فروش تسلیحات ابزار دولت روسیه برای استعمار خریداران تسلیحات روسی

مهم‌ترین تفاوت خرید تسلیحات روسی با نمونه‌های غربی و به‌خصوص آمریکایی، خدمات پس از فروش آن‌ها از جمله تعمیر و نگهداری و تامین قطعات است. به‌عنوان مثال، شرکت‌های هواپیما و هلیکوپتر سازی در ایالات متحده حاضرند دانش تعمیر و نگهداری در همه رده‌ها و حتی ساخت قطعات را به طور کامل به کشورهای خریدار انتقال دهند؛ در حالی که کارخانه‌های سازنده هواپیما و هلیکوپترهای روسی به‌منظور عملیاتی نگه‌داشتن هواگردهای روسی خود به‌طور سنتی، خریدار را به دریافت خدمات فنی از کارخانه موظف می‌کنند و لوازم یدکی و قطعات را با قیمت نسبتا بالاتری از نمونه‌های به کاررفته در هواگردهای غربی می‌فروشند.

شرکت‌های سازنده تسلیحات روسی به‌منظور کسب درآمد حداکثری، حق تمام انواع تعمیر و نگهداری اقلام فروخته شده را برای خود محفوظ نگه می‌دارند و در صورت بروز هرگونه تنش سیاسی بین کشور خریدار و دولت روسیه، پشتیبانی فنی از تجهیزات فروخته شده را قطع می‌کنند. دولت روسیه از این طریق خریداران عمده تسلیحات خود را به حفظ روابط سیاسی با خود موظف و در مواردی آن‌ها را به پذیرش برخی از سیاست‌های خود مجاب می‌کند. به‌عنوان مثال، در مهرماه ۱۳۸۶، روسیه پس از کسب اطمینان از پافشاری نداشتن رژیم جمهوری اسلامی ایران بر قلمرو آبی تعیین شده بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سابق در دریای خزر در جریان نشست کشورهای حاشیه این دریا، حاضر شد ۵۰ موتور توربوفن آردی-۳۳ به مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار برای تعبیه روی ۲۵ فروند جنگنده رهگیر میگ-۲۹ را یه نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران بفروشد.

در اقدامی مشابه در مرداد ماه ۱۳۹۸، دولت روسیه مجوز فروش سامانه‌های پیشرفته جاسوسی رادیویی و اخلال‌گر سامانه‌های ارتباط رادیویی با نام آر-۳۳۰ زد اِچ (R-330Zh) موسوم به ژیتِل (Zhitel) را به شرط پافشاری نکردن ایران بر حق خود در دریای خزر صادر کرد. نخستین محموله از این تجهیزات در تاریخ هفتم مرداد آن سال از طریق بندر انزلی (پهلوی سابق) به سپاه پاسداران تحویل و تنها چند روز بعد در نزدیکی تنگه هرمز و همچنین در جزیره ابوموسی مستقر شدند.

عهدشکنی به سبک روسیه

دولت روسیه بر خلاف بسیاری از کشورهای جهان، در راستای منافع سیاسی و نظامی خود قراردادهای نظامی حتی با نزدیک‌ترین متحدان سیاسی خود را به‌طور یک‌طرفه و غیرقانونی فسخ می‌کند، تجهیزات و تسلیحات فروخته شده را تحویل نمی‌دهد یا پشتیبانی فنی و تامین قطعات آن‌ها را قطع می‌کند. از سال‌های نخست پس فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولت روسیه به درخواست ایالات متحده آمریکا و اسرائیل به‌طور یک‌جانبه قراردادهای خرید تسلیحات با جمهوری اسلامی ایران را فسخ کرده است.

در بالا به فسخ قرارداد خرید ۴۸ فروند جنگنده رهگیر میگ۲۹ در سال ۱۳۷۳ اشاره شد. در همان سال‌ها، دولت روسیه دفتر هیئت مستشاری خود در تهران را به حالت نیمه تعطیل درآورد و به‌تدریج پشتیبانی فنی از ۲۴ فروند جنگنده میگ ۲۹ و ۱۲ بمب‌افکن تاکتیکی سوخو-۲۴ اِم‌کِی خریداری شده در سال ۱۳۶۸ و تحویلی در سال‌های ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ را هم قطع کرد. نیروهای فنی ایرانی که برای تعمیر و نگهداری این جنگنده‌ها که حالا با چهار میگ ۲۹ و ۲۴ سوخو-۲۴ اِم‌کِی پناهنده شده از عراق به ایران، همراه شده‌اند، کامل آموزش‌ ندیده بودند. آن‌ها از متخصصان اوکراینی کمک گرفتند و دانش لازم تعمیر آن‌ها را آموختند. با وجود این، شماری از تجهیزات و سامانه‌های این هواپیماها برای متخصصان ایرانی ناشناخته باقی مانده‌اند و امکان بهره‌برداری و حتی تعمیر صحیح آن‌ها وجود ندارد.

دیگر عهدشکنی روسیه به قرارداد خرید یک هزار دستگاه تانک تی-۷۲ اِس۱ خریداری شده در سال ۱۳۷۰ خورشیدی بازمی‌گردد. ۱۲۲ دستگاه از این تانک‌ها در روسیه ساخته و در سال ۱۳۷۲ به جمهوری اسلامی ایران تحویل شدند. بر اساس قرارداد، بنا بود حدود ۹۰۰ تانک دیگر در صنایع زرهی بنی‌هاشم دورود مونتاژ شود اما در نهایت، پس از مونتاژ ۳۰۰ دستگاه تانک در این مرکز، دولت روسیه از تحویل ۶۰۰ دستگاه دیگر خودداری کرد و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به‌عنوان جایگزین تنها موفق شد در سال ۱۳۷۹ از بلاروس ۳۷ دستگاه تانک تی-۷۲ اِم۱ دست‌دوم بخرد.

دیگر عهدشکنی دولت روسیه خودداری از تحویل چهار آتش‌بار سامانه پدافندی برد بلند اس-۳۰۰ پی اِم یو-۱ سفارش سال ۱۳۸۶ جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۹ بود. در آن سال، قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء برای حفاظت از تاسیسات اتمی ایران در برابر حملات هوایی احتمالی اسرائیل به‌شدت به این سامانه‌ها نیاز داشت اما با وجود پرداخت کامل هزینه آن‌ها، دولت روسیه به درخواست ایالات متحده آمریکا از تحویل آن‌ها خودداری کرد و مقام‌های رژیم جمهوری اسلامی ایران ناچار از این کشور به دادگاه لاهه شکایت کردند.

پس از پنج سال و پیش از صدور حکم نهایی علیه شرکت روس آبارون اکسپورت، فروشنده و نماینده طرف قرارداد شرکت‌های سازنده تسلیحاتی روسی، دولت روسیه با فروش چهار آتش‌بار اس-۴۰۰ به جای سامانه‌هایی که روسیه از تحویلشان خودداری کرده، موافقت کرد. در نهایت، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در آن سال، چهار آتش‌بار اس-۳۰۰ پی اِم یو-۲ به روسیه سفارش داد که سال بعد از آن به نیروی پدافند هوایی ارتش تحویل داده شدند.

ممکن است بار دیگر تاریخ تکرار شود و دولت روسیه پس از دریافت میزان قابل توجهی از منابع نفتی ایران، به درخواست اسرائیل، از تعهدات احتمالی‌اش برای تحویل سامانه‌های دفاعی و تسلیحات فروخته شده به ایران شانه خالی کند و بار دیگر در راستای منافع سیاسی و نظامی خود در منطقه خاورمیانه و به‌خصوص شرق دریای مدیترانه، از تقویت توان دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران خودداری ورزد. در دوران نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو، یکی از مهم‌ترین امتیازاتی که دولت اسرائیل در قبال فسخ فروش و تحویل تسلیحات نظامی به ایران به مقام‌های روس وعده‌ داده بود، کمک به بهبود روابط اقتصادی و سیاسی بین ایالات متحده آمریکا و روسیه بود. مشخص نیست آیا نفتالی بنت هم موفق خواهد شد همچون نخست‌وزیر سابق اسرائیل، دست‌کم در انعقاد قراردادهای نظامی بین ایران و روسیه و تحویل تسلیحات فروخته شده تاخیر ایجاد کند یا خیر.