامه‌های مربوط به جی‌پی‌اس که کار مسیریابی و همچنین ثبت آنها را بر عهده دارند مدتی است در شمال شهر تهران و به خصوص در قله‌های شمال شهر دچار اختلال می‌شوند. نکته قابل توجه اینکه این مسیریاب‌ها در بسیاری از مواقع به جای اینکه مثلاً حوالی مسیر صعود به قله توچال را نشان دهند، یا چند خط بی‌معنی را نشان می‌دهند یا در حدود منطقه فرودگاه مهرآباد ثبت می‌شوند.
کدام کوهنوردان GPS داشتند؟
البته هنوز معلوم نیست آیا کوهنوردانی که روز جمعه عازم قلل تهران شده بودند اساساً از مسیریاب اینترنتی استفاده کرده‌اند یا خیر. برخی از آنها کوهنوردان حرفه‌ای نبودند و طبعاً تجهیزات و ابزارآلات حرفه‌ای هم نداشتند، اما در میان آنها تعدادی از کوهنوردان قدیمی و باتجربه هم حضور داشتند. از جمله سید مصطفی فاطمی از مربیان باشگاه کوهنوردی تهران که در قالب یک گروه ۲۱نفره راهی قله قلعه‌دختر در منطقه آهار شده بود. سقوط بهمن آغازگر حادثه و مصدومیت برای این گروه شد و در نهایت هم از بین تمام ۲۱ کوهنورد حاضر در این گروه فاطمی جان سپرد. نکته قابل توجه اینکه تصاویر منتشرشده از این گروه نشان می‌دهد مسیر انتخاب‌شده برای رسیدن به قله مسیر مناسب روز زمستانی نبوده است؛ موضوعی که باشگاه کوهنوردی تهران با وجود انتشار بیانیه‌های مختلف در این باره، واکنش روشنی نسبت به آن نشان نداد. اگرچه مسیر این گروه اشتباه بوده، اما مشخص هم نیست که آیا این خطا به اختلال جی‌پی‌اس ارتباطی داشته یا خیر. نکته قابل توجه اینکه عمده گزارش‌های اختلال جی‌پی‌اس در قله‌های شمال تهران و مشخصاً توچال بیشتر دیده می‌شود.
رئیس فدراسیون کوهنوردی: هیچ کسی به خاطر اختلال GPS گم نشد
نکته‌ای که رضا زارعی رئیس فدراسیون کوهنوردی هم آن را تایید کرد، اما توضیح داد که این اتفاقات هیچ ارتباطی با موضوع مسیریابی نداشته است. او درباره این موضوع به خبرنگار ایرنا گفت: «اختلال جی‌پی‌اس در کوه‌های شمال تهران وجود دارد ولی به جرات می‌گویم که هیچ‌کدام از افراد حادثه‌دیده به خاطر این مشکل گم نشده‌اند. کنار یکی از اجساد، یک دستگاه جی‌پی‌اس هم پیدا شده است اما مشخص نیست این فرد از دستگاه خود استفاده کرده بود یا نه. وقتی شما پیش از حرکت، بر اساس مسیریابی دستگاه جی‌پی‌اس حرکت کنید، حتی در صورت اختلال در سیستم هم دستگاه شما مسیر از قبل مشخص‌شده را نشان می‌دهد و چیزی تغییر نمی‌کند. در چنین شرایطی اگر پس از پایان صعود خروجی بگیرید، دستگاه دچار خطا می‌شود ولی این مساله خللی در نحوه صعود ایجاد نمی‌کند.»
به گفته زارعی، اختلال در جی‌پی‌اس از حدود ۲ سال پیش وجود دارد و دلیل آن هم مشخص نیست، اما اختلال فقط در کوه‌های شمال تهران رخ می‌دهد و به عنوان مثال در مناطقی مثل آهار ایجاد نمی‌شود.
البته نباید فراموش کرد که به طور کلی، استفاده از جی‌پی‌اس آنچنان هم در بین کوهنوردان کشور و برای صعودهای داخلی مرسوم نیست. حرفه‌ای‌ها که مسیر را از بر هستند و اساساً خود را چندان نیازمند چنین ابزاری نمی‌دانند و مبتدی‌ها هم عموماً توان خریدن چنین وسیله‌ای را در میان هزاران ابزار کاربردی و گران‌قیمت دیگر ندارند. ضمن اینکه کار کردن با این ابزار هم خود به آموزش نیاز دارد. عمده استفاده از جی‌پی‌اس برای کوهنوردانی است که می‌خواهند مسیر رفت و آمدشان را روی برنامه‌های ورزشی موبایل خود ثبت کنند.
خطای انسانی صورت گرفت؟
پنجم دی‌ماه روز تلخی بود. برخی معتقدند بی‌توجهی به هشدارهای هواشناسی، رفتن به کوه، فردای روزی که برف به شدت باریده بود و بوران و کوران و ریزش بهمن پیش‌بینی می‌شد اساساً کار درستی نبود. عده‌ای دیگر معتقدند دست‌کم گرفتن کوهستان و طبیعت باعث چنین اتفاقاتی می‌شود و تاکید می‌کنند که به همین دلیل کوهنوردان در هر نقطه‌ای از مسیر که با مشکل روبه‌رو شدند باید برگردند چون یک خطا در کوهستان می‌تواند آخرین خطای انسان باشد.
اما در این میان عده‌ای هم گمانه‌زنی‌هایی درباره اختلال جی‌پی‌اس مطرح می‌کنند. اینکه شاید اگر چنین مشکلی در کشور وجود نداشت، میزان تلفات روز جمعه هم کاهش پیدا می‌کرد. همین گروه هم معتقدند باید این اختلال برطرف شود تا دست‌کم در آینده دیگر شاهد چنین اتفاقی نباشیم.
در نهایت، علت بروز حادثه روز جمعه نیازمند بررسی و کاوش بیشتر است، اما بدون شک، ماجرای اختلال جی‌پی‌اس که حالا عمومی‌تر از ۲ سال پیش شده است می‌تواند سرنخ خوبی باشد.
