اکبر گنجی - ویژه خبرنامه گویا

ابوالحسن بنی صدر پس از یک عمر حضور در سیاست ایران، صبح امروز در ۸۸ سالگی درگذشت. اولین رئیس جمهور ایران بودن امری تاریخی است و هیچ کس دیگری نمی تواند آن را از آن خویش سازد. از میان روسای جمهور جمهوری اسلامی تاکنون ، بنی صدر اولین و آخرین فردی است که توسط مجلس شورای اسلامی عزل شد. این نیز امری تاریخی است و تنها به نام او در تاریخ ثبت شده است.

بنی صدر اگر چه آیت الله زاده و فردی مذهبی بود، اما از نظر سیاسی ملی گرا/مصدقی بود. بر منافع ملی ایران تأکید داشت و اگر چه از مخالفان سر سخت جمهوری اسلامی تا آخرین نفس بود، اما به شدت مخالف هر گونه دخالت خارجی در ایران بود. مخالف جنگ و حمله نظامی به ایران بود. جنبه دیگری از ملی گرایی او این بود که به شدت مخالف وابستگی مخالفان جمهوری اسلامی به دولت های خارجی (آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی، انگلیس، و....) بود.

وطن دوستی یا وطن پرستی بنی صدر زاویه دیگری از ملی گرایی مثبت( نه ناسیونالیسم قومی دیگری ستیز) وی را به نمایش می گذارد. وطن ملک برابر همه ساکنان آن- مستقل از قومیت و مذهب و جنسیت و طبقه اجتماعی- است. او خود را ایرانی می دانست و تا آخرین لحظه ایرانی باقی ماند. طالب ایران کثرت گرا بود. فرار بنی صدر با مسعود رجوی از ایران هم امری تاریخی است و اولین و آخرین رئیس جمهوری بود که دست به این کار زد.

در عین حال، بنی صدر همیشه در انتظار بازگشت به ایران بود. بر این باور بود که جمهوری اسلامی زودتر از آن چه تصور می شود سقوط خواهد کرد و او و دیگران به ایران باز خواهند گشت. مخالفانِ انقلابِ علیه جمهوری اسلامی- به خصوص آنان که می گفتند و می گویند که انقلاب های کل گرایانه کلاسیک موجد خشونت و بدتر از پیش شدن همه ساحات زندگی هستند و همه را وارد دور باطل خشونت می سازندـ را به تیغ نقدهای خود می گرفت و می گفت که انقلاب آزادی آور است. اما آرزوی انقلاب و فروپاشی جمهوری اسلامی که برای آن مبارزه می کرد، در دوران حیاتش محقق نشد.