تبلیغات رسانه‌‌های رسمی در ایران این است که جامعه پزشکی واکسن‌‌های جدید را تأیید کرده، و تشویق مردم به واکسیناسیون بر مبنای شواهد علمی است. این پروپاگاندای رسانه‌ای پس از گذشت شش ماه از اولین آزمایشات واکسن ایرانی به گونه‌ای خبررسانی می‌کند که گویا کار ویروس کرونا با تزریق واکسن ایرانی تمام است. این در صورتی است که مسعود مردانی یک عضو کمیته علمی کووید ۱۹ در واکنش به چنین اظهاراتی می‌گوید واکسن ایرانی در مرحله سوم مطالعات بالینی است و تاکنون درباره امکان سنجی تزریق عمومی واکسن اطلاعات جامعی در دست نیست و نتایج مطالعات واکسیناسیون ایرانی در مراحل ابتدایی و پایانی آن نیز نامعلوم و نامشخص بوده است و تاکنون مستندات آن منتشر نشده است. همزمان با سخنان وزیر بهداشت و اعلام خبر صدور مجوز مصرف عمومی واکسن ایرانی، مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو که تعیین کننده اصلی مجوز برای واکسن‌‌ها است، اعلام کرده: «مجوز اضطراری و داوطلبانه برای واکسن‌های تولید داخلی صادر شده و به ‌زودی نتیجه صدور مجوز مصرف اضطراری داوطلبانه دو واکسن کرونای برکت و تولید مشترک انستیتو پاستور با کوبا مشخص می‌شود.» آنطور که حیــدر محمــدی گــفته است: «داوطلبانه بودن تزریق این واکسن‌‌ها به این معناست که مردم بدانند که این واکسن در فاز سوم مطالعه بالینی قرار دارد و هر کس که تمایل دارد برای تزریق واکسن مراجعه کند.» آنچه مسلم است؛ در اظهارات وزیر بهداشت و درمان درخصوص صدور مجوز مصرف واکسن ایرانی و ورود واکسن به شبکه واکسیناسیون سراسری ذکر عبارت «واکسیناسیون داوطلبانه» از فرط بی ‌خوابی و خستگی ناشی از کار و ذوق زدگی سعید نمکی از واکسن ایرانی فراموش شده است!
اما مجوز مصرف اضطراری و داوطلبانه واکسن ایرانی از هفته آینده در حالی صادر شده است که واکسیناسیون ۷ میلیون سالمند در کشور در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. تعداد افراد ۷۵ تا ۷۹ ساله در کشور نیز حدودا ۹۳۰ هزار نفر است که تاکنون حدود ۱۳۰ هزار نفر از آنان واکسن کرونا دریافت کردند. شماری از کاربران شبکه ‌های اجتماعی با انتشار خبرها و تصاویری به بی ‌نظمی و عدم برنامه ‌ریزی در زمینه واکسیناسیون و بی ‌مسئولیتی دولت اشاره کرده ‌اند. همزمان گزارش‌هایی درباره ادامه توقف واکسیناسیون در مراکز جامع سلامت کشور منتشر شده است و دانشگاه‌‌های علوم پزشکی استان ‌ها از تمام شدن ذخیره واکسن خبر داده‌اند. محمدرضا شانه ساز، رییس سازمان غذا و دارو در عین حال گفته است استفاده از واکسن ایرانی به عنوان دز دوم به جای واکسن وارداتی هیچ اشکالی ندارد.
در حالی انتقادها از روند کند و بی‌ برنامگی واکسیناسیون کرونا در ایران اوج گرفته است که مردم واقعیت‌های پشت پرده کرونا را نمی‌دانند و به اعضای کمیته علمی ستاد ملی کرونا اعتماد می‌کنند. این روزها ساختار سلامت کشور و در رأس آن وزارت بهداشت و درمان معجونی از مشکلات و ناهنجاری ‌ها شده است. با چندپارگی و چند دستگی در کمیته علمی ستاد ملی کرونا و ساختار وزارت بهداشت و درمان نمی‌توان این بیماری را مدیریت و کنترل کرد. چه بسا اگر چنین می‌بود موج اول بیماری پس از بیش از یک سال در کشور کنترل شده بود و امروز پیک پنجم موج اول بیماری کرونا در کشور سر باز نکرده بود. علیرضا ناجی، عضو کمیته علمی ستاد کرونا معتقد است از نظر علمی هیچ شواهدی مبنی بر اینکه که بتوان دز دوم را واکسن ایرانی تزریق کرد وجود ندارد. اتفاقا هیچکدام از مجامع بین ‌المللی این را قبول ندارند که دز دوم از واکسن دیگری تزریق شود یا فاصله زمانی تزریق دو نوبت واکسن تغییر پیدا کند. این در حالی است که بارها مینو محرز و مسعود مردانی از دیگر اعضای کمیته علمی کرونا مطرح نموده‌اند که می‌توان در واکسیناسیون از واکسن‌های ترکیبی استفاده کرد یا با ایجاد فاصله بین دز اول و دوم مشکلی ایجاد نمی‌شود در صورتی که واکسن‌های کرونا مانند سایر واکسن‌ها در دنیا فاصله زمانی دارند و ماهیت آنها مشخص است. این اظهارات متناقض دلالت از چند دستگی در کمیته علمی کرونا است و در صورت تداوم چنین وضعیتی کمیته علمی کرونا با اعتماد مردم بازی می‌کند.

آن سو تر؛ تبلیغات و اجتماع هواداران و حامیان نامزدهای انتخابات شوراها و ریاست جمهوری، آن هم در روزهایی که مراکز سلامت از واکسن کرونا خالی شده‌اند و کارشناسان و برخی مسئولان هشدار داده ‌اند پیک جدید کرونا در راه است طوفان پیک پنجم کرونا در سراسر کشور را به همراه خواهد داشت. ستاد مقابله با کرونا هم به جای اینکه هشدار دهد و پس از وقوع تجمعات انتخاباتی اعلام خطر کند باید فعالیت‌هایش را به درستی انجام دهد و درخصوص نظارت بر اجرای پروتکل‌ها تدابیر لازم را در نظر داشته باشد. در صورت تداوم وضعیت موجود، بعد از انتخابات، کشور وارد پیک پنجم خواهد شد کمااینکه استان‌های جنوبی، جنوب غربی و برخی از استان‌های شرق و شمال کشور از پیک چهارم بیماری کرونا عبور نموده‌اند و به وضعیت قرمز تبدیل وضعیت پیدا کرده‌اند و وارد پیک پنجم بیماری شده‌اند. قرنطینه و بیماریابی فعال نیز در این استان‌ها اجرایی نمی‌شود و به جرأت می‌توان گفت که از هفته آینده و بعد از انتخابات، طوفانی از کرونا به در کشور به پا خواهد شد.
استان‌های جنوبی بعد از تهران از پیک چهارم کرونا عبور کردند. استان هایی مثل خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمانشاه زرد و نارنجی شده بودند اما متاسفانه تعطیلی‌های اخیر و همچنین عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و عادی انگاری‌ها در کشور در آستانه دو انتخابات باعث شده تا این استان‌ها وارد پیک پنجم شوند. در شرایطی که آمار شیوع ویروس کرونا در کشور روند صعودی دارد و بسیاری از مسئولان و کارشناسان بهداشت و سلامت هشدارهایی درباره مسافرت‌‌های مردم در دوران کرونا داده‌اند اما گوش شنوایی برای آن نیست چرا که سفرها علی رغم ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها همواره در تعطیلات گذشته تکرار شده است و جولان کرونا در جاده‌های کشور را اجتناب ناپذیر ساخته است. کرونا با عبور از پیک چهارم بیماری سیر نزولی داشته است اما این روزها با افزایش سفرها و دیدارهای خانوادگی و تجمعات مردم در ستادهای انتخابات کاندیداهای ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا و عادی انگاری در سطح جامعه و کاهش محسوس رعایت پروتکل‌های بهداشتی دوباره سیر صعودی پیدا کرده است. ازدحام جمعیت و رعایت نشدن پروتکل‌‌های بهداشتی در زمینه تبلیغات انتخابات این روزها بیشتر باعث نگرانی شده است. در سطح شهرها و روستاها ستادهای انتخاباتی کاندیداها به محل انتشار ویروس کرونا تبدیل شده است. استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، مازندران و کرمانشاه پتانسیل ایجاد خیز مجدد کرونا در کشور را پیدا کرده‌اند و شیوع کرونای هندی و آفریقایی در استان‌های جنوبی و شرقی و شمالی و شمال غرب کشور و همچنین موارد تک گیر این سویه‌ها در تهران و تعدادی از شهرهای کشور به نگرانی‌ها درخصوص پیک پنجم کرونا در کشور افزوده است. این نگرانی‌ها در حالی اوج گرفته است که در حال حاضر مراکز واکسیناسیون در کشور خالی از واکسن شده است و توقف واکسیناسیون ادامه دارد. بنا به گفته وزارت بهداشت، تا پایان هفته و اوایل هفته آینده واکسن وارد می‌شود، اما واکسن‌های وارد شده کفاف دز دومی‌ها را خواهد داد و این کمبود ذخیره واکسن شرایط را سخت تر و بسیار خطرناک خواهد کرد. بنابراین جامعه از پیک پنجم بیماری کرونا گریزی نخواهد داشت چرا که ایمنی مردم پایین است و عدم واکسیناسیون باعث می‌شود طوفان پیک پنجم کرونا در کشور منتشر شود. اعلام رنگ ‌بندی شهرها و اعلام وضعیت آبی یا سفید یا زرد و نارنجی تنها به ‌شدت گرفتن پاندمی کرونا در کشور کمک می‌کند. کشور باید به سمت واکسیناسیون سراسری از طریق واکسن‌های معتبر و مؤثر خارجی حرکت کند و اگر شهری هم در وضعیت کرونایی قرار گرفته است باید هر چه سریع تر قرنطینه شود و بیماریابی فعال اجرا شود.
با مرور خبرهای چند روز گذشته در موضوع کرونا و واکسیناسیون به نظر می‌رسد برنامه واکسیناسیون ایران در شرایطی که کشورهای همسایه در کنترل بیماری موفق عمل کرده‌اند و به عنوان نمونه ترکیه در حال حاضر شروع به واکسیناسیون افراد بالای ۲۰ سال کرده است اما در کشور ایران نهایت ۴ میلیون و پانصد هزار نفر دز اول را تزریق کرده‌اند، دچار خودتحریمی شده است. حسن روحانی، رییس جمهور ایران هم دلیل کمبود واکسن در کشور و توقف واکسیناسیون را کمبود عرضه جهانی عنوان نموده است، در حالیکه به بهانه تحریم‌های خارجی و به اسم تحریم مذهبی و ایدئولوژیک که در داخل کشور اتفاق افتاد عملاً نظام سلامت کشور در زمینه واکسیناسیون و مهار کرونا به خودتحریمی گرفتار شد و جمهوری اسلامی ایران فرصت سازمان بهداشت جهانی و کوواکس درخصوص پیش خرید واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی را برای همیشه از دست داد و از سبد جهانی کوواکس برای همیشه محروم و حذف شد.
خودتحریمی کشور در زمینه واکسن‌های خارجی و اظهارات علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد کرونا در واکنش به اظهارات نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری درباره اینکه «از خواب بیدار می‌‌شوند و می‌‌گویند ما سه ‌ماهه مردم ایران را واکسینه می‌‌کنیم و فکر می‌‌کنند واکسن بستنی است. کشور‌هایی با نظام سلامت قوی به زانو درآمده ‌اند» در شرایطی اتفاق افتاده است که فروش قاچاقی واکسن فایزر در تهران و برخی شهرهای دیگر ایران سر زبان‌ها افتاده است. وجود بازار غیررسمی فروش ۲۵ تا ۶۰ میلیون تومانی واکسن کرونای فایزر در تهران و تزریق واکسن فایزر در چند دفتر مجهز به افراد آموزش دیده تأیید شده است و تزریق کنندگان واکسن آمریکایی کارت واکسن ممهورشده وزارت بهداشت کردستان عراق را دریافت می‌کنند. بسیاری از کارکنان آزمایشگاه ‌ها و درمانگاه‌‌ها هم می‌‌گویند با وجودی که در لیست اولویت دریافت واکسن هستند، هنوز واکسنی به آنها تعلق نگرفته است. این در حالی است که برخی از افراد می‌‌توانند با پرداخت حداقل یک و نیم میلیون تومان واکسن کرونای انگلیسی آسترازنیکا را از بازار آزاد تهیه و تزریق کنند.
اما سخنان سخنگوی ستاد ملی کرونا در ایران مبنی بر اینکه کشور‌هایی با نظام سلامت قوی به زانو درآمده ‌اند در حالی ایراد شده است که در برخی از کشورها و حتی کشورهای همسایه ایران و دست چندم مرگ و میر به صفر رسیده و برخی هم تمام پروتکل ‌‌های کرونا را لغو کردند. سیاست زدگی وزارت بهداشت و توقف واکسن حکم مرگ انسان‌های بی گناه است. ستاد ملی کرونا نباید تابع سیاست و اقتصاد سیاسی باشد. وزارت بهداشت و درمان و ستاد ملی کرونا گرفتار تعارض منافع اقتصادی در ساختار سلامت کشور شده‌اند. مافیای اقتصادی در ساختار سلامت کشور به جای اینکه به فکر مردم و سلامت آنها باشد به فکر منافع مالی خود هست. بنابراین تا وقتی که کرونا از سیاست فاصله نگیرد این بیماری در کشور وجود دارد و توقف ناپذیر است.
دولت فعلی و دولت جدید ایران در حوزه‌های مختلف نظام سلامت باید دست رانت خواران و امضاهای طلایی در بخشهای مختلف بهداشت، درمان، دارو و تجهیزات پزشکی را کوتاه کند. وضعیت کنونی در زمینه اطلاع رسانی کرونا و نحوه مدیریت و کنترل بیماری نمی‌تواند ادامه داشته باشد. اخیراً کارشناسان و متخصصین مستقل و غیردولتی و منتقد سلامت کشورمان در جامعه با بایکوت خبری مواجه گردیده‌اند. فشارهای امنیتی بر خبرگزاری‌ها و رسانه‌های داخل کشور و برنامه‌های مختلف صدا و سیما در جمهوری اسلامی ایران توسط برخی نهادها و سازمان‌های مرتبط با وزارت بهداشت و درمان افزایش یافته است و راه گریزی هم برای عدم حذف اخبار و مطالب منتقدین وضع موجود در این رسانه‌ها نمی‌توان متصور بود. ادامه تعطیلی مراکز واکسیناسیون در ایران و فراگیری طوفان پیک پنجم کرونا در این کشور، کادر درمان کشورمان که خسته هستند و ساختارهای درمانی بیمارستان‌های دولتی و غیردولتی کشور که مستهلک و فرسوده شده است و تدابیری هم برای ایجاد زیرساخت‌های جدید اندیشیده نشده است با مشکلات متعدد و فزاینده‌ای در روزها و هفته‌های آینده مواجه خواهد ساخت.

محمدرضا محبوب فر
کارشناس حوزه سلامت و بحران‌های محیطی