ایران وایر - بهنام قلی‌پور
پیش‌نیاز کاهش مرگ‌ومیر در هر جامعه‌ای بهداشــت، آمــوزش، تغذیــه خــوب و پرســنل کافــی پزشــکی اســت؛ وضعیتی که به وضعیت زیرسـاخت‌های این شاخص‌ها بسـتگی دارد. سـامانه آب و فاضلاب، حمل‌ونقـل و ارتباطـات، خدمـات بهداشـتی و درمانـی و میزان دسترسـی مردم بـه ایـن منابـع هم از دیگر اهرم‌های سنجش وضعیت بهداشتی یک جامعه محسوب می‌شود.
تازه‌ترین شماره فصلنامه «سیاست‌های راهبردی و کلان» با انتشار تحقیقی تلاش کرده تا روشن کند که نسبت مرگ‌ومیر با وضعیت زیست‌محیطی ۳۱ استان ایران طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ به چه کیفیتی بوده است.
***
هرچه شهرها بزرگ‌تر و رشــد اقتصادی بهتری داشــته باشـنـد، فقیرترین مــردم در بدترین نقــاط در اطــراف شــهرها اســکان می‌یابند و ایــن رخداد موجــب فقـر بیشــتر و امکانــات بهداشــتی و ســلامت کمتـر می‌شود.
در ایــران هم بخــش زیــادی از امکانــات پزشـکی و بهداشـتی در شـهرهای بـزرگ متمرکـز شـده اسـت و در حاشیه این کلان‌شهر‌ها، حاشیه‌‌نشین‌هایی زندگی می‌کنند که از همه نظر در وضعیت نامناسبی هستند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
بـا توجـه بـه اینکـه بخشی قابل‌توجه از این کلان‌شهر‌ها در مناطـق دارای اقلیـم گـرم و خشـک واقع شده است، ایـن شرایط سـبب شـده تـا اســتانهای ایــن مناطــق علاوه بــر نداشــتن امکانــات مناســب بهداشــتی، از ســلامت و امیــد زندگــی کمتـری برخـوردار باشـند کـه سیسـتان و بلوچسـتان نمونـه بـارز آن اسـت.
تازه‌ترین شماره فصلنامه «سیاست‌های راهبردی و کلان» که با عنوان «بررسی تحلیلی محیط زیست و سلامت ایرانیان» منتشر شده با انتشار تحقیقی تلاش کرده روشن کند که نسبت مرگ‌ومیر با وضعیت زیست‌محیطی ۳۱ استان ایران طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ چگونه است و چه شرایطی زیستی در مرگ‌ومیر‌ها بیشترین نقش را ایفا می‌کند؟
شاخص امید زندگی
نخستین نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد، امیــد زندگــی در بیــن زنــان در تمامــی اســتانهای ایران از مــردان بیشــتر اســت. میــزان ایــن شــاخص در بیــن زنــان در اســتانهای البــرز ۷۸ ســال، تهــران ۷۷.۸ ســال و اصفهــان و مازنــدران ۷۷ سـال، در بیـن مـردان در اسـتان‌های البـرز ۷۴.۴ سـال، تهـران ۷۴.۳ سـال و مازنـدران ۷۳.۵ سـال اسـت.
کمتریـن میـزان امیـد زندگـی در بیـن زنـان در اسـتان سیسـتان و بلوچسـتان هم ۶۹.۲ سـال و ایـلام ۷۲ سـال و در بیـن مـردان در اسـتان سیسـتان و بلوچسـتان ۶۵.۷ سـال، خراسـان شــمالی ۶۹.۸ ســال و هرمــزگان ۶۹.۹ ســال اســت.
شــهرهای بــزرگ ایــران علاوه بر آب و هــوای مطبـوع، از امکانـات بیشـتری نیـز برخوردارنـد و ایـن موضـوع سـبب شـده امیـد زندگـی در آن‌هـا، در مقایسـه بـا شـهرهایی کـه امکانـات انـدک و آب و هـوای گـرم و خشـک دارنـد، بیشـتر باشــد.
آن‌طور که نتایج این تحقیق می‌گوید؛ موقعیــت جغرافیایــی، اکولوژیکــی و همچنیــن کمبــود امکانــات لازم در اســتانهای سیســتان و بلوچســتان، هرمــزگان، خراســان شــمالی و ایــلام، در کاهــش امیـد زندگـی در این استان‌ها اثرگـذار اسـت.
تغییرات فصلی
این تحقیق همچنین می‌گوید که بالاترین میــزان مرگ‌ومیــر در فصــل پاییــز (سال ۱۳۹۵)، در مـاه آذر، ۴.۴ نفـر در هـر ۱۰ هـزار نفـر جمعیـت اسـت که نقطـه اوج مرگ‌ومیـر در تمـام اســتان‌ها محســوب می‌شــود.
ایــن میــزان در فصــل زمســتان (سال ۱۳۹۵) و در دی ماه ۴.۲ نفــر محاســبه شــده و در ماه‌هــای بهمــن و اســفند کاهــش یافتــه و مجــدد در فصــل بهــار، در مـاه فروردیـن، افزایـش پیـدا کـرده و بـه ۳.۸۹ نفـر رسـیده و دوبـاره رونـد کاهشـی یافتـه و در آبــان‌مــاه رو بــه افزایــش نهــاده اســت.
میزان مرگ‌ومیر
در بخش دیگری از این گزارش تحقیقی آمده که از کل مرگ‌هــای جــاری ثبت شــده در ســال ۱۳۸۵، پنــج دلیــل اول مــرگ بــا بیشــترین فراوانــی عبارتند از: «بیماریهــای قلبی و عروقــی ۳۹ درصــد»، «بیماری‌هــا علائم مبهــم ۳۱ درصــد»، «ســرطان‌ها و تومورهــا ۱۳ درصــد»، «بیماریهــای تنفســی ۹ درصــد» و «بیماریهــای عفونی‌انگلــی هشت درصــد»
شکل ذیل هم می‌گوید که پنــج دلیــل اول مــرگ بــا بیشــترین فراوانــی در ســال ۱۳۹۵ عبارت است از: «بیماریهــای قلبی و عروقـی ۵۴ درصــد»، «بیماری‌هـا بـا علائم مبهــم ۱۷ درصــد»، «ســرطان‌ها و تومورهــا ۱۴ درصـد»، «بیماریهـای تنفسـی ۱۱ درصـد» و «بیماریهـای عفونی‌انگلـی چهار درصـد»
ایـن پنـج علـت ۷۰.۱ درصــد از مرگ‌هــای جــاری به ثبت رســیده را شــامل می‌شــود.
این تحقیق همچنین در حوزه ارتبـاط محیط زیسـت و اقلیـم ایـران (مناطـق مختلـف جغرافیایـی گرمسـیری، سردسـیری، مرطـوب و خشـک) بـا مرگ‌ومیـر افـراد آن منطقـه، نشان می‌دهد که بیشـترین سـهم مرگ‌ومیــر بــر اثــر بیماریهــای قلبی و عروقــی را اســتانهای گیــلان بــا ۲۵.۶ نفــر (در هــر ۱۰ هــزار نفـر جمعیـت)، کرمانشـاه بـا ۲۴.۷ نفـر، همـدان بـا ۲۱.۹ نفـر و خوزسـتان بـا ۲۱.۷ نفـر داشته‌اند.
کمتریـن میــزان را هم به ترتیــب اســتانهای هرمــزگان بــا ۱۱.۷ نفــر، سیســتان و بلوچســتان بــا ۱۳.۳ نفــر و چهارمحــال و بختیــاری بــا ۱۳.۴ نفــر بــه خــود اختصــاص دادهانــد.
شــکل ذیل نشــان می‌دهــد بیــش از ۵۰ درصــد مــردم ایــران کــه در نیمــه غربــی کشــور زندگــی می‌کننــد، از بیماریهــای قلبی و عروقــی رنــج می‌برند.
این گزارش تحقیقی همچنین می‌گوید بیشــترین میــزان مرگ‌ومیــر را در تمامــی اســتان‌ها بعــد از بیماریهــای قلبی و عروقــی دارد.
بیشـترین میـزان مرگ‌ومیـر به ترتیـب در اسـتان‌های گیلان بـا ۱۱.۳ نفـر، کردسـتان بـا ۱۱.۱ نفـر و اردبیــل بــا ۹.۸ نفــر در هــر ۱۰هــزار نفــر رخ داده است.
پایین‌تریــن میــزان را هم اســتانهای البــرز بــا ۰.۷ نفــر، قـم بـا ۰.۹ نفـر، خوزسـتان بـا ۱.۳ نفـر، تهـران بـا ۱.۷ نفـر و یـزد بـا ۲.۵ نفـر بـه خـود اختصـاص داده‌اند.
این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که بیشـترین میـزان مرگ‌ومیـر بـر اثـر بیماریهـای سـرطانی و تومورهـا را نــوار شــمالی کشــور به ترتیــب اســتانهای گیلان بــا ۶.۹ نفــر، آذربایجــان شــرقی بــا ۶.۵ نفــر، اردبیـل بـا ۶.۳ نفـر، خراسـان رضـوی بـا ۶.۰۹ نفـر، کرمانشـاه بـا ۶.۰۷ نفـر، مازنـدران بـا ۵.۹ نفـر و آذربایجــان غربــی بــا ۵.۷ نفــر دارد.
پایین‌تریــن میــزان هــم به ترتیــب بــه اســتانهای سیســتان و بلوچسـتان بـا ۱.۶ نفـر، هرمـزگان بـا ۲.۱ نفـر، بوشـهر و خوزسـتان بـا ۲.۷ نفـر و البـرز بـا ۲.۹ نفـر در هـر ۱۰ هـزار نفـر جمعیـت اختصـاص دارد.
این تحقیق همچنین نشان داده بیشــترین میــزان مرگ‌ومیــر بــر اثــر بیماریهــای دســتگاه تنفســی را اسـتان قـم بـا ۸.۰۱ نفـر در هـر ۱۰ هـزار نفـر جمعیـت دارد.
شـرایط آب و هوایـی خشـک و کویـری و هم‌جـواری ایـن اسـتان بـا دریاچـه نمـک سـبب بیشـترین میـزان ابتلا بـه بیماریهـای تنفسـی شـده اسـت.
اسـتان کرمـان نیـز به علـت نزدیکـی بـا کویـر لـوت، بـا ۶.۱ نفـر، بیشـترین میـزان را در ابتلا بـه بیماریهـای تنفسـی دارد.
کمتریـن میـزان را هرمـزگان و ایلام بـا ۱.۴ نفـر و کهگیلویـه و بویـراحمـد بـا ۱.۶ نفـر در هـر ۱۰ هـزار نفـر جمعیـت بـه خـود اختصـاص داده‌اند.
بیشــترین میــزان مرگ‌ومیــر بــر اثــر بیماریهــای عفونی‌انگلــی را هم به ترتیــب اســتانهای قــم بــا ۴.۱ نفــر و تهــران بــا ۳.۷ نفــر دارنــد.
شــهر قــم به علــت شــرایط اقلیمــی و زیســت‌محیطی خشــک و کویــری و تهــران به علــت وجــود برخــی صنایــع آلوده‌کننــده بیشــترین میــزان ابتـلا بــه بیماریهــای عفونی‌انگلــی را بــه خــود اختصــاص دادهانــد.
این تحقیق در پایان چنین اعلام کرده که گیلان، همــدان و سیســتان و بلوچســتان از اســتانهای پرخطــر بــا میــزان مرگ‌ومیــر بالا محســوب می‌شوند که سیاســت‌های زیســت‌محیطی و برنامه‌ریــزی مناســب بهداشـتی در این استان‌ها باید در دستور کار قرار بگیرد.
پیش از این تحقیق، در سال‌های اخیر گزارش‌های تحقیقی مشابه دیگری از علل مرگ‌ومیر در استان‌های ایران منتشر شده که همگی آن‌ها نشان می‌دهد؛ مسائل حاد زیست‌محیطی و کمبود امکانات پزشکی و البته تغذیه نامناسب در افزایش این شاخص نقش موثری دارد.
یکی از این تحقیقات می‌گوید که افزایــش بیمــاری ســرطان مــری در عرض‌های بالاتر از ۳۲ درجــه جغرافیایــی، مربوط به اســتانهای شــمالی ایران و اطــراف دریاچه خــزر اســت کــه حاکــی از احتمــال تاثیــر زمینه‌هــای محیطــی، شــرایط جغرافیایــی و نــوع اشــتغال ساکنان این مناطق اســت.
در تحقیقــی دیگر که سال ۱۳۹۳ بــا عنــوان «شناســایی خوشــه‌های پرخطــر مــوارد بــروز ســرطان معــده در ایــران» منتشر شده، آمده که نقــاط پرخطــر مربوط به این بیماری شــامل اســتانهای شــمالی، شــمال غربــی و مرکــزی به خصــوص اردبیــل، کردســتان، مازنــدران و گیلان اســت.
مرگ پناهجوی ایرانی در پی خودسوزی در اربیل
