چند وقت پیش بود که مجلس مصوبه‌ای را از سر گذراند که بر مبنای آن واردات خودرو آزاد شده و به تشخیص شورای رقابت خودرو‌های خارجی می‌توانند در سقف و حجم ارزی مشخص وارد کشور شوند. این مصوبه گرچه در شورای نگهبان رد شد، اما این به معنای منتفی شدن این مصوبه نبوده و شورای نگهبان از مجلس خواسته نحوه تامین ارز این خودرو‌ها را به صورت مفصل‌تر توضیح داده و بعد از آن مصوبه را برای تایید به شورای نگهبان بفرستد.

جزئیات واردات خودرو برای جانبازان

در همین بحبوهه، در آن سوی بازار واردات خودروی خارجی اتفاق عجیب البته معمولی در جریان است. اتفاق بعدی در زمینه واردات خودرو‌های خارجی مربوطه به سهم گیری بنیاد شهید از خودرو‌های خارجی است.

چند روز پیش امیر حسین قاضی زاده هاشمی، معاون رییس جمهور و رئیس جدید بنیاد شهید و امور ایثارگران از پیگیری برای واردات پنج هزار خودرو برای جانبازان خبر داد و گفت: «باید نزدیک به پنج هزار خودرو به جانبازان تحویل داده شود، اما امکان واردات خودرو به جز از مناطق آزاد وجود ندارد. این که همه پنج هزار خودرو از طریق منطقه آزاد اروند وارد شود یا از طریق توزیع در مناطق مختلف آزاد وارد شوند نیازمند آن است که بتوانیم پلاک منطقه این خودرو‌ها را مخصوص جانبازان برای کل کشور تعریف کنیم. این مساله نیازمند مصوبه هیات وزیران است.»

رییس جدید بنیاد شهید درحالی صحبت از واردات خودرو‌های خارجی برای جانبازان کرده که ۲۷ دی ماه پارسال معاون فنی گمرک ایران هرگونه مجوز جدید در رابطه با واردات خودرو برای جانبازان ۲۵ درصد به بالا و خانواده‌های معزز شهدا را تکذیب کرد و گفته بود: «مصوباتی که اخیرا در فضای مجازی و رسانه‌ها در این باره مطرح شده، هیچ گونه وجاهت قانونی ندارد.» بنابراین بحث واگذاری مجوز واردات خودرو خارجی به ۵ هزار جانباز از قبل مطرح بوده و حالا در دولت ابراهیم رئیسی مجددا زنده شده است.

طبق آخرین آمار اعلام شده مربوط به تابستان دو سال پیش، تعداد جانبازان کشور حدود ۵۸۳ هزار نفر است و از این میزان حالا قرار است پنج تا ۶ هزار نفر صاحب خودرو خارجی شوند. پیش از این نیز چنین تجربه‌ای در بازار خودرو اتفاق افتاد. آن زمان با درخواست رییس بنیاد شهید از مسئولان ارشد دولتی و موافقت صورت گرفته، به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی، مقرر شد تعداد ۹۲۰۰ خودرو با رعایت مصوبه دولت در خصوص ممنوعیت ثبت سفارش خودرو‌های بالای ۲۵۰۰ سی سی، برای جانبازان ۷۰ درصد با رعایت قوانین و مقررات گمرکی و اداری کشور، وارد کشور شود.

هدف از واردات خودرو خارجی به نام جانبازان

در آن دوران انتقاداتی مطرح شده بود که بازار سیاهی برای چنین مجوز‌های موردی به وجود آمده است.

فرید زاوه، کارشناس خودرو در گفتگو با رویداد‌۲۴ با اشاره به تجربه قبلی واردات خودرو خارجی برای جانبازان توضیح می‌دهد: «در دوره محمود احمدی‌نژاد هم بحث واردات خودرو خارجی برای جانبازان مطرح شد و در ادامه هم به اجرا درآمد. در نیمه اول دهه ۹۰ و با آزادسازی مجوز واردات خودرو برای جانبازان، ما شاهد این بودیم که حواله فروشی در این زمینه اتفاق افتاد. کار به این صورت بود که به جانبازان بالای ۷۰ درصد مجوز واردات خودرو خارجی تعلق می‌گرفت و با آن اجازه داشتند طبق لیست گمرک یک عدد خودرو وارد کنند. همان زمان تعداد زیادی حواله خودرو جانبازی فروخته شد و بازار سیاهی ایجاد کرد.»

به گفته این کارشناس خودرو اساسا هدف از چنین اقداماتی مانند واردات خودرو برای جانبازان، ارائه نوعی تسهیلات به این قشر و از طرف دیگر به کارگیری ابزار‌های مختلف برای عرضه خودرو خارجی در بازار است.

زاوه توضیح می‌دهد: «اکنون هم که رییس بنیاد شهید خبر از واردات ۵ تا ۶ هزارخودرو خارجی برای جانبازان داده است، با توجه به تجربه قبلی باید متوجه باشیم که این واردات به این معنا نیست که ۵ تا ۶ هزار جانباز قرار است پشت رل ۵ تا ۶ هزار خودرو خارجی بنشینند. بلکه این نوعی تسهیلات است که به این افراد داده می‌شود تا به هر شکلی که می‌خواهند از آن استفاده کنند. عموما به دلیل اینکه همه جانبازان پول کافی برای خرید خودرو خارجی ندارند، پس به سمت فروش حواله آن پیش می‌روند و از فروش آن درآمدی کسب می‌کنند؛ بنابراین سیاست گذار به جای اینکه بیاید و تسهیلات نقدی به جانبازان پرداخت کند، مجوز واردات خودرو به آن‌ها می‌دهد و از این طریق هم ۵ تا ۶ هزار خودرو خارجی در بازار عرضه می‌کند و هم درآمدی را برای این قشر می‌سازد.»

این کارشناس خودرو تاکید می‌کند: «بنابراین واردات خودرو خارجی برای جانبازان را نمی‌توانیم به عنوان راهکاری برای رفع نیاز حمل و نقلی این قشر به حساب بیاوریم. چون در نهایت هم بین خود جانبازان برای به دست آوردن این مجوز‌ها رقابت هست و دسترسی برای آن دسته از جانبازان نزدیک به منبع توزیع رانت بیشتر است و هم اینکه همه جانبازان پول خرید خودرو خارجی ندارند و به سمت فروش حواله خودرو خارجی سهمیه خود می‌روند.»

به گفته زاوه چنین اقداماتی نتیجه‌ای جز فربه‌ کردن بازار سیاه و حواله فروشی خودرو ندارد و نه نیاز جانبازان را به آن معنا رفع خواهد کرد و نه کمکی به ساماندهی بازار خودرو می‌کند، چه بسا که حتی باعث برهم خوردن نظم عرضه و تقاضا نیز شود.

گشتی در سایت‌های فروش خودرو هم مهر تاییدی بر حرف‌های فرید زاوه، کارشناس خودرو است. هنوز یک هفته از اعلام خبر واردات خودرو خارجی برای جانبازان نگذشته که در بسیاری از سایت‌های فروش خودرو، آگهی فروش حواله خودرو از جانبازان درج شده است که یا به تازگی راه افتاده‌اند یا از قبل در چنین بازاری فعال بودهند و همچنان آگهی‌های خود را حفظ کرده‌ تا در موج جدید واردات خودرو برای جانبازان، خریدار حواله‌های خودرو‌های وارداتی آن‌ها باشند.

قیمت فروش این حواله‌ها در گذشته رقم‌های متفاوتی داشت، مثلا ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان، اما حالا باتوجه به قیمت خودرو‌ در بازار فعلی می‌توان تخمین زد هر حواله خودرو خارجی جانبازان، بین ۲۰۰ تا سیصد میلیون تومان قیمت بخورد.