ایندیپندنت فارسی - داریوش معمار
«تصمیم‌های محدودکننده در خصوص مدیریت فضای مجازی ایران، به‌خصوص گروه‌های اجتماعی اینستاگرام و واتس‌اپ اتخاذ شده است»
یک مقام آگاه در «مرکز ملی فضای مجازی» به ایندیپندنت فارسی گفت: «تصمیم‌های محدودکننده در خصوص مدیریت فضای مجازی ایران، به‌خصوص گروه‌های اجتماعی اینستاگرام و واتس‌آپ اتخاذ شده است. دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی نسبت به اعمال سریع محدودیت‌ها در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و عواقب امنیتی و اجتماعی آن هشدار داده است. اما فرماندهان ارشد سپاه پاسداران تضمین کرده‌اند، امنیت کشور به هم نخواهد خورد.»
چند روز قبل خامنه‌ای در سخنرانی نوروزی خود، فضای مجازی را «رها شده» توصیف کرد و گفت: «ما افتخار می‌کنیم که فضای مجازی را رها کرده‌ایم، این افتخار ندارد، نباید این وسیله را در اختیار دشمن قرار داد.»
پس از رهبر جمهوری اسلامی، حسن روحانی هم با تایید سخنان خامنه‌ای اشاره کرد: «خطرات ورود به فضای مجازی بالاتر از شرایط عادی است» و در عین حال تأکید کرد آزادی موجود در این فضا به مبارزه با فساد کمک کرده است.
وزیر ارتباطات یک روز بعد، طی نشستی در نرم‌افزار «کلاب‌هاوس» در خصوص تاثیر محدود شدن فضای مجازی در ایران اشاره کرد: «آن‌هایی که فکر می‌کنند مسئولیت تربیت فرزندانشان در فضای مجازی تنها با حاکمیت است، یک نگاه به فرزندان مسئولین راست و چپ کنند. خیلی‌ها توان تربیت فرزندان خودشان هم نداشتند. شما از آن‌ها انتظار تربیت جامعه را دارید؟»
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
جهرمی روش انسداد سایت‌ها به سیاق گذشته را دیگر منسوخ دانست و مدعی شد چه با رمزنگاری‌های پیشرفته و چه با ابزارهای ماهواره‌ای که به‌زودی فراگیر می‌شوند، دیگر نمی‌توان فضای مجازی را با فیلترینگ کنترل کرد.
در ادامه اظهارنظر مقام‌های عالی حکومت جمهوری اسلامی در خصوص کنترل فضای مجازی، فرمانده کل سپاه پاسداران با فرستادن پیامی ویژه برای علی خامنه‌ای گفت: «ما فضای مجازی را از ولنگاری رها خواهیم ساخت.»
حسین سلامی با اشاره به جلسه‌ای با حضور هیئت‌رئیسه سپاه، رئیس سازمان بسیج، سازمان اطلاعات سپاه و مسئولان اقتصادی و سازندگی سپاه تأکید کرد: «سپاه خود را دونقطه مرکزی مخاطبان این فرمان‌های نورانی قرار داده است. آقاجان: ...فناوران جوان را بسیج می‌کنیم، گروه‌های بی‌شمار بسیجی را در میدان عزت مردم گسیل می‌داریم، خانواده‌ها را یاری می‌کنیم تا توانمند شوند و قدرت می‌سازیم تا دشمن ناتوان شود و دیگر یارای تعقیب سیاست‌هایش را نداشته باشد. ما فضای مجازی را از ولنگاری رها خواهیم ساخت.»
بازتاب این اظهارنظرها در محافل خبری با توجه به شباهت آنچه رهبر جمهوری اسلامی در خصوص فضای مجازی گفته بود، به نظر وی در خصوص مدیریت مطبوعات در اردیبهشت ۱۳۷۹ که منجر به توقیف تعداد زیادی از نشریات و بازداشت روزنامه‌نگاران در ایران شد، علاوه بر آنکه هشدار جدی به دولت به‌حساب آمد، مقدمه قطعی شدن برخورد با وزیر جوان ارتباطات پس از تعطیلات در صورت مقاومت دولت برابر دستور علی خامنه‌ای نیز تلقی شد.
عده‌ای نیز اشاره کردند این سخنان آغاز دورانی است که حکومت ایران با نگاه به تجربه چین و کشورهای مشابه در محدودکردن فضای مجازی، قلع و قم دسترسی به اینترنت و آغاز خاموشی فضای مجازی را به صورت جدی پیگیری خواهد کرد.
اما نگاهی به سابقه سانسور و فیلترینگ در ایران نشان می‌دهد که مطالب طرح شده پیرامون ولنگاری در فضای مجازی و انتقاد خامنه‌ای در خصوص عدم توانایی کنترل این فضا، برخلاف آنچه در ظاهر با دلایل اخلاقی به آن اشاره می‌شود، بیشتر دلایل سیاسی و امنیتی دارد.
پس از وقایع آبان‌ماه سال ۱۳۹۸ حکومت ایران بارهاوبارها در خصوص رویدادهای که در پس آن برنامه‌ریزی امنیتی برای سرکوب وجود داشت با افشاگری و مقاومت مدنی وسیع در فضای مجازی روبرو شد. بازتاب این مقاومت در سطح جهانی چنان بود که در اکثر موارد برنامه‌های مدیریت بحران را در ایران تغییر داد.
به این ترتیب آنچه با عنوان «زمینه‌سازی انقلاب مخملی از طریق ایجاد هسته‌های مدنی غیر قابل مدیریت» توسط حکومت، دو دهه قبل مبنای برخورد وسیع با بسیاری از روزنامه‌نگاران اصلاح‌طلب و فعالان اجتماعی و سیاسی شد، از نظر متولیان امنیتی و سیاسی کشور در دستگاه‌های حکومتی، در حال تکرار بوده و حتی در مراحل نهایی اجرا دانسته شد و موضوع شدیدترین انتقادها قرار گرفت.
احضار وزیر ارتباطات با شکایت‌های سازمان‌دهی شده توسط نهاد امنیتی اطلاعات سپاه به نام مردم، به دادستانی تهران و انتشار ده‌ها طومار با امضاء طلاب حوزه‌ای علمیه و دلسوزان نظام برای فیلترکردن شبکه مجازی و اصرار بر اجرای طرح شبکه ملی اطلاعات، با هر هزینه و به هر ترتیب، بخشی از فشارهایی بوده که طی دو سال گذشته بارها و بارها برای فشار بر حسن روحانی، رئیس‌جمهور برای کوتاه آمدن از مهمترین وعده انتخاباتی خود یعنی «نبستن فضای مجازی» وارد شده است.
نگاهی به شدت برخورد طی یک سال گذشته با فعالان مدنی و اجتماعی، تشدید تهدیدها و احضار فعالان فضای مجازی و ورود تمام‌قد دستگاه‌های امنیتی به این موضوع که منجر به بازداشت چند صد نفر و صدور احکام سنگین برای مخالفان سانسور شد، نشان از این دارد که آنچه امروز رهبر جمهوری اسلامی به‌صورت علنی در سخنرانی خود بیان کرده و فرماندهان سپاه به آن لبیک گفته‌اند، بخشی از کارزار همه‌جانبه‌ای است که به‌زودی مبنای محدود کردن دسترسی به اینترنت در ایران می‌شود.
در این میان نکته مهمی که وجود دارد و باید به آن توجه کرد این است که هم‌زمان با آنچه خامنه‌ای آن را تغییر فضای مدیریت کشور و کنار رفتن مدیران اتوکشیده به نفع مدیران جوان انقلابی می‌داند؛ همچنین تأکید وی بر مبارزه با فساد و در شرایطی که اوضاع رقت‌بار مطبوعات رسمی در ایران و فشار سانسور عملاً امکان هرگونه انتقاد را در رسانه‌های تحت نظارت حکومت از بین برده است؛ وظیفه افشا فساد سیاسی و اقتصادی در ایران بر دوش رسانه‌های غیررسمی و تریبون‌های شخصی و صفحات مجازی است.
در وضعی که جمهوری اسلامی نقطه آسیب کنترل حکومتی بر افکارعمومی و مدیریت بحران در کشور را اطلاع‌رسانی شفاف می‌داند؛ آنچه ولنگاری در فضای مجازی و رها شدن از نظر رهبر جمهوری اسلامی است، بیشترین تاثیر را برشکسته شدن چند باره سد تحریف اخبار و مبارزه با سانسور و سرکوب داشته است.
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که بخش مهمی از کارزارهای حقوق بشری و مبارزه با فشار و ارعاب حکومت بر مخالفان در ایران، برعهده فضای نیم‌بند آزاد مانده مجازی است که صدای مخالفان را از درون ایران به گوش مجامع بین‌المللی رسانده است.
