بالاخره پس از هجده سال که از تصویت «کنوانسیون پاسداری از میراث غیرملموس بشری» (۱) میگذرد، مهرگان زیبای ایرانی به نام تاجیکستان و ایران برای ثبت جهانی میرود.
کارشناسان و فرهنگ دوستان ایرانی، از آغاز کار ثبت میراث فرهنگی ناملموس جهانی، مدام از سازمان میراث فرهنگی حکومت اسلامیِ ِ (بعدها وزارت خانه شده) خواستهاند تا آثار با ارزشی چون نوروز، مهرگان، یلدا، سده، چهارشنبه سوری، سیزده به در، خوشنویسی، سازهای باستانی و دیگر آثار ایرانی را برای ثبت بفرستند. اما سازمان میراث حکومت اسلامی نه تنها اعتنایی به این خواستها نکرده، بلکه حتی نام Intangible cultural heritageرا که به معنای «میراث فرهنگی غیر ملموس» است، به عنوان «میراث فرهنگی معنوی» ترجمه کرده تا بتوانند آثار مذهبی شیعی را چون تعزیه و عاشورای حسینی و سینه زنی و غیره را به یونسکو بفرستند.
کار این تبعیض فرهنگی، به جایی رسید که آنها به عمد در فرستادن پروندهی نوروز کاهلی کردند تا بالاخره به توصیه یونسکو نام ایران که به «مادر نوروز» شهرت دارد، در کنار چندین کشور دیگر قرار گرفت. آنها همین کاهلی عمدی را در فرستادن پروندهی آثاری چون چوگان، موسیقی عاشیقلار، تار، موسیقی بخش هایی از خراسان، نان لواش، مینیاتور انجام دادند و ناچار نام ایران نه به عنوان زاینده اصلی این آثار که به نام یکی از مالکین آن قرار گرفت. طبیعی ست که میراث فرهنگی چه فیزیکی و چه غیرفیزیکی تجربههای بشری هستند، تجربه هایی که باید در اختیار کل بشریت قرار گیرد، اما ثبت این آثار به نام کشوری که در آن متولد شدهاند، چون شناسنامه و گذرنامهای ست که هر انسانی دارد. جدا از این مساله، تعداد میراث فرهنگی و طبیعی و تاریخی و غیرملموس هر کشوری، در پیشرفت صنعت گردشگری آن کشور بسیار موثر است.
متاسفانه از آنجا که داشتههای شیعی برای حکومت اسلامی فراتر از هر داشتهی فرهنگی و ایرانی ست، آنها فقط وقتی یکی از آثار فرهنگی ـ ملی ایرانیان را برای ثبت میفرستند که یا در وضعیتی بحرانی قرار گرفته باشند، و بخواهند از این مساله بهرهای سیاسی ببرند و یا وقتی که راه گریزی ندارند و ناچار میشوند. اکنون نیز از آنجا که تاجیکستان پروندهای برای ثبت جشن مهرگان را به یونسکو فرستاده، حکومت اسلامی به ناچار دارد پروندهای را سرهم میکند تا به یونسکو بفرستند.
توجه داشت باشید که سال هاست دهها سازمان و گروه از سازمان میراث فرهنگی حکومت خواستهاند تا نام مهرگان و یلدا را به یونسکو بفرستند. ما در بنیاد میراث پاسارگاد سالها قبل حتی پرونده یلدا، مهرگان و چهارشنبه سوری را به یونسکو فرستادیم. (با این که میدانستیم از نظر قانونی یونسکو فقط آن چه را که دولتها میفرستند، قبول میکند) (۲). ما در واقع میخواستیم این هشدار را به یونسکو و به مردمان ایران بدهیم که حکومت اسلامی چگونه مهمترین ارزشهای ملی ما را نادیده میگیرد.
به هر حال اکنون من هم چون دیگر عاشقان فرهنگ ایران خوشحال هستم که مهرگان زیبای ایرانی برای ثبت جهانی میرود، و دور نیست که چون نوروز، مردمان جهان را متوجهی ارزشهای کم نظیری کند که در جشنهای ایرانی غیرمذهبی ما وجوددارد.
و باز هشداری برای مردمان سرزمین مان تا بدانند هم اکنون، بسیاری از میراثهای فرهنگی غیرملموس ما، به نام کشورهای دیگر برای ثبت جهانی به یونسکو میرود، از جمله:
ـ یلدا، یلدای هزاران سالهی ایرانی، از سوی جمهوری آذربایجان
ـ خوشنویسی، از هنرهای دوران ساسانی، از سوی ترکیه
ـ حمام ایرانی هزاران ساله ایرانی، تنها به نام حمام ترکی از سوی ترکیه
ـ بادگیر، از کهن ترین هنر معماری ایرانی از سوی امارات متحده عربی
و... و... و
----------------
۱ـ «کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی غیرملموس بشری» در سال ۲۰۰۳ از سوی بخش آموزشی سازمان ملل «یونسکو» به تصویب رسید. و از سال ۲۰۰۶، ثبت آثار غیر ملموس و یا غیر فیزیکی کشورهای مختلف شروع شد.
۲ـ http://archive.
در رثای "دشمن"! هوشنگ اسدی