تونی فرانسیس - دریچه
جمهوری اسلامی در خصوص بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مراکز و تاسیسات خود بسیار حساس است و نمی‌خواهد فعالیت‌های نظامی هسته‌ای‌اش افشا شوند.
به نظر می‌رسد سپتامبر آینده نقطه عطفی در برنامه‌های هسته‌ای ایران باشد؛ چرا که قرار است در این تاریخ نشست عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برگزار شود که در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران سرنوشت‌ساز خواهد بود. شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در نظر دارد پیش از نشست عمومی و پس از آن جلسه، تشکیل دهد. افزون بر آن، سپتامبر آینده زمانی است که از سوی حسن نصرالله، عمده‌ترین متحد ایران، به‌عنوان ضرب‌الاجل برای اسرائیل تعیین شده است که یا ترسیم مرزهای دریایی با لبنان را بپذیرد یا برای جنگ دیگری آماده شود.
این در حالی است که نماینده اروپا متن توافق هسته‌ای وین را نهایی دانسته و گفته است که ایران مشکل بازرسی مراکز و تاسیسات هسته‌ای خود را با آژانس حل‌وفصل کند. درباره مذاکرات احیای برجام و مطالبات ایران مبنی بر حذف سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی و تضمین دوباره خارج نشدن آمریکا از برجام، گفته می‌شود که ایران از این مطالبات دست کشیده و در مقابل، از تحریم‌های اقتصادی ایران کاسته شده و برای بازگشت شرکت‌های بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در بازار ایران، تضمین‌هایی داده شده است.
آمریکا و کشورهای شریک در مذاکرات احیای برجام موافقت خود را با متن توافق حاصل‌شده در وین به‌سرعت اعلام کردند. اکنون بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال، توپ در زمین ایران است و باید پاسخ خود را مبنی بر پذیرفتن یا نپذیرفتن آن ارائه دهد؛ اما کارشناسانی که امور ایران را دنبال می‌کنند، بر این باورند که پذیرش این متن برای رهبر جمهوری اسلامی ایران کار دشواری است. البته نه به سبب ملاحظات فنی، بلکه به دلیل نگرانی‌های سیاسی آینده آن. از این جهت، انتظار نمی‌رود که تهران به این زودی‌ها پاسخی روشن و قاطع ارائه دهد. چنانچه تاکنون نشستی در این زمینه در ایران برگزار نشده است و برخی نمایندگان مجلس گفته‌اند که پذیرش آن به موافقت مجلس شورای اسلامی نیاز دارد.
در واقع مشکل زمانی پیش خواهد آمد که چند ساعت قبل از نشست شورای حکام، جمهوری اسلامی ایران متن یادشده را نپذیرد یا از دادن پاسخ روشن خودداری کند. در آن صورت توپ در زمین اروپایی‌ها خواهد افتاد که اگر تهران به فعالیت‌های هسته‌ای خود ادامه دهد، آن‌ها باید چه کنند؟ آیا به طرفداران فشار حداکثری در آمریکا خواهند پیوست؟ یا گزارش آژانس از فقدان همکاری مجدد ایران به شورای امنیتی فرستاده خواهد شد که خود در پی بحران اوکراین فلج شده است؟ اگر قرار باشد به فشار حداکثری روی آورند، با چه سازوکارهایی آن را اعمال خواهند کرد؛ آن هم در حالی که اروپا با نزدیک شدن سرمای زمستان و مشکل کمبود انرژی روبه‌رو است و آمریکا در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای قرار گرفته است؟
هرچند تضمین‌هایی که ایران بابت بازرسی آژانس از مراکز و تاسیسات هسته‌ای خود می‌خواهد، شکلی و کم‌ارزش است، در واقع برای تهران بسیار حساسیت‌برانگیزند؛ از این رو تهران نمی‌خواهد در این باره توضیحی دهد و به دو دلیل بر سربسته ماندن موضوع اصرار می‌کند: یکی به این دلیل که ممکن است مطابق گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا، تا سال ۲۰۰۳ در دو سایت هسته‌ای موردنظر فعالیت‌های هسته‌ای نظامی انجام داده باشد که اجازه بازرسی از آن‌ها، به معنی اعتراف به این فعالیت‌های نظامی هسته‌ای است. دوم به دلیل اینکه پرسش‌ها درباره دو سایت هسته‌ای پس از امضای برجام در ۲۰۱۵ بر اساس اطلاعات داده‌شده از سوی اسرائیل، مطرح و پس از مدتی هم روشن شد که اسناد محرمانه هسته‌ای ایران به دست اسرائیل افتاده است. اکنون ایرانی‌ها به این باورند که اسرائیل هر وقت که مناسب ببیند، گوشه‌های تازه‌ای از این اسناد را افشا می‌کند و اعتبار ایران را زیرسوال می‌برد و می‌تواند هر توافقی را که تاکنون به دست آمده باشد، از میان برمی‌دارد.
از این رو است که ایران خواهان بسته شدن نهایی این پرونده است و از کشورهای شریک در مذاکرات وین می‌خواهد که در این‌باره تضمین دهند. اما کشورهای یادشده به ایران ابلاغ کرده‌اند که این موضوع تنها به آژانس مربوط است و تهران باید مشکل خود را مستقیما با آژانس حل کند.
حال پرسش اساسی این است که اگر جمهوری اسلامی ایران پس از بازگشت به برجام، رویکرد همیشگی خود را تغییر ندهد، اقدام‌های بعدی آن در آینده چگونه خواهد بود؟ آگاهان امور پیش‌بینی می‌کنند که تهران مانند گذشته بر حفظ نفوذ خود در مناطق تحت‌نفوذش اصرار خواهد کرد. آن‌ها نگران‌اند که در نتیجه مداخلات جمهوری اسلامی، تنش‌ها در عراق افزایش یابد، گفت‌و‌گوها درباره ترسیم مرز دریایی میان لبنان و اسرائیل به بن‌بست برسد، صلح در یمن از میان برود و حضور نیروهای ایرانی در سوریه پررنگ‌تر شود.
این‌ها مناطقی‌اند که جمهوری اسلامی ایران پروژه‌های توسعه‌طلبانه منطقه‌ای خود را در آن‌ها پیش می‌برد و از آن‌ها به‌عنوان برگه بازی در مذاکره با غرب بهره‌برداری خواهد کرد.
ارائه پاسخ ایران به اتحادیه اروپا
کارمند بازنشسته صداوسیما در جام‌جم خودکشی کرد
