• گفته می‌شود که رابرت مالی (عکس) خطی را پیش می‌برد که با خط طرفداران تداوم فشار حداکثری به شکل گذشته یا با تغییراتی زاویه دارد.
رادیو زمانه ـ الاهه نجفی ـ بنا به گزارش برخی رسانههای آمریکایی شکافی در هیأت مذاکره‌کننده آمریکا در وین ایجاد شده. سه نفر از اعضای هیأت در پی اختلاف با رابرت مالی، رئیس هیأت آمریکایی، وین را به مقصد واشنگتن ترک کردند. اختلاف ظاهراً بر سر توافق موقت با ایران است.
همزمان یا سفر ابراهیم رئیسی به مسکو و دیدار و گفت‌وگوی او با رئیس جمهوری روسیه، برخی رسانههای آمریکایی به نقل از منابعی که در اختیار دارند، گزارش داده بودند روسیه در هفتههای اخیر گزینه «توافق موقت» را مطرح کرده است. این گزینه پیشنهاد تازه‌ای نیست و عملاً تکرار پیشنهاد رئیس جمهوری فرانسه در دوران روحانی است که در آن زمان با عنوان «توقف در برابر توقف» مطرح شده بود: رفع محدود تحریم‌ها در قبال وضع مجدد برخی محدودیت‌‌‌‌ها بر فعالیت‌‌‌‌های هستهای ایران.
منابع ان‌‌بی‌‌سی به این شبکه گفتهاند آمریکا از پیشنهاد روسیه به ایران مطلع بوده اما یک مقام ارشد دولت جو بایدن گفته است «تدابیر موقتی» موضوع بحث‌های جدی نیستند. دولت روسیه درباره صحت این گزارش‌ها سکوت کرده است. اما هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد و همچنین سخنگوی وزارت خارجه ایران تأکید کرده‌اند که ایران در پی توافق موقت نیست. شبکه الجزیره به نقل از یک منبع ایرانی گزارش داد که تهران تنها توافق دائم و با اصول و پایه‌های محکم را می‌‌پذیرد. از طرف دیگر، همزمان با این تحولات «وال‌استریت ژورنال» بامداد سه‌شنبه خبر داد که علاوه بر ریچارد نفیو، دو تن دیگر از اعضای هیأت مذاکره‌کننده آمریکایی در پی اختلاف با رابرت مالی مذاکرات را ترک کرده‌اند.
همزمان با این تحولات، کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه نیز یکشنبه گذشته گزارش رسانههای غربی از پبیشنهاد توافق موقت از طرف روسیه را تکذیب کرد. جلالی گفت:
«این ادعا مطلقا غلط و دروغ است و این نشان می‌دهد آنها در جریان مذاکرات نیستند و در حال دروغ‌پراکنی در این ارتباط هستند.»
نور نیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی هم مدعی شد، توافق موقت «اسم رمز طراحی‌شده از سوی دولت جو بایدن» است که رسانههای آمریکایی و برخی کارشناسان غربی پیش از آغاز دور جدید مذاکرات احیای برجام در دولت رئیسی به صورت گسترده مطرح کرده‌اند.
اختلاف در هیأت آمریکایی
با این حال شکافی که در هیأت آمریکایی به وجود آمده نشان می‌دهد که تلاش برای دستیابی به «توافق موقت» به عنوان بدیلی برای یک توافق پایدار به حقیقت نزدیک است. وال‌استریت ژورنال به نقل از منابع مطلع از روند مذاکرات وین نوشت:
«با رسیدن گفت‌وگوهای احیای برجام با ایران به مرحله حساس، در تیم مذاکره‌کننده آمریکا بر سر سخت‌گیری با تهران و زمان خروج از مذاکرات، اختلاف‌هایی پدید آمده است.»
وال‌استریت ژورنال می‌نویسد به اطلاعاتی دست پیدا کرده که نشان می‌دهد اختلافات در تیم آمریکا در رابطه با اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌ها پدیدار شده است. علاوه بر این ظاهراً درباره فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای صدور بیانیه‌ای در محکوم کردن ایران و در زمینه کاستن از زمان گریز هستهای ایران نیز اختلافاتی در هیأت مذاکره‌کننده آمریکا وجود دارد.
روند مذاکرات در هفتههای گذشته به این ترتیب بوده که قدرت‌های غربی، به ویژه ایالات متحده آمریکا در تلاش بودند با توجه به زمان «گریز هستهای»، تلویحاً یا آشکارا ضرب‌الاجلی برای ایران تعیین کنند.ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با صراحت اعلام کرد که مهلت باقی‌مانده فقط چند هفته است و نه چند ماه و در همان حال، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران هم در پاسخ گفت ایران به یک «ضرب‌الاجل مصنوعی» تن نمی‌دهد، یعنی تحت فشار قرار نمی‌گیرد.
ان بی سی نیوز می‌نویسد مقامات آمریکایی می‌گویند اختلافات عمده در مذاکرات بر سر بازگشت به توافق هستهای ۲۰۱۵ همچنان از بین نرفته و علاوه بر این زمان کمی هم تا پیشرفت برنامه هستهای ایران به نقطه‌ای که تهران مواد کافی برای ساخت بمب اتمی داشته باشد، باقی مانده است. یک توافق موقت می‌تواند برنامه هستهای ایران را کُند کند و در همان حال به مذاکره‌کنندگان زمان بیشتری برای گفت‌وگو در جهت بازگشت کامل به توافق ۲۰۱۵ بدهد.
توافق موقت یا تفاهم موقت؟
اگر کاخ سفید اصرار داشته باشد که یک «توافق موقت» صرفاً اولین گام به سمت احیای توافق سال ۲۰۱۵ است، جمهوری‌خواهان و برخی از دموکرات‌های میانه‌رو احتمالاً استدلال می‌کنند که دولت از نظر قانونی ملزم به ارائه «توافق موقت» به کنگره برای بررسی است. بر اساس قانونی که پس از توافق هستهای ایران در سال ۲۰۱۵ تصویب شد، هر توافق هستهای جدید قبل از اجرای آن باید توسط کنگره بررسی و تصویب شود. «قانون بازنگری توافق هستهای ایران» به کنگره ۶۰ روز فرصت می‌دهد تا این کار را انجام دهد.
مایکل مک کال، نماینده جمهوری خواه ایالت تگزاس و عضو کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان همراه با گروهی از قانونگذاران جمهوری‌خواه سال گذشته نامه‌ای به دولت آمریکا نوشتند و اعلام کردند حتی بازگشت به توافق هستهای ۲۰۱۵ نیز مستلزم تایید کنگره است.
یک «توافق موقت» را اما دولت بایدن و جمهوری اسلامی می‌توانند به عنوان یک تفاهم‌نامه جلوه دهند. مهم‌ترین دلیل مخالفت ایران با «توافق موقت» یا «تفاهم موقت» این است که با اعمال محدودیت در غنی‌سازی اورانیوم، برای مثال توقف غنی‌سازی ۶۰ درصدی که خواسته روسیه هم هست، مهم‌ترین اهرم فشار در مذاکرات وین را از دست می‌دهد. از این گذشته یک توافق موقت با چشم‌انداز کاهش محدود تحریم‌ها از نظر سیاسی به نفع دولت رئیسی نیست که روحانی را سازشکار جلوه می‌دهد.
زمان گریز هستهای و چشم‌انداز همکاری روسیه با آمریکا
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است گزارش بعدی خود را در مورد برنامه هستهای ایران در ماه فوریه منتشر کند. مقامات غربی بیم دارند که با انتشار این گزارش معلوم شودکه زمان گریز هستهای ایران حتی به کمتر از سه هفته رسیده است.
یک مقام آمریکایی، یک مقام کنگره و چهار نفر از کارشناسان به ان بی سی نیوز گفتهاند روسیه علاوه بر الزام ایران به توقف غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی، خواهان محدودیت غنی‌سازی ۲۰ درصدی ایران و اعمال محدودیت‌هایی در تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته در تاسیسات هستهای ایران است. بر این اساس روسیه پیشنهاد داده که بعد از شش ماه از حصول توافق موقت، طرفین درباره تمدید توافق به تصمیم برسند.
جمعه هفته گذشته، همزمان با بالا گرفتن بحران اوکراین و تحرکات نظامی روسیه در مرزهای شرقی و شمالی اوکراین، آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا بعد از گفت‌وگو سرگئی لاوروف، همتای روس خود گفت برجام نمونه‌ای است از اینکه چگونه مسکو و واشنگتن می‌توانند در موضوعات امنیتی با هم همکاری کنند. بلینکن از روسیه خواست تا از نفوذش بر ایران استفاده کند و به جمهوری اسلامی فشار بیاورد تا «فوریت مساله» را درک کند. بلینکن برای چندمین بار پیاپی هشدار داد که هنوز پنجره دیپلماسی گشوده است اما چنانچه در هفتههای پیش‌رو توافق جدیدی به دست نیاید، گسترش برنامه هستهای ایران بازگشت به برجام را غیرممکن خواهد کرد.
پیش از این هم در اوج تنش بر سر بحران کریمه، نهادهای امنیتی روسیه با آمریکا در مورد تحقیقات در ماجرای بمب‌گذاری ماراتن بوستون با مقامات آمریکایی همکاری کرده بودند.
نشریه روسی کامرسانت چهارشنبه ۲۵ ژوئن/ ۵ بهمن جزئیاتی از دیدار هفته گذشته رئیسی با پوتین را افشا کرد. بر این اساس رئیسی به پوتین وعده داد:
«روابط با روسیه راهبردی و نه کوتاه‌مدت و مقطعی خواهد بود و اینکه در شرایط بسیار انحصاری فعلی که مقابله با اقدامات یک‌جانبه‌گرایانه غرب ازجمله ایالات متحده آمریکا جریان دارد ما می‌توانیم در همکاری‌های خود هماهنگی ایجاد کنیم.»
کامرسانت می‌نویسد رئیسی ترجیح داد آنچه را که در تصور پوتین وجود دارد، به‌طور روشن و کوتاه به زبان بیاورد: او گفت که کشورش بیش از ۴۰ سال است که با آمریکا مقابله می‌کند. در این معنا که اگر بحران اوکراین بالا بگیرد، و آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌های بیشتری علیه روسیه اعمال کنند، ایران می‌تواند سخاوتمندانه تجربه خود در مقابله با تهدیدها و تحریم‌ها را با پوتین در میان بگذارد. همکاری در همان سطحی که در سوریه اتفاق افتاد. این تنها برگی است که ایران در دست دارد.
