فرامرز داور - ایران وایر
«کمال خرازی»، رییس شورای راهبری روابط خارجی ایران که منصوب آیت‌الله «علی خامنه‌ای» است، گفته است که جمهوری اسلامی ایران توانایی فنی تولید بمب اتمی دارد. این اظهارات از سوی هر مقام حکومتی در هر کشوری می‌تواند یک تهدید بالقوه هسته‌ای تلقی شود. آیا کسی تهدید کمال خرازی را جدی می‌گیرد؟ اگر این اظهارات به معنی تهدید گرفته شود، چه پیامدی خواهد داشت؟
اظهارات کمال خرازی چقدر جدی گرفته می‌شود؟
کمال خرازی در مصاحبه با تلویزیون قطری «الجزیره» گفته است: «بر کسی پوشیده نیست که ما توانایی فنی تولید بمب اتم را داریم ولی تصمیمی برای این کار نداریم.» این شیوه از اعلام توانایی ساخت سلاح اتمی از سوی یک مقام حکومتی به یک تلویزیون خارجی، غیرعادی و بی‌سابقه است. دولت‌ها به طور مشخص از اعلام این نوع توانایی خودداری می‌کنند یا اگر با هدف بازدارندگی چنین تصمیمی داشته باشند، به نحوی عمل می‌کنند که خطر تولید بمب اتمی را قریب‌الوقوع نشان دهند تا در ازای آن امتیازی را که طلب می‌کنند، دریافت کنند.
میزان توان تولید بمب اتمی موضوعی است که به طور مشخص نهادهای ناظر همچون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌توانند برآورد نسبتا دقیقی از آن داشته باشند. با توجه به دانش اتمی موجود، ذخایر اورانیوم و میزان اورانیوم غنی شده و تجهیزات و ادوات هسته‌ای، قابل تخمین است که یک دولت، از زمان اراده به ساخت، چقدر با تولید سلاح اتمی فاصله دارد. موضوعی که از آن با عنوان «نقطه گریز هسته‌ای» هم یاد می‌شود.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
به این ترتیب نیازی نیست که مقام‌های رسمی یک دولت، توانایی احتمالی ساخت بمب اتمی آن را در مصاحبه اعلام کنند. آن هم به شیوه‌ای که جمهوری اسلامی ایران عمل کرده و موضوع را به عنوان یک مساله حاشیه‌ای به یک تلویزیون خارجی گفته است.
کمال خرازی، منصوب آیت‌الله علی خامنه‌ای است؛ اما در عین حال مقام مسئول در برنامه اتمی جمهوری اسلامی نیست. ممکن است مقام‌های ایران از وی خواسته باشند که توانایی داشتن تولید بمب اتمی را خرازی اعلام کند تا در صورت بالا گرفتن فشارهای بین‌المللی وی را مقام غیرمسئول عنوان و حتی اظهارات وی را تکذیب کنند. روشی که نظام جمهوری اسلامی بارها آن را در موضوعات مختلف به کار گرفته است. همزمان با خرازی، «محمدجواد لاریجانی» از چهره‌های سیاسی تندرو در میان اصولگرایان اظهاراتی مشابه خرازی داشته است. اقدامی که به نظر هماهنگ می‌رسد و موضوعی که از سوی افرادی غیر از رییس سازمان انرژی اتمی یا نهادهای نظامی مثل وزارت دفاع اعلام می‌شود که زمینه تکذیب و رد در صورت لزوم داشته باشد.
به همین دلایل است که اظهارات خرازی و اعلام توانایی ساخت سلاح هسته‌ای که قاعدتا باید یک بمب خبری و یک نقطه عطف در برنامه اتمی هر کشوری باشد، چندان از سوی دیگر دولت‌ها جدی گرفته نمی‌شود.
هدف جمهوری اسلامی از مصاحبه خرازی چه می‌توانسته باشد؟
در روزهای اخیر هیات حاکمه جمهوری اسلامی روزهای پرفشاری را همزمان با سفر «جو بایدن» به اسراییل و عربستان سعودی سپری کرده است. بایدن در اسراییل اعلام کرد که حتی به قیمت فروپاشی کامل توافق هسته‌ای برجام، نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» خارج نخواهد کرد. به این ترتیب جمهوری اسلامی امیدهای خود برای واسطه قرار دادن کشورهای مختلف و فشار به ایالات متحده در این زمینه را به طور قطعی از دست رفته می‌بیند.
اگر تاکنون تردید و ابهامی درباره احتمال خارج کردن سپاه از این فهرست وجود داشت، اینک رییس‌جمهور آمریکا به طور عمومی اعلام کرده که به هیچ وجه چنین عملی را انجام نخواهد داد. پیش از این زمانی که «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته بود، برخی از فرماندهان سپاه به او گفته‌اند احیای برجام را معطل خارج کردن نام سپاه از فهرست نکنید، «حسین شریعتمداری»، نماینده خامنه‌ای در روزنامه کیهان به تندی به وی تاخت تا حدی که وزیر خارجه چند ساعت بعد مجبور به پس گرفتن اظهاراتش شد.
مشخص است که جمهوری اسلامی تا به امروز تمایلی به رفع تحریم‌های ایالات متحده بدون خارج شدن سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا نداشته است؛ اما امیدوار بوده با توسعه دادن برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود، آمریکا را سرانجام وادار به این کار کند. این معادله اکنون به هم خورده و جمهوری اسلامی شاهد آن است که آمریکا واکنشی به افزایش میزان ذخایر اورانیوم غنی شده و میزان خلوص آن هم نشان نمی‌دهد. «محمد مرندی»، از چهره های سیاسی نزدیک به دفتر آیت‌الله خامنه‌ای اخیرا گفته است که ایالات متحده انگیزه احیای برجام را از دست داده است.
بسیار محتمل است که نظام جمهوری اسلامی تصمیم گرفته باشد از دهان کمال خرازی سطح تنش را با نشان دادن توانایی ساخت بمب اتمی بالا ببرد تا «انگیزه از دست رفته آمریکا» برای نجات برجام را احیا کند.
حتی با گذشت یک روز از اظهارات خرازی، مهمترین واکنش به آن اعلام مجدد سیاست اسراییل در برابر برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران بوده که طی آن رییس ستاد ارتش اسراییل گفته، آمادگی برای اقدام نظامی در برابر جمهوری اسلامی «وظیفه اخلاقی» است. نتیجه‌ای که مطلوب جمهوری اسلامی نیست و احتمالا هدف از بیان تهدید بالقوه هسته‌ای را برآورده نکرده باشد.
