ایران وایر - دور دوم گفت‌وگوهای ۱+۴ با ایران که در واقع مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا بر سر احیای برجام است به پایان رسید و طرف‌ها برای رایزنی با دولت‌های متبوع خود به خانه برگشتند. در این میان، توییتی از عباس عراقچی، رییس هیات ایرانی در این دور از مذاکرات که از پرس تی‌وی انتقاد می‌کرد خبرساز شد. موضوع چیست؟ آیا آن طور که برخی گفته‌اند اختلاف روحانی و شورای عالی امنیت ملی بالا گرفته؟ یا مثل سایر موضوعات این روزها، همه چیز به انتخابات مربوط است؟
***
از جزییات گفت‌وگوهای وین کم‌وبیش هیچ گزارش رسمی منتشر نشد و طرف‌ها صرفا به اظهاراتی کلی، مانند «مذاکرات در مسیر درستی است»، بسنده می‌کردند. اندک خبرهای مربوط به مفاد مذاکرات را نیز رسانه‌های بین‌المللی به نقل از دیپلمات‌های نزدیک به مذاکرات یا منابع مطلع گزارش کردند.
اما واکنش تند تیم مذاکره کننده ایرانی به خبرهای یک رسانه حکومتی در ایران شگفتی‌ساز شد.
ماجرا چیست؟
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی و مذاکره‌کننده ارشد ایران در این دور از مذاکرات، شامگاه سه‌شنبه در توییتی نوشت: «من نمی‌دانم "منبع مطلع" پرس تی‌وی در وین کیست، اما مسلما "مطلع" نیست.»
مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
این توییت بلافاصله با واکنش پرس تی‌وی روبه‌رو شد و این رسانه انگلیسی‌زبان جمهوری اسلامی نوشت که عراقچی «به جای زیر سوال بردن اعتبار منابع پرس تی‌وی» می‌بایست نشان می‌داد کدام اطلاعات منبع مطلع این رسانه غلط بوده است.
عراقچی از کدام خبر ناراضی است؟
ساعاتی پیش از توییت عباس عراقچی گزارشی در وبسایت پرس تی‌وی منتشر شد که برخی گفتند منظور عراقچی همین گزارش بوده است. این گزارش به نقل از «یک منبع مطلع» می‌گفت: در جریان مذاکرات وین، ایران برداشته شدن «گام به گام» تحریم‌ها را نپذیرفته و گفته است تحریم‌ها باید «یکجا و کامل» لغو شود.
اما این موضعی که در گزارش پرس تی‌وی آورده شده دقیقا موضعی است که عراقچی و سایر مقامهای دولت روحانی نیز آن را تکرار کرده‌اند. آنها همواره با اشاره به اینکه چارچوب کلی مذاکرات به تایید رهبر جمهوری اسلامی می‌رسد گفته‌اند اولا مذاکره مستقیمی با آمریکا نخواهند داشت، ثانیا تنها در صورت بازگشت آمریکا به برجام و «لغو یکجای تحریم‌ها» به اجرای تعهدات هسته‌ای خود بازخواهند گشت.
از همین رو، نگاه‌ها به سوی گزارشی دیگر در پرس تی‌وی رفت و این احتمال قوت گرفت که شاید دلیل عصبانیت عراقچی آن گزارش بوده است. روز سه‌شنبه پرس تی‌وی به نقل از «یک منبع مطلع» نوشت که آمریکا قصدی برای «لغو» تحریم‌ها ندارد و دستور کار آمریکا در این مذاکرات «تعلیق» تحریم‌ها و تمدید آنها در بازه‌های زمانی ۱۲۰ روزه و ۱۸۰ روزه است.
آن طور که یکی از تحلیلگران می‌گوید، در یک ماه و نیم گذشته پرس تی‌وی هشت بار خبری درباره برجام به نقل از «منبع مطلع» یا «مقام ارشد امنیتی» منتشر کرده است.
منبع مطلع
اصطلاح «منبع مطلع» اگر در کشورهای غربی معنای رسانه‌ای ویژه‌ای داشته باشد، در جمهوری اسلامی یکسره به معنای رقابت‌های سیاسی - امنیتی است و معمولا دخالت (مثبت یا منفی) یک جناح در کار جناح دیگر است.
پس از انتشار خبرهای پرس تی‌وی به نقل از «منبع مطلع»، شماری از تحلیلگران گمانه‌های مختلفی درباره جناح‌ها و گروه‌های مختلف جمهوری اسلامی را مطرح کردند که می‌توانست منبع مورد اشاره این رسانه بوده باشد. با این حال چند تحلیلگر مشخصا به علی شمخانی اشاره کردند.
در ماه‌های اخیر اختلافات بین حسن روحانی، رئیس جمهور، و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، بالا گرفته است. این اختلافات در میانه آذرماه پارسال که بحث مصوبه هسته‌ای مجلس مطرح شد به تنش بین دو طرف منجر شد. مقامهای دولت روحانی بر این تصور بودند که مجلس برای تصویب هر قانونی در ارتباط با موضوعات هسته‌ای باید با شورای عالی امنیت ملی هماهنگ باشد و رئیس این شورا نیز حسن روحانی است.
اما بعدا برخی تحلیلگران گفتند که حسن روحانی در این ماجرا «دور زده شد» و مجلسی‌ها با بخشی از شورای عالی امنیت ملی، و به ویژه دبیر آن، علی شمخانی، ساخت و پاخت کردند.
تنش بین شمخانی و مقامهای دفتر روحانی به مدت چندین هفته ادامه یافت و حتی بعدا حسین دهقان، مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی، در مصاحبه‌ای با نشریه «مثلث» گفت: «آقای روحانی همواره دنبال این بودند که آقای شمخانی را جابه‌جا کنند ولی من مایل نبودم به جای آقای شمخانی بروم.»
مصاحبه بعدی شمخانی با ایسنا نیز که در آن به شدت به عملکرد دولت روحانی در آبان ۹۸ تاخته بود بر این تنش افزود؛ اقدامی که با نقل قول «بلغ ما بلغ» محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس، به زد و خوردی تمام‌عیار تبدیل شد.
این تنش البته تنها بین دو نفر نیست و کشمکش گروه‌های مختلف بهره‌مند از منافع سیاسی و اقتصادی در داخل جمهوری اسلامی است و مهم‌تر، ناظر به انتخابات ریاست جمهوری است.
برجام و انتخابات
با اینکه دولت جو بایدن از تمایل خود به احیای برجام سخن گفته، مقامهای آمریکایی و اروپایی و همچنین شمار زیادی از تحلیلگران تاکید کرده‌اند این مسیری آسان و سریع نیست.
تاکنون دو دور از مذاکرات ایران با۱+۴ و در واقع مذاکرات غیرمستقیم درباره احیای برجام برگزار شده اما حتی درباره میزان پیشرفت در این مذاکرات هم اختلاف نظر وجود دارد.
حسن روحانی عصر سه‌شنبه گفت مذاکرات وین حدود ۷۰ درصد جلو رفته است. یک دیپلمات به نشریه پولیتیکو گفت مذاکرات «تقریبا به میانه راه رسیده است». ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، هم روز سه‌شنبه گفت: «مقدار باقی مانده از مسیر بیش از مقداری است که طی کرده‌ایم.»
اما جناح‌های رقیب در جمهوری اسلامی به موضوع برجام از چند منظر می‌نگرند:
نخست اینکه گروه‌های گوناگون و این روزها پرشمار محافظه‌کاران دست‌کم در یک نکته اشتراک نظر دارند: به کار گرفتن تمامی تلاش‌ها برای ناکام گذاشتن دولت کاملا ناکام روحانی در احیای برجام تا روز آخر. باور کردنی است که شخص روحانی با نگاهی به عملکرد بسیار پرانتقاد دو دولتش، دست‌کم مایل است با احیای برجام در روزهای پایانی، بعدا از او با خوشنامی یاد شود.
دوم اینکه «گشایش اقتصادی» ناشی از احیای برجام می‌تواند به ابزاری برای پیروزی هر گروه و جناح در انتخابات به شدت کم‌رمق امسال بدل شود؛ هر چند به باور شمار زیادی از تحلیلگران، احیای برجام هم نخواهد توانست چنین فضای سردی را تبدیل به «تنور گرم انتخابات» کند.
و سوم اینکه در جمهوری اسلامی کم نیستند کسانی که سودشان در باقی ماندن تحریم‌هاست. آنها برای حفظ رانت فربهی که از قبال «دور زدن تحریم» می‌خورند حاضرند به هر اقدامی دست بزنند.
شعار مال باختگان بورس علیه رهبر و روحانی + فیلم
