در دیگر نقاط چین، در ۱۸ استان به خصوص در شمال ‌شرقی، آمار ابتلا به کرونا با ترکیبی از اومیکرون و دلتا رو به افزایش گذاشته است. افزایش چشمگیر موارد جدید ابتلا به کرونا در چین در صورتی اتفاق افتاده است که تجربه نشان داده است این وضعیت فقط در چین نمی‌‌ماند و آنچه در چین اکنون اتفاق ‌افتاده است، قابل تسری به کل جهان است. افزایش موارد جهانی ابتلا به کرونا پس از بیش از یک ماه کاهش باعث نگرانی عمیق سازمان بهداشت جهانی شده است. این سازمان اعلام کرد که از هفته گذشته، موارد ابتلا به کرونا در سراسر جهان افزایش یافت و قرنطینه ‌ها در آسیا و چندین استان چین برای مهار شیوع این ویروس انجام شده است. ترکیبی از عوامل باعث افزایش موارد جهانی ابتلا به کرونا شده‌‌اند، از جمله واریانت با قابلیت سرایت بالاتر اومیکرون و زیرشاخه BA2 و لغو محدودیت‌‌های بهداشت عمومی و اجتماعی در کشورهای جهان. رئیس سازمان جهانی بهداشت گفته این افزایش با وجود کاهش تست‌ها در برخی کشور‌ها اتفاق می‌‌افتد، و این بدین معناست که مواردی که مشاهده می‌شود تنها نوک کوه یخ هستند. تدروس آدهانوم گبریسوس افزوده بزرگ ترین جهش ویروس در منطقه غربی اقیانوس آرام است که شامل کره جنوبی و چین می‌‌شود؛ جایی که موارد ابتلا به این بیماری ۲۵ درصد و مرگ و میر‌ها ۲۷ درصد افزایش یافته است.
چین برخلاف دیگر کشورهای دنیا که به عوارض پس از بهبودی در بین بیماران توجه نمی‌کنند، سیاست «کرونای صفر» و «اعمال قرنطینه ‌های سختگیرانه و وسیع» را اجرا می‌کند. چین با اینکه سازنده واکسن‌های کرونا بوده است، سیاست کرونای صفر را از زمانی که این ویروس حدود دو سال پیش در این کشور شناسایی شد با سختگیری و قاطعیت اجرا کرده است. همزمان در کشورهای اروپایی نیز نشانه هایی از وقوع موج جدید بیماری کرونا مشاهده شده است. آمار مبتلایان در کشورهای اروپایی مجددا صعودی شده است و نسبت به پیشرفت دوباره روند اپیدمی هشدار داده شده است. کارشناسان هشدار داده ‌اند که آمریکا نیز به زودی شاهد موجی مشابه با موجی است که در اروپا دیده می‌‌شود. این موج به طور بالقوه ناشی از زیر سویه BA2 امیکرون، رفع محدودیت ‌های اجتماعی و کاهش بالقوه ایمنی ناشی از واکسن ‌هایی است که چندین ماه پیش تزریق شده است. از کشورهای خاورمیانه و همسایه ایران هم خبر می‌رسد که وضعیت فعلی کرونا شکننده و حساس است و موارد ابتلا با سویه‌های جدیدتر و جهش یافته اومیکرون به صورت تک گیر و آندمیک رخ داده است. آنچه اخیرا در چین و اروپا و خاورمیانه باعث نگرانی شده است، افزایش ابتلای جمعیت به سویه جهش یافته ویروس اومیکرون تحت عنوان BA2 بوده است. داده‌های اولیه نشان می‌دهد که زیرسویه اومیکرون سریعتر از دلتا و نوع قبلی اومیکرون یعنیBA1 پخش می‌شود و حتی شدت بیماری زایی شدیدتری نسبت به سویه اولیه اومیکرون داشته است، که همین خاصیت ویروس جدید، کارآیی واکسن‌ها را کاهش داده است. خطر اکنون بیخ گوش ایران است و وقتی موارد جدی از ابتلا به BA2 در چین و اروپا و کشورهای همسایه مشاهده می‌شود نباید شک داشت که در روزها و هفته‌های آتی، کووید۱۹ مجددا جامعه ایران را درگیر خواهد کرد. مخصوصا اینکه تاکنون چندین مورد از BA2 در سطح کشور شناسایی شده است و پوشش واکسیناسیون کامل کشور به عدد بالای ۳۰ درصد هم نرسیده است و مساله دوز یادآور یعنی دوزهای سوم و چهارم هم جدی گرفته نمی‌شود. بنا بر اعلامیه‌های سازمان بهداشت جهانی، افرادی در برابر کرونا واکسینه شده تلقی می‌شوند که حداقل دو دوز واکسن و دوز یادآور یعنی دوز سوم را تزریق کرده باشند. با توجه به این مسئله که تاکنون ۳۰ درصد جمعیت کشور هم دوز سوم را تزریق نکرده‌اند و از طرفی، تعداد دوز اولی‌ها که هرگز دوز دوم را تزریق نکرده‌اند به حدود ۲۰ میلیون نفر می‌رسد، نباید عادی انگاری کرد و پروتکل‌های بهداشتی تنها به استفاده از ماسک تقلیل پیدا کند و اصل فاصله اجتماعی و تهویه را نادیده گرفت.
ایران همچنان در زمره ۱۵ کشور اول فوتی‌های کرونا در جهان است و اینکه برخی اعضای ستاد دولتی کرونا در جلسه اخیر ستاد اعلام نموده‌اند که وضعیت کشور مشابه کشورهای جهان است که به زندگی با کووید مانند آنفلوآنزا نزدیک شده‌اند، یک مغلطه است که با عقل، ناسازگار است. عده‌ای به دنبال آن هستند تا جمعیت ایران به مرحله جدیدی از زندگی با کووید وارد شوند و این در حالی است که در ایران برخلاف سایر کشورها روند واکسیناسیون کند بوده است و به زحمت می‌توان پوشش واکسیناسیون را تا ۳۰ درصد بیان کرد. همچنین در کشور، تاکنون ساز و کار مشخص بهداشتی و پیشگیری از قبیل بیماریابی فعال و غربالگری و قرنطینه مبتلایان وجود نداشته است. وقتی پیشگیری، شعار است و در عمل، مداخله‌ای وجود ندارد که اتفاق خاصی در روند کاهش بیماری رخ دهد، غفلت از بهداشت و پیشگیری از ابتلا تا جایی پیش می‌رود که به دلیل ضعف مراقبت‌های بهداشتی و فقدان تجهیزات و امکانات تشخیصی آزمایشگاهی، این روند تعداد مبتلایان روزانه است که نهایتا مصونیت و ایمنی طبیعی در اثر ابتلای میلیون‌ها نفر به اومیکرون ایجاد می‌کند و فتیله ابتلای روزانه را پایین می‌کشد. طبق برآوردی که در مقاله اخیر لنست برمبنای شاخص excess death آورده شده است، ایران در نقشه جغرافیایی جهان از جمله کشورهایی بوده است که موارد ابتلا و مرگ واقعی بیشتر از مقدار گزارش داده شده بوده است. با این وصف، طبیعی است که ابتلاها همچنان وجود داشته باشد و سرعت کاهش فوتی‌های کرونا کند باشد و همواره با نوسان همراه باشد.
هر چند کشور در روند نزولی موارد ابتلا قرار گرفته است، بستری و فوت بیماران نشان می‌دهد که پیک ششم کرونا فروکش نکرده است و وضعیت بیماری، حساس و شکننده است و با شرایط ثابت، فاصله دارد. روند کاهشی مرگ بیماران متاسفانه طی روزهای اخیر با تاخیر پیش رفته است که نگران کننده است. اینکه در جلسه اخیر ستاد کرونا در هفته جاری، مقرر شده است که مدارس و دانشگاه‌ها بلافاصله پس از تعطیلات نوروزی حضوری شوند و دو دوز واکسن برای مسافرت کافی دانسته شده است و همچنین شرط داشتن تست منفی PCR برای ورود افراد واکسینه شده به ایران برداشته می‌شود، هشدار داده می‌شود که افراد بعد از ۶-۴ ماه از تزریق دوز دوم، میزان آنتی بادی لازم برای مقابله با بیماری را ندارند. آن هم درخصوص جامعه‌ای که دولت ادعا می‌کند ۸۰ درصد واکسینه شده‌اند و در واقعیت چنین نیست، جمعیت با واکسن‌های غیرفعالی واکسینه شده است که ایمنی لازم را بوجود نمی‌آورد. بنابراین، ملاک دو دوز واکسن برای افرادی که ۴ الی شش ماه از دوز دوم آن‌ها گذشته است و دیگر دوز یادآور تزریق نکرده‌اند، یک اشتباه راهبردی برای واکسینه بودن افراد است و اینکه به نقل از یکی از اعضای کمیته علمی کرونا «کاهش چشمگیر مبتلایان کرونا در کشور» تبلیغات می‌شود ذاتا غلط انداز است و می‌تواند جمعیت کشور را وارد باتلاق کرونا حتی وحشتناک تر از پیک پنجم بیماری کند. از طرفی درپی اعتراضات به عمل آمده درخصوص جریمه‌های کرونایی برای پلاک خودروهایی که مالکین آنها سه دوز واکسن تزریق نکرده‌اند، عقب ‌نشینی ستاد ملی کرونا از تصمیم عجیب خود در تعطیلات نوروزی عملا صورت گرفت و تزریق دو دوز واکسن کرونا برای سفرهای نوروزی، کافی شمرده شد. ضمن اینکه خبرهای جسته و گریخته‌ای که به گوش می‌رسد دلالت از آن دارد که جرایم رانندگی برای مسافران واکسن نزده در ناوگان حمل و نقل عمومی و بین شهری کشور اعمال نمی‌شود و طبق استعلام برخی هموطنان از پلیس راهنمایی و رانندگی و از شرکت راه آهن رجاء، فعلا بنایی بر اعمال محدودیت‌ها و جرایم وجود ندارد و برای تمامی افراد به جز کسانی که برحسب خوداظهاری آنان، ۱۴ روز قبل، بیماری و بستری داشته‌اند، بلیط صادر می‌شود. پس با این اوصاف، خطر کرونا در نوروز ۱۴۰۱ و وقوع موج جدید بیماری و آغاز روند پیک هفتم بیماری از هفته‌های دوم به بعد فروردین، بیش از هر زمان دیگری خودنمایی می‌کند، به ویژه اینکه اخیرا جهش جدیدی از ویروس کرونا تحت عنوان «دلتاکرون» در فلسطین و اسرائیل شناسایی شده است. البته زیرسویه‌ جدید اومیکرون (BA۲) به دلیل واکسن گریزی آن می‌تواند در ایران به جهت همجواری با کشورهای همسایه، نگرانی اصلی و عمده باشد؛ ضمن اینکه در آستانه سال نو نوید داده می‌شود که واکسن ویژه اومیکرون در حال اخذ تاییدیه‌های نهایی از مجامع سلامت در آمریکا و اروپا است و طی بهار و تابستان آینده به تولید انبوه می‌رسد. همچنین شرکت‌های واکسن ساز معتبر در دنیا، واکسن‌های فایزر و مدرنا را برای سویه‌های جدید ویروس کرونا آماده سازی کرده‌اند و به زودی در قالب دوزهای یادآور در اختیار کشورهای جهان قرار می‌گیرد. واکسن کرونای مدرنا نیز برای کودکان ۶ تا ۱۱ سال و درخواست مجوز تزریق دوز تقویتی دوم (دوز چهارم) آن به افراد ۱۸ سال به بالا تائید شده است. کشورهای دنیا اکنون دسترسی سریع خود به واکسن ‌های کرونا را تا سال ۲۰۲۹ تضمین کرده‌اند و کشور ایران نباید همچنان از قافیه جهانی واکسیناسیون عقب بماند. ناگفته نماند تاکید ایران بر تزریق دوزهای یادآور دوم و سوم در قالب دوزهای سوم و چهارم به جهت قدیمی و بلااثر بودن واکسن‌های موجود، بی فایده خواهد بود و صرفا موجب اذیت و آزار هموطنان را فراهم می‌کند. اکنون منابع ارزی از سوی دولت انگلستان در اختیار ایران قرار داده شده است و این پول‌ها به مصرف بشردوستانه برای جمعیت کشور می‌رسد. پس بیشتر از این نباید لجاجت کرد و حداقل اجازه داده شود که واکسن‌های معتبر و خارجی، خریداری و به کشور وارد شود و جمعیت را در برابر کرونا حفظ کرد و مقابل موج واکسن گریزی که این روزها ابعاد وسیعی در ایران پیدا کرده است، ایستاد. کشور با شیب نزولی کُند کرونا مواجه شده است و اینکه در داخل کشور عده‌ای مطرح می‌کنند باید به دنبال ساخت واکسن‌های موثرتری بود، سرابی بیش نیست، چراکه تکنولوژی واکسن سازی شرکت‌های واکسن ساز ایرانی کپی برداری و تقلید از صنعت واکسن سازی چین و روسیه است که نتایج واکسیناسیون و ایمنی جمعی در این کشورها اکنون پدیدار شده است، و اختصاص اعتبارات مالی به اسم ساخت واکسن‌های جدید و موثر، به باد دادن بیت المال خواهد بود. همچنین هشدار داده می‌شود که مرگ و میر کادر درمان از جمله پرستاران در اثر «فشار بالای کار» افزایش پیدا کرده است و همزمان کادر درمان در حال ترک وطن هستند. بنابراین دیگر تاب و تحملی برای کادر درمان نمانده است و نمی‌توان موج جدید بیماری در کشور در اثر اومیکرون و دلتاکرون و ابعاد فاجعه بار بیماری از نظر مبتلایان و بستری شده‌ها و جان باختگان را کنترل و مهار کرد.

محمدرضا محبوب فر
کارشناس حوزه سلامت