کیهان لندن - در ایران انقلابیهای ضدآمریکایی آماده تسلط بر انتخابات ریاست جمهوری اسلامی می‌شوند. شماری از تحلیلگران می‌گویند افتادن قدرت به دست آنها مهار جاه‌طلبی‌های اتمی جمهوری اسلامی و تقویت ثبات در خاورمیانه را سخت‌تر و احیای برجام توسط دولت جو بایدن را پیچیده‌تر می‌کند. این در حالیست که هم دولت و هم مجلس در جمهوری اسلامی که ظاهرا نهادهای انتخابی هستند، هیچکاره‌اند و تصمیمات کلان و حتا ریز را از جمله درباره مذاکره و برنامه‌های اتمی و موشکی و شبه‌نظامیان و غیره را ولی فقیه می‌گیرد!
روزنامه «واشنگتن پست» به بازتاب دیدگاه‌های مختلف در اینباره پرداخته و پرسیده که آیا پیروزی «تندروها» در ایران خصومت و بی‌ثباتی در خاورمیانه را تشدید می‌کند و نجات توافق اتمی را به خطر می‌اندازد؟
گوی تِیلور در این گزارش می‌نویسد: بایدن در برابر درخواست‌های ایران مبنی بر لغو تحریم‌ها به عنوان گام اول برای شروع مذاکرات اتمی مقاومت می‌کند و رژیم ایران نیز با فعالیت‌های اتمی خود در حالی که برجام را نقض می‌کند اقدام به افزایش غنی‌سازی اورانیوم کرده است؛ تحلیلگران می‌گویند در چنین فضایی روزنه‌‌ی دیپلماسی می‌تواند به زودی بسته شود.
محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی هشدار داده که با توجه به انتخابات ریاست جمهوری در ایران «محدودیت زمانی» برای مذاکره وجود دارد. به گفته او «وقتی ما وارد دوره انتخابات شویم دولت در حال تحویل دادن قدرت است و نمی‌تواند هیچ کار مهمی انجام دهد و بعد باید تقریبا شش ماه صبر کنیم.» در مقابل شماری از تحلیلگران می‌گویند دولت بایدن باید در برابر تهدیدهای رژیم ایران محکم عمل کند.
واشنگتن‌پست می‌نویسد کارگزاران قدرت واقعی در ایران علی خامنه‌ای و شورای نگهبان و محافظه‌کاران و طرفدار خط مشی انقلابی هستند.
بهنام بن‌طالبلو یکی از اعضای ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD) می‌گوید «تقریباً قابل پیش‌بینی است که در ایران یک رئیس جمهوری از جناح راست یا تندروها روی کار می‌آید.»
محتمل‌ترین نامزدها همه اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند. نهادی نظامی که بخش بزرگی از اقتصاد ایران را در سیطره خود دارد و نیروی پاسدار نظام و انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
بن‌طالبلو در گفتگویی تأکید کرده است که «انتخابات پیش رو تقویت قدرت سپاه و خامنه‌ای است... اما اگر دولت بایدن قبل از انتخابات در تحریم‌ها تخفیف بدهد و برای احیای برجام عجله کند یک عقبگرد استراتژیک خواهد بود.»
برخی دیگر معتقدند در شرایطی که رای‌دهندگان نسبت به انتخابات ریاست جمهوری اسلامی در ایران بی‌تفاوتند وضعیت اقتصادی بحرانی است رهبر جمهوری اسلامی با دقت در حال سنجیدن نامزدهای انتخابات ریاست دولت است.
در همین ارتباط، حسین حقانی سفیر پیشین پاکستان در ایالات متحده می‌گوید «خامنه‌ای یک خودکامه است و در مورد همه موضوعات مهم همیشه نظرات او غالب می‌شود.»
حقانی که در حال حاضر عضو مؤسسه «هادسن» است تأکید می‌کند القای تفاوت بین «تندروها» و «میانه‌روها» در ایران اساساً چیزیست که رژیم ایران را قادر به مذاکره با بقیه جهان می‌کند. او می‌گوید «خامنه‌ای و تندروها وقتی با دنیا سرشاخ می‌شوند و به مذاکره نیاز دارد میانه‌روها را جلو می‌اندازند اما در نهایت ماهیت رژیم دست نخورده است و خامنه‌ای و تندروها همه تصمیمات را می‌گیرند و قدرت در دست آنهاست.»
روزنامه «واشنگتن پست» در ادامه به سخنان خامنه‌ای در روز اول فروردین ۱۴۰۰ در مورد انتخابات اشاره کرده است که گفت «دستگاه‌های جاسوسی برخی کشورها و از همه بدتر آمریکا و رژیم صهیونیستی تلاش دارند تا انتخابات را بی‌رونق کنند و به همین دلیل یا برگزارکنندگان را به مهندسی انتخابات، و یا شورای نگهبان را متهم می‌کنند و یا تلاش دارند با القای بی‌اثر بودن رأی مردم در بهبود اوضاع، مردم را دلسرد کنند.»
واشنگتن پست با اشاره به مطرح بودن نام محمود احمدی‌نژاد، حسین دهقان و محمدباقر قالیباف برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری می‌نویسد «جریان اصولگرا که مخالف ارتباط روحانی با غرب است موقعیت خود را در انتخابات مجلس سال گذشته تقویت کردند. محافظه‌کاران در حال حاضر تقریباً ۸۵ درصد صندلی‌های مجلس را در اختیار دارند و تقریباً نیمی از این صندلی‌ها به یک بلوک تندرو ضدآمریکایی تعلق دارد.»
تحلیلگران می‌گویند این وضعیت نشان‌دهنده خشم و سرخوردگی رهبران جمهوری اسلامی ایران از خروج آمریکا از برجام است.
حسین موسویان دیپلمات و مذاکره کننده اتمی پیشین ایران که در دانشگاه «پرینستون» به عنوان پژوهشگر فعال است می‌گوید «این سؤال مطرح است که آیا واقعاً تفاوت اساسی بین تندروها و میانه‌روها در ایران وجود دارد؟... البته، همین سؤال در ایران در مورد تفاوت بین دموکرات‌ها و جمهوریخواهان در ایالات متحده مطرح می‌شود!»
موسویان در مقایسه‌ای بیجا بین جمهوری اسلامی و آمریکا به روزنامه «تایمز» می‌گوید «رسانه‌های ایران دائماً تلاش می‌کنند که بگویند هیچ تفاوتی بین بایدن و ترامپ وجود ندارد، اما درواقع یک تفاوت بزرگ وجود دارد، همانطور که بین تندروها و میانه‌روها در ایران تفاوت زیادی وجود دارد.» این فرد مدافع جمهوری اسلامی که در زمان ترور میکونوس در برلین، سفیر جمهوری اسلامی در آلمان بود از این پیشتر رفته و مدعی شده که «اختلاف بین تندروها و میانه‌روها در ایران حتی بیشتر از جمهوریخواهان و دموکرات‌ها است!» او به این حقیقت اشاره نکرده است که «تندروها» و «میانه‌روها» در جمهوری اسلامی به گفته‌ی خامنه‌ای مانند «دو بال نظام» عمل می‌کنند و در نهایت همگی فرمانبردار ولی فقیه و مجری تصمیمات وی هستند. چنانکه موضوع مذاکره برای رسیدن به توافق اتمی (برجام) نیز تا زمانی که خامنه‌ای تصمیم نگرفت و مجبور به «نرمش قهرمانانه» نشد، به مرحله انجام نرسید! بنا بر تصمیم ولی فقیه بود که دولت روحانی و وزیرش محمدجواد ظریف روی کار آمدند تا معامله اتمی را جوش بدهند!
به همین دلیل است که «واشنگتن‌پست» نیز در ادامه گزارش خود از قول نورمن رول یکی از مدیران پیشین سیا در امور ایران می‌گوید «حتی با وجود یک رئیس جمهور تندرو نیز ایران ممکن است وارد معامله با آمریکا شود.»
او معتقد است «هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم تندروها بر این انتخابات مسلط نخواهند بود و پیروز نخواهند شد، با این حال اما تندروها احتمالاً از مذاکره صحبت خواهند کرد و در نهایت احتمالاً به نوعی از توافق اتمی اصلاح شده حمایت خواهند کرد. تا زمانی که این معامله فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و تسلط سپاه بر اقتصاد و جامعه ایران و برنامه موشکی ایران را تهدید نکند آنها از آن حمایت خواهند کرد.»
نورمن رول در عین حال تأکید می‌کند که «روی کار آمدن یک رئیس جمهور تندرو در ایران که غرب را تهدید می‌کند می‌تواند اتحاد آمریکا با شرکای خارجی، یعنی اروپا را برای ما آسانتر کند، در حالی که اگر شخصیتی که کمتر تندروست رئیس جمهور شود ممکن است امیدهای نامعقول یا بی‌اساس را که گمان می‌کنند ایران حاضر به سازش است دوباره زنده کند.»
«واشنگتن پست» اشاره می‌کند که برخی می‌گویند تغییر قدرت در واشنگتن می‌توانست تأثیر بسزایی در افکار عمومی ایران داشته باشد.
سعید جعفری تحلیلگر خاورمیانه مستقر در اروپا در تحلیلی که اخیراً توسط شورای آتلانتیک در واشنگتن منتشر شد، نوشته است: «پیروزی بایدن در ماه نوامبر تندروهای ایران را بسیار ناامید کرد... آنها امیدوار بودند که انتخاب مجدد دونالد ترامپ به آنان کمک کند تا نامزدهای اصلاح‌طلب و میانه‌رو را در انتخابات ریاست جمهوری ژوئن کنار بزنند. اکنون تندروها نگرانند که دولت جدید ایالات متحده برنامه‌های آنها را نابود کند!»
برخی دیگر می‌گویند رژیم ایران به احتمال زیاد در حال ارزیابی است که افرادی را از اردوگاه انقلابی‌ها تقویت کند که کمتر تندرو به نظر می‌رسند. هدف آنها از این کار باز نگه داشتن امکان گفتگو با واشنگتن است.
حسین حقانی سفیر پیشین پاکستان در آمریکا و رئیس بخش آسیای جنوبی و مرکزی مؤسسه «هادسن» می‌گوید: «این طرز فکر که آمریکایی‌ها بدون تغییر و بدون هرگونه همکاری [با جمهوری اسلامی] راه خودشان را می‌روند و حتی در دوره بایدن نیز به این روش ادامه خواهند داد شورای نگهبان را به سمت انتخاب کاندیدای مانند حسین دهقان سوق داده است. آنها کسی را در رأس قدرت قرار خواهند داد تا بتوانند بگویند حواستان باشد که ما خطوط قرمزی داریم که نمی‌توانید از آن عبور کنید.»
تا ماه ژوئن ۲۰۲۱ هنوز زمان زیادی مانده و حقانی با کنایه به مبهم بودن اوضاع تأکید می‌کند «تشخیص علائم سیاسی در ایران تقریباً شبیه طالع‌بینی با رصد ستارگان است.»
اقتصاد ایران در مرز فروپاشی
