ایران وایر - فرامرز داور - در اقدامی بی‌سابقه در تاریخ جمهوری اسلامی، یکی از عوامل قضایی نه چندان رده بالای آن به نام «حمید نوری» به اتهام‌های جنایات جنگی و قتل عمد در سوئد محاکمه شد و پس از پایان دفاعیاتش، در انتظار حکم دادگاه است.
او مامور و همکار گروهی بوده که «ابراهیم رئیسی»، رییس جمهور کنونی جمهوری اسلامی ایران در راس آن قرار داشته است. «هیات مرگ» متهم است هزاران زندانی سیاسی را در تابستان۱۳۶۷ که در انتظار پایان دوره زندان بودند، اعدام کرده و دستور دفن اجساد آن‌ها را در گورهای بی‌نشان داده است. ادامه آزار و اذیت خانواده‌های آن‌ها تا به امروز نیز از موارد اتهامی مقام‌های مسوول در جمهوری اسلامی است.
حمید نوری کیست؟
«حمید نوری» ۶۱ ساله با نام مستعار «حمید عباسی»، دادیار زندان «گوهردشت» کرج و دستیار «محمد مقیسه»، از بدنام‌ترین قضات جمهوری اسلامی بوده است. اعدام‌های فراقضایی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷ در ایران با مجوز «روح‌الله خمینی»، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی انجام شدند.
نوری ۳۱ سال پس از اعدام‌های گسترده تابستان ۱۳۶۷، در جریان سفر به سوئد، به درخواست دادستانی این کشور و بر اساس حکم دادگاهی در استکهلم بازداشت شد. قرار بازداشت او را چند بار دادگاه تمدید کرد تا شاکیان و شاهدان بتوانند ادله خود را به دادستانی برای بررسی و تشکیل احتمالی پرونده قضایی ارایه کنند. سرانجام پس از دو سال بازداشت موقت، دادستانی سوئد با جمع‌آوری ادله شاکیان به این نتیجه رسید که این شکایت قابلیت رسیدگی دارد و رسما علیه حمید نوری کیفرخواست صادر کرد که موارد اتهامی در آن سنگین‌ترین اتهامات بین‌المللی هستند.
اتهامات سنگین و بی‌سابقه به حمید نوری چه هستند؟
طی دو سال تحقیقات مقدماتی، دادستانی سوئد در تصمیمی بی‌سابقه از زمان تاسیس جمهوری اسلامی ایران، پس از ماه‌ها بررسی، طی کیفرخواستی رسما حمید نوری را متهم کرد. در این کیفرخواست، دادیار سابق زندان گوهردشت کرج به ارتکاب جنایت جنگی و ارتکاب قتل عمد، مشارکت در اعدام دسته جمعی زندانیان و تحمیل رنج و درد شدید، از جمله شکنجه و سایر مجازات بدنی و غیر انسانی به زندانیان متهم شده است. نام مستعار حمید نوری، یعنی حمید عباسی در کتاب خاطرات زندانیان سیاسی سال ۱۳۶۷ ایران که از مرگ و اعدام به نحوی جان به در برده‌اند، آمده که یکی از مستندات ارایه شده به دادگاه است.
👈 مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
چرا سوئد می‌تواند به اتهامات حمید نوری رسیدگی کند؟
حمید نوری ابتدا به ظن نقش داشتن در جنایت علیه بشریت بازداشت شد. جنایت علیه بشریت از بزرگ‌ترین جرایمی است که به دلیل شدت تحت تاثیر قرار دادن وجدان بشری، قابلیت پی‌گرد بین‌المللی دارد و دیگر کشورها بر اساس اصل «صلاحیت جهانی»، می‌توانند افراد دخیل در یک جنایت بزرگ همانند جنایت علیه بشریت را تحت تعقیب قرار دهند.
اما بر اساس قوانین داخلی سوئد، جرایم مربوط به جنایت علیه بشریت که قبل از تیر ۱۳۹۲ اتفاق افتاده باشند، قابل انعکاس در کیفرخواستی مشابه پرونده حمید نوری نیستند. به همین دلیل، نوری به جنایت علیه بشریت متهم نشد. اما جرایمی هم‌چون جنایت جنگی که یک عمل مجرمانه بین‌المللی است و جنایت قتل، مطابق قوانین داخلی سوئد، دادرسی‌پذیر هستند.
«كریستینا لیندلوف كارلسون»، دادستان سوئد درباره پرونده حمید نوری گفت جنایات جنگی نه تنها در قوانین ملی این کشور بلکه در قوانین بین‌المللی هم از جدی‌ترین اقدامات جنایی محسوب می‌شوند.
او توضیح داد که این نوع جرایم چنان سنگین تلقی می‌شوند که فارغ از این که چه کسی و یا کجا آن‌ها را مرتکب شده‌اند، دادگاه‌های ملی در صورت لزوم قادر و موظف به انجام دادرسی هستند.
بر اساس اصل قضایی صلاحیت جهانی، در صورتی که دادگاه‌های کشوری مثل ایران توان و امکان پی‌گیری قضایی یک جنایت را نداشته باشند، بازماندگان می‌توانند مظنونان یا متهمان به جنایت را در نظام‌های قضایی کشورهای مختلف که دارای نظام قضایی عادلانه‌‌ای هستند، مورد پی‌گرد قرار دهند. اصل صلاحیت جهانی به دادگاه سوئد اختیار می‌دهد اگر جنایتی مثل کشتار سال ۱۳۶۷ در آن کشور رخ نداده و یا ارتباط مستقیمی به آن نداشته باشد، به دادخواهی بازماندگان رسیدگی کند.
صلاحیت قضایی جهانی شامل حال کشورهایی می‌شود که اصلا نظام قضایی فعالی ندارند و نمی‌توانند جنایت‌کاران را مورد پی‌گرد قرار دهند یا این که مثل جمهوری اسلامی ایران، ساختاری به نام دادگستری یا قوه قضاییه دارند اما به دلیل اعمال نفوذ افراد و گروه‌های سیاسی، از رسیدگی عادلانه به پرونده‌های جنایت‌ها ناتوانند و انگیزه‌‌ای برای این کار ندارند.
دادگاه حمید نوری به چه ترتیبی برگزار شد؟
محاکمه حمید نوری از اواسط تابستان ۱۴۰۰ آغاز شد و پایان آن نیمه بهار ۱۴۰۱ خورشیدی با بیش از ۹۰ جلسه دادرسی بود. دادگاه با حضور شاهدان عینی و برخی از زندانیان سیاسی جان به در برده تابستان ۱۳۶۷ برگزار شد. در دوره‌ای هم دادگاه به کشور آلبانی رفت تا برخی از شاهدان عینی و شاکیان پرونده که امکان حضور در استکهلم را نداشتند، بتوانند ادله و مستندات خود را در آن دادگاه ارایه کنند. حمید نوری طی مدت بازداشت، امکان دیدار با خانواده، تماس کنسولی با سفارت جمهوری اسلامی در سوئد و استفاده از وکیل مدافع دل‌خواه را داشته است.
چه مجازاتی در انتظار حمید نوری است؟
با توجه به شدت جنایاتی که حمید نوری به ارتکاب آن‌ها متهم است، دادستانی سوئد خواستار مجازات حبس ابد برای او شده است. مجازات اتهاماتی که نوری با آن مواجه است، در صورتی که شخصی با آن در دادگاه‌های جمهوری اسلامی روبه‌رو شود، اعدام خواهد بود. اما کشورهای اروپایی اعدام را از فهرست مجازات‌های خود همانند شکنجه و سایر تنبیهات بدنی حذف کرده‌اند و بالاترین مجازات از جمله در سوئد، حبس ابد است.
