سابقه شرکت هواپیمایی ماهان در خرید هواپیماهای تشریفاتی و اجاره دادن به سپاه قدس

این نخستین بار نیست که هواپیماهای تشریفاتی سبک موسوم به بیزینس جت (Business Jet) خریده و به ایران منتقل شده‌اند.

در سال ۱۳۹۸، یک شرکت وابسته به نیروی هوافضای سپاه پاسداران یک فروند هواپیمای تشریفاتی بمباردیِر سی‌آرجِی-۲۰۰اِل‌آر (Bombardier CRJ-200LR) را جهت استفادهٔ یک شرکت هواپیمایی به نام پارس‌ایرکیش خریداری کرد. این هواپیما در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۹۸ (سوم مارس ۲۰۲۰) با یک توقف در غازان روسیه و یک توقف در آکتاو قزاقستان وارد فرودگاه مهرآباد شد.

شرکت هواپیمایی ماهان نیز خود یکی از قدیمی‌ترین واردکنندگان هواپیماهای تشریفاتی به ایران است. در شهریور ۱۳۹۵، این شرکت یک فروند هواپیمای سسنا ۵۲۵آ سایتیشن جت سی جِی ۲ (Cessna 525A CitationJet CJ2) ساخت ایالات متحده آمریکا را از طریق یک شرکت واسطهٔ ارمنستانی از یک شرکت آلمانی خرید و وارد ایران کرد.

البته ماهان ایر هرگز نتوانست، به‌دلیل مسائل امنیتی، مجوزهای لازم جهت استفاده از این هواپیمای هفت‌نفرهٔ تشریفاتی را کسب کند و در نتیجه این هواپیما سال‌ها بی‌استفاده در اختیار این شرکت باقی مانده و تنها در تابستان سال جاری پس از مدت‌ها عملیاتی شده و جهت آموزش خلبانان آیندهٔ هواپیماهای تشریفاتی هاوکر 400 خریداری‌شده توسط ماهان استفاده شد.

پس از عدم موفقیت ماهان در کسب مجوز بهره‌برداری از هواپیماهای جت تشریفاتی سبک، این شرکت دست به خرید هواپیماهای تشریفاتی بزرگ‌تر زد. همه‌چیز از خرید هواپیمای پهن‌پیکر ایرباس آ۳۱۰-۳۰۴ (Airbus A310-304) سابق صدر اعظم آلمان، آنگلا مرکل، در سال ۱۳۹۰ آغاز شد.

هدف ماهان اجاره دادن این هواپیما به سازمان‌های دولتی جهت انجام پروازهای تشریفاتی‌شان بود. در این راستا، این شرکت تنها توانست موفقیت‌های انگشت‌شماری در اجاره دادن این هواپیما به رژیم جمهوری اسلامی جهت انجام پروازهای تشریفاتی کسب کند.

دو سال پس از ورودش به ایران، علائم ثبت کشوری EP-MMX را دریافت کرد و سرانجام در ۲۵ اسفند ۱۳۹۲، این هواپیما برای پرواز تیم مذاکره‌کنندهٔ هسته‌ای از تهران به وین استفاده شد.

پس از آن، در اول فروردین ۱۳۹۳، این هواپیما برای پرواز خانواده آیت‌الله هاشمی از تهران به مقصد جزیرهٔ کیش استفاده شد. حدود دو ماه بعد نیز، در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۳، حسن روحانی از این هواپیما برای پرواز به شانگهای و شرکت در چهارمین اجلاس سران سیکا استفاده کرد.

***

خرید هواپیمای پهن‌پیکر ایرباس آ۳۴۰ توسط شرکت هواپیمایی معراج جهت استفاده آشیانه جمهوری اسلامی به منظور سفرهای فواصل دور مقامات رژیم جمهوری اسلامی سبب بلااستفاده ماندن ایرباس آ۳۱۰-۳۰۴ تشریفاتی سابق نیروی هوایی آلمان در ماهان ایر شد و در نهایت این شرکت توانست برای آخرین بار در اسفند ۱۳۹۳ و فروردین ۱۳۹۴ از این هواپیما برای چند مأموریت سپاه قدس استفاده کند.

این هواپیما در تاریخ یکم اسفند ۱۳۹۳ به‌دلیل دارا بودن مخازن سوخت اضافی و توانایی پرواز مستقیم و بدون توقف از تهران به صنعا جهت انتقال فرماندهان سپاه قدس و مقامات شبه‌نظامیان حوثی استفاده شد.

پروازهای این هواپیما به یمن ادامه یافت و سرانجام با واکنش منفی دولت عربستان سعودی مواجه شد تا جایی که در تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۹۴، جهت جلوگیری از فرود آن در فرودگاه بین‌المللی صنعا، ابتدا دو فروند جنگندهٔ رهگیر اف-15سی نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی آن را بر فراز یمن رهگیری و با هشدار دادن به خلبان آن، بهزاد صداقت‌نیا، تلاش کردند وی را از پرواز به صنعا باز دارند و در نهایت پس از بی توجهی او، باند‌های پروازی فرودگاه و برج مراقبت آن توسط شماری دیگر از جنگنده‌های عربستانی بمباران شد.

پس از آن، این هواپیما دیگر مورد استفادهٔ سپاه قدس واقع نشد و زمینگیر و تبدیل به منبع لوازم یدکی شد.

***

اگرچه ماهان ایر در اجاره ایرباس آ۳۱۰-۳۰۴ تشریفاتیِ سابقِ صدراعظم آلمان به رژیم جمهوری اسلامی موفق نبود، اما با خرید هواپیماهای تشریفاتی باریک‌پیکر و کوتاه‌برد از نوع بی اِی ئی-۱۴۶-۲۰۰ (BAe-146-200) و همچنین آر جِی-۸۵ (RJ-85) انگلیسی توانست توجه بسیاری از مقامات جمهوری اسلامی و حتی فرمانده کنونی سپاه قدس، اسماعیل قاآنی، را به خود جلب کند تا جایی که او در چندین مورد از یک فروند هواپیمای تشریفاتی بی اِی ئی-۱۴۶-۲۰۰ این شرکت با علائم ثبت کشوری EP-MMV در جریان سفرهای رسمی‌اش به عراق استفاده کرد.

یکی از آن سفرها در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۹۹ صورت گرفت. متعاقبا افشای استفاده از هواپیمای EP-MMV توسط سرتیپ اسماعیل قاآنی در آن سفر توسط نگارنده، این گزارش سبب توقف موقتی استفاده سپاه قدس از هواپیماهای تشریفاتی ماهان ایر جهت سفرهای رسمی‌شان به عراق شد.

موفقیت هواپیماهای بی ای ئی-۱۵۶ و آر جِی-۸۵ ماهان ایر در جلب توجه مقامات دولتی جمهوری اسلامی سبب شد تا در سال ۱۳۹۸، سومین فروند از این نوع نیز خریداری شود. این هواپیما با علامت ثبت کشوری قرقیزستان EX-27009 به همراه دو فروند دیگر از آن نوع اما با کابین مسافری، از طریق یک شرکت واسطهٔ قرقیزستانی به نام TezJet خریداری و در تاریخ چهارم بهمن ۱۳۹۸ وارد ایران شدند.

این هواپیما پیشتر تا سال ۲۰۱۳ مورد استفادهٔ رئیس‌جمهور ازبکستان بود و از آن برای سفرهای منطقه‌ای و کشورهای همجوار بهره می‌برد. این هواپیما پس از انجام تعمیرات دوره‌ای لازم و آماده‌سازی در آشیانهٔ تعمیراتی شرکت هواپیمایی ماهان در فرودگاه خمینی عملیاتی می‌شود و علامت ثبت کشوری EP-MMS را در سال ۱۳۹۹ دریافت می‌کند.

***

آیا شرکت سرمایه‌گذاری غدیر برنامه‌ای مشابه برای استفاده از هواپیماهای تشریفاتی هاوکر ۴۰۰ دارد؟

بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا، شرکت سرمایه گذاری غدیر مهم‌ترین نهاد مالی متعلق و یا دست‌کم وابسته به رهبر رژیم جمهوری اسلامی است. در این راستا در سال ۱۳۹۲، این شرکت تحت تحریم وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفت؛ تحریم‌هایی که به‌دنبال توافق هسته‌ای موسوم به برجام ملغی شد و به‌مدت دو سال به این شرکت اجازه داد تا بتواند دست به انعقاد چندین قرارداد تجاری مهم بین‌المللی بزند.

اما دیری نپایید که این شرکت به‌عنوان یکی از اولین و مهم‌ترین نهادهای مالی رژیم جمهوری اسلامی و رهبر آن بار دیگر در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ تحت تحریم‌های شدید وزارت خزانه‌داری آمریکا واقع شد.

استفادهٔ شرکت سرمایه‌گذاری غدیر از هواپیمایی ماهان که خود نیز به علت تعلق سهامش به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و همچنین فراهم کردن هواپیماهایش جهت انتقال تسلیحات و نیروهای سپاه قدس به سوریه سال‌هاست تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار دارد، باعث نگرانی‌های شدیدی در مورد نوع و چگونگی استفاده از هواپیماهای تشریفاتی هاوکر ۴۰۰ شده است.

در این راستا نگارنده با یکی از مشاوران و دست‌اندرکاران خرید شش فروند هواپیمای تشریفاتی جهت استفادهٔ یک شرکت خدمات هوایی متعلق به غدیر، به‌شرط ذکر نشدن نامش، مصاحبه کرده است. او که سال‌ها رؤیای برپایی و جان دادن به صنعت ایرتاکسی در ایران را در سر می‌پروراند، ادعا کرد که خرید هواپیماهای موردنظر به‌قصد حمل تاجران و سرمایه‌داران ایرانی و خارجی و همچنین توریست‌درمانی جهت حمل بیماران ثروتمند از کشورهای خارجی به ایران جهت درمان انجام شده است.

وقتی نگارنده از ارتباط شرکت غدیر با دفتر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، و سپاه پاسداران از او پرسید، او حاضر به ادامهٔ مصاحبه نشد.

***

یکی از مدیران سابق شرکت هواپیمایی ماهان که اکنون در یکی از شرکت‌های هواپیمایی ایرانی مشغول کار است نیز، به‌شرط ذکر نشدن نامش، دربارهٔ کاربری احتمالی هواپیماهای هاوکر ۴۰۰ ایکس‌پی خریده‌شده توسط ماهان ایر به نگارنده گفت که هواپیماهای موردنظر به‌همراه تنها سسنا سایتیشن ماهان ایر قرار است به یک شرکت به نام خدمات هوایی غدیر منتقل شود که تحت مدیریت شماری از فرماندهان سابق سپاه پاسداران ازجمله فرمانده سابق پایگاه هوایی قدر نیروی هوافضای سپاه است، تا برای حمل‌ونقل فرماندهان نظامی و مقامات دولتی رژیم جمهوری اسلامی مورد استفاده قرار گیرد.

او همچنین افزود که در ۴۲ سال گذشته، به‌دلیل مسائل امنیتی، هیچ شرکت هواپیمایی مجوز انجام عملیات ایرتاکسی (تاکسی هوایی) دریافت نکرده و نخستین شرکت تاکسی هوایی ایران پس از انقلاب به نام شاهین بال پرواز متعلق به محمدرضا اختراع، از مدیران سابق شرکت هواپیمایی آسمان، به‌علت محدودیت‌های ایجادشده از سوی سپاه حفاظت هواپیمایی، اجازه فعالیت پیدا نکرد و در نهایت در سال ۱۳۹۴ فعالیت ایرتاکسی‌اش متوقف شد.

سال‌هاست که شرکت هواپیمایی ماهان ایر، به‌رغم تعلق بخشی از سهامش به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از کسب مجوز لازم جهت راه‌اندازی خدمات هوایی ایرتاکسی به‌دلایل امنیتی عاجز بوده است. کسب چنین مجوزی از سوی شرکت سرمایه‌گذاری غدیر نشان‌دهندهٔ سطح بالای نفوذ مدیران آن و همچنین کاربری احتمالی هواپیماهای تشریفاتی در راستای حمل مقامات دولتی و فرماندهان نظامی سپاه پاسداران در آینده‌ای نزدیک است.