ظریف ابتدا در مقابل معذرت‌خواهی مقاومت کرد؛ چه آنکه او معتقد بود سخنانش تحلیلی کارشناسی بوده و هیچ سخن اهانت‌آمیزی در آن نبوده که بخواهد عذرخواهی کند، به این ترتیب او بیانیه‌ای فاقد عذرخواهی منتشر کرد. اما این مقاومت دیری نپایید اما مدتی بعد بیانیه‌ عذرخواهی منتشر کرد.

همین مساله سبب شد که همچنان گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال کاندیداتوری ظریف باوجود کارشنکنی‌ها برقرار باشد. اما مجلس به کمک جریان‌های منتشر کننده فایل صوتی آمد و ظریف برای توضیح درباره محتوای مصاحبه با لیلاز به کمیسیون امنیت ملی فراخوانده شد.

گزارش‌هایی که از نشست محرمانه ظریف با کمیسیون منتشر شده حاکی از آن است که نمایندگان برخورد بسیار تندی با وزیر خارجه داشته‌اند. مجتبی دوالنور درباره این جاسه گفته جلسه روز یکشنبه نمایندگان این کمیسیون با ظریف آن‌قدر تند بوده که برخی نگران شده‌اند که ممکن است ظریف «سکته» کند.

اگرچه حسام الدین آشنا مشاور رسانه‌ای و رییس مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری را برکنار شد؛ اما ظاهرا عاملان انتشار فایل صوتی همان جریانی بوده که میوه این اقدام را چیده است؛ چنانچه ظریف در بیانیه انصراف خود از کاندیداتوری رسما خطاب به «دلواپسان» نوشته به هدفشان رسیدند و بهتر است به جای سنگ‌اندازی به او اجازه بدهند که کارش را انجام دهد.

آیا ظریف به طور غیر رسمی برکنار شده است؟

ظریف در بیانیه خود گزاره عجیبی به کار برده و اعلام کرده سکان مذاکرات وین در دست عباس عراقچی است. اگرچه برخی ناظران با توجه به اینکه سطح مذاکرات در وین، سطح وزرای خارجه نیست و همه اعضای برجام نیز در سطح معاون و نماینده ویژه در مذاکرات حاضر شده‌اند، بر این باورند که این گزاره ظریف معنای خاصی ندارد، اما بازگویی این خبر به این شکل عادی نیست.

یک منبع آگاه نزدیک به وزارت خارجه در گفتگو با رویداد۲۴ درباره این بخش از بیانیه ظریف گفته ظریف از روز نخست آغاز مذاکرات هسته‌ای هیچ اظهارنظری درباره روند مذاکرات انجام نداده و از این رو بیان این عبارت از سوی وزیر خارجه به طور تلویحی به معنای کنار گذاشته شدن او از مذاکرات است.

این منبع آگاه خبر برکناری ظریف را تایید نکرده، اما گفته احتمالا مذاکرات برجامی از مراجعی بالاتر از وزارت خارجه هدایت می‌شوند. او در باره اینکه آیا مذاکرات منطقه‌ای از جمله مذاکره ایران و عربستان نیز به همین منوال و از سوی نهاد‌های بالادستی هدایت می‌شوند یا خیر؟ گفته وزارت خارجه در سطح مدیران کل و کارشناسان مسئول مذاکره با عربستان است.

به گفته این منبع آگاه اساسا مذاکره با عربستان در سطح وزیر خارجه نیست، اما از لحاظ نهادی، نهاد وزارت خارجه مسئول مذاکره با این کشور است.

به گزارش رویداد۲۴ کنار گذاشتن وزیر خارجه از مذاکره با آمریکا امر تازه‌ای نیست. مذاکرات برجام در واپسین ماه‌های ریاست جمهوری احمدی نژاد در حالی آغاز شد که شخص رییس جمهور در جریان این مذاکرات قرار نداشت. از سوی دیگر درخواست مذاکره مستقیم ایران و آمریکا در اسفند ماه از سوی دولت بایدن به وزارت خارجه داده شده بود، اما رسما وزارت خارجه را از هرگونه مذاکره مستقیم و غیر مستقیم منع شد و همین مساله نارضایتی ظریف را نیز به همراه داشت.

به نظر می‌رسد از همان زمان یعنی چند هفته قبل از آغاز اولین دور مذاکرات کمیسیون مشترک برجام، ظریف از مذاکرات احیای برجام کنار گذاشته شده و همین مساله نیز سبب شده وزیر خارجه هیچ موضع‌گیری درباره این مذاکرات نداشته باشد.

سرنوشت انتخابات ۱۴۰۰ چه خواهد شد؟

ظریف رسما از گردونه رقابت انتخاباتی ۱۴۰۰ حذف شده و برای محکم‌کاری نیز برنامه سفر منطقه‌ای و اروپایی خود را همزمان با روز‌های ثبت نام کاندیدا‌ها در ستاد انتخاباتی وزارت کشور چیده است.

برخی تحلیلگران معتقدند حضور ظریف در انتخابات می‌توانست دوقطبی ایجاد کند که شاید به پیروزی او نیز منجر می‌شد. اما همزمان وزیر خارجه ایران توانایی مقابله با جریان‌هایی که تنها یک چشمه قدرت‌نمایی آن‌ها افشای فایل صوتی مصاحبه خودش بوده را ندارد. او با یک تشر عذر خواهی میکند و با یک بی توجهی استعفا می‌کند. فراموش نکنید که ظریف اذعان کرده از سفر بشار اسد به ایران خبر داشته، اما عدم حضورش در عکس‌های منتشر شده از دیدار بشار اسد با مقامات کشور منجر به رنجش خاطر او شده است.

حقیقت آن است که ظریف سیاست‌ورزی را مانند سایر سیاستمداران بلد نیست. او به محرمانه ماندن اظهاراتش در یک گفتگوی رسانه‌ای اعتماد کرده و واقعیت‌های مگوی سیاست ایران را مقابل دوربین و رکوردر رسانه‌ای بازگو کرده است. او شاید مذاکره‌کننده خوبی باشد اما قطعا سیاستمدار (و آنچه که امروز ایران به آن نیاز دارد، یعنی کیاست‌مدار) خوبی نیست.

عرصه سیاست داخلی ایران در انتخابات ۱۴۰۰ بسیار تنگ شده است. شورای نگهبان شرایط کاندیدا‌ها را برخلاف وظایف مصرحش در قانون اساسی اعلام کرده و با این اعلامیه توان ثبت‌نام را هم از تعداد زیادی از کاندیدا‌های بالقوه سلب کرد. ظریف در پروژه حذف انتخابات ۱۴۰۰ تنها نبوده و اما بی‌تردید نسبت به سایرین تمایل و توان کمتری برای مقابله با فشار جریان‌های حذف کننده داشته است.

دو روز گذشته ظریف با سیدحسن خمینی و سیدمحمد خاتمی دیدار کرده بود. اطلاعاتی از جزییات آن دیدار وجود ندارد. گفته می‌شد این دیدار برای تحلیل شرایط موجود انجام شده است. چنانچه در اتفاقی غیرمنتظره ظریف با علی شکوری راد دبیر کل حزب اتحاد ملت نیز دیدار کرد. خروجی دیدار ظریف با سیدحسن خمینی و سیدمحمد خاتمی در نهایت به بیانیه او ختم شد که در آن اعلام کرد که در حضورش به خیر و صلاح مُلک و ملت نیست.

در چنین شرایطی و در حالی که مذاکرات وین به اوج خود رسیده، وزیر امور خارجه ایران در سفری به سر می‌برد که هیچ ارتباطی با مذاکرات هسته‌ای ندارد. مخاطبان از این جمله چه تحلیلی می‌توانند داشته باشند؟