تاکتیک پذیرش نرخ مشارکت پایین در مقابل کارزار تحریم انتخابات
آزاده افتخاری - ایندیپندنت فارسی
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه به طور رسمی پیوند بین مشارکت حداکثری مردم در انتخابات با «مشروعیت، اعتبار، آبرو و اقتدار نظام» را گسست. او که پس از انتخابات خرداد ۱۳۹۶، از مردم بابت ریختن «۴۱ میلیون رای» به صندوق‌ها تشکر کرده و گفته بود این رای «برای نظام جمهوری اسلامی اعتبار شد»، حالا در مقابل «ابراز نگرانی برخی که می‌گویند مشارکت کم خواهد شد» ابراز امیدواری کرده که «مردم ان‌شاء‌الله پای صندوق می‌روند و مشارکت بالایی هم خواهد بود.»
خامنه‌ای که در ۱۹ دی‌ماه ۱۳۹۴ گفته بود، «حتی کسانی هم که نظام را قبول ندارند، برای حفظ و اعتبار کشور در آن شرکت کنند»، در بخش دیگری از اظهارات روز گذشته با لحنی که بیشتر توصیه‌آمیز بود، گفت: «به حرف این کسانی که ترویج می‌کنند که فایده‌ای ندارد، نرویم، نمی‌رویم پای صندوق رای اعتنا نکنید. اینها دلسوز مردم نیستند. کسی که دلسوز مردم است مردم را از رفتن پای صندوق منع نمی‌کند.»
اما چه شد که رهبر جمهوری اسلامی ایران پس از سه دهه تاکید و اصرار مداوم بر لزوم «مشارکت پرشور و حضور حداکثری در انتخابات» و پیوند دادن آن با علاقمندی مردم به جمهوری اسلامی، انقلاب و مقابله با «دشمنان»، این هدف را که «خواست اصلی و مهم» خود خوانده بود، رها کرد.
تاکتیکی در مقابل کارزار تحریم انتخابات
یکی از دلایل این چرخش موضع در فضای سیاسی پیچیده ایران می‌تواند، مقابله با کارزار تحریم انتخابات باشد. اقدامی پیشگیرانه، قبل از اینکه کارآیی همبستگی گرایش‌های فکری متفاوت حول یک هدف مشترک در صحنه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به اثبات برسد.
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
تحریم انتخابات که همواره پس از حوادث سال ۱۳۸۸ به طور جدی‌تر مطرح بود، در انتخابات ۹۶ و به ویژه در انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۹۸، طرفداران بیشتری پیدا کرد. اما در یک سال اخیر و به خصوص ماه‌های گذشته، تحریم انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد ۱۴۰۰ به طور گسترده از سوی گروه‌های مختلف در داخل و خارج از کشور مطرح بوده است.
حتی خوش‌بینانه‌ترین نظرسنجی‌ها نیز تا قبل از اعلام هفت کاندیدای تایید صلاحیت شده از سوی شورای نگهبان، نرخ مشارکت را حدود ۴۰ درصد برآورد می‌کردند و کف نظرسنجی‌ها به مشارکت حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد می‌رسید.
در چنین شرایطی پیش‌دستی در پذیرش مشارکت حداقلی در راس نظام گامی می‌تواند گامی در جهت کم اهمیت جلوه دادن عمق اثرگذاری کارزار تحریم انتخابات باشد. بدون این تغییر تاکتیک، «مشارکت حداکثری و مشروعیت نظام»، در بوته آزمون تحریم انتخابات قرار می‌گرفت که نتیجه آن بر اساس نظرسنجی‌ها از هم اکنون قابل پیش‌بینی است.
صحنه انتخابات پیش رو و چینش مهره‌های آن به گونه‌ای انجام شده که گویی از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی دقیقی برای از بین بردن کوچکترین انگیزه‌های شرکت در انتخابات، در جریان بوده است.
عادی‌سازی مشارکت حداقلی
عبور از «مشارکت حداکثری در انتخابات» از ماه‌ها قبل و به موازات بلندتر شدن صدای تحریم‌کنندگان انتخابات آغاز شده بود.
از شهریور ۱۳۹۹ بر خلاف دورهای قبلی انتخابات، نتیجه نظرسنجی‌هایی که حاکی از پیش‌بینی نرخ مشارکت پایین در انتخابات بود به طور رسمی در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی ایران منتشر شد و محدودیتی در این زمینه اعمال نشد.
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، در ماه‌های اخیر به طور مرتب نتیجه نظرسنجی‌های خود را در مورد نرخ مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰ منتشر کرده است. تازه‌ترین برآورد ایسپا نیز که ششم خردادماه، پس از سخنرانی خامنه‌ای منتشر شده، پیش‌بینی نرخ مشارکت ۳۶ درصدی است (۷ درصد کمتر از نظرسنجی انجام شده در اردیبهشت‌ماه).
رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران نیز در ماه‌های اخیر گزارش‌های متعددی با تمرکز بر بی‌اهمیت بودن نرخ مشارکت پایین منتشر کرده‌اند.
مشرق در گزارشی در اسفند ۱۳۹۹ می‌نویسد: «چپ‌های ستادی دائما تاکید دارند که اگر میزان مشارکت در انتخابات پایین باشد، نظام مشروعیت خود را از دست می‌دهد! در بیانات رهبر معظم انقلاب باطل‌السحر قدرتمندی برای این توطئه وجود دارد.» مشرق در ادامه به بخشی از اظهارات قبلی خامنه‌ای اشاره می‌کند که گفته بود: «هر دولتی که در چارچوب قانون اساسی بر سر کار بیاید، دولت قانونی است، دولت مشروع است. مهم نیست که چقدر و چه نسبتی از آحاد رای‌دهندگان به این رئیس‌جمهور یا آن رئیس‌جمهور رای دادند.»
اما شفاف‌ترین موضع‌گیری قبل از سخنرانی روز پنجشنبه خامنه‌ای را عباسعلی کدخدایی انجام داده بود. سخنگوی شورای نگهبان هفته گذشته به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «از منظر حقوقی و قانونی مشارکت پایین برای اعتبار و مشروعیت انتخابات هیچ مشکل حقوقی ایجاد نمی‌کند.»
تثبیت رویکرد جدید
اما رهبر جمهوری اسلامی در اظهارات روز گذشته خود تنها به عبور از مشارکت حداکثری اکتفا نکرد و با تقدیر از عملکرد مجلس شورای اسلامی نگاه خود را نسبت به آینده مقوله مشارکت مردم در انتخابات تثبیت کرد. او مجلس شورای اسلامی به ریاست محمد باقر قالیباف را که از دل بی‌رونق‌ترین انتخابات در تاریخ جمهوری اسلامی با پایین‌ترین نرخ مشارکت مردمی برآمده، «کارآمد» و دارای «همت بلند» و «موفق» توصیف کرد.
او همچنین از اقدام شورای نگهبان در حذف چهره‌هایی مانند علی لاریجانی، مشاور خود و خالی کردن صحنه برای پیروزی آسان ابراهیم رئیسی حمایت کرد. شیوه‌ای بی‌سابقه در احراز صلاحیت‌ها و ضربه‌ای آگاهانه به آنهایی که احتمالا قصد داشتند تحت تاثیر دوگانه لاریجانی-رئیسی یا انتخاب بین بد و بدتر در «انتخابات» شرکت کنند.
چرا جمهوری اسلامی نمی‌تواند روی حماس حساب کند
ناگفته های بررسی صلاحیت علی لاریجانی در شورای نگهبان
