احسان مهرابی - ایران وایر
شور و شعف نزدیکان و حامیان رهبر جمهوری اسلامی به توافق برای برقراری رابطه میان ایران و عربستان سعودی را، می‌توان شبیه به فراموشی سریع این جمله آیت‌الله «خمینی» دانست که گفته بود «اگر از صدام بگذریم، از فهد نمی‌گذریم.» یعنی رهبر عراق که با ایران وارد جنگی خونین شد را، قابل بخشش‌تر از پادشاه وقت عربستان سعودی می‌دانست.
بیش از هفت سال از قطع رابطه عربستان سعودی با ایران می‌گذرد. آن‌ها که قطع روابط دو کشور را پاک شدن «لکه ننگ» از «دامن» جمهوری اسلامی خوانده بودند، اکنون سر از پا نمی‌شناسند و علاوه‌بر آن، دولت «حسن روحانی» و اصلاح‌طلبان را سرزنش می‌کنند که نه تنها زبان دنیا، [اشاره به بازگشت تحریم های آمریکا] بلکه زبان همسایگان را هم نمی‌فهمند.
این روند در جمهوری اسلامی نیز سابقه دارد و جملات آیت‌الله «خمینی» علیه حاکمان عربستان سعودی، به فاصله چند سال به فراموشی سپرده، و روابط دو کشور گرم شد. اینک اما هنوز روابط عادی شده و ابهامات زیادی درباره جزییات توافق و آینده روابط دو کشور وجود دارد.
با این حال، حامیان «خامنه‌ای»، اینک همین پیروزی کوچک خود را جشن گرفته‌اند تا در میان فشارهای مختلف خارجی و اعتراضات داخلی، فرصتی برای تنفس پیدا کنند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
حامیان خامنه ای درباره توافق با عربستان چه گفتند؟
رسانه‌های حامی رهبر جمهوری اسلامی، توافق با عربستان سعودی را عملا جشن گرفته‌اند و شور و شعف آنان شبیه به جشن‌های خیابانی حامیان روحانی پس از برجام است. آنان در عین حال سعی می‌کنند که با پررنگ کردن موضوع ناخرسندی اسراییل از این توافق، آن را عدول از مواضع سابق خود نشان ندهند.
روزنامه «کیهان» در گزارشی نوشت که توافق ایران و عربستان «فصلی نو در دیپلماسی منطقه خاورمیانه و یک ضربه کاری به آمریکا و اسراییل به‌حساب می‌آید.» این روزنامه نوشت که «مدعیان اصلاحات، مذاکره را یاد بگیرند.»
در این میان، کاربران فضای مجازی تیتر روزنامه کیهان پس از قطع روابط عربستان سعودی با ایران را یادآوری کردند که نوشته بود: «ننگ رابطه با آل‌سعود، از دامان ایران اسلامی پاک شد.»
روزنامه «وطن امروز» که به تیتر «خبرمرگش» درباره بیماری «ملک عبدالله» مشهور بود نیز، این توافق را به زیان آمریکا خواند. این روزنامه در عین حال نوشت: «قرار نیست شروع مجدد روابط ایران و عربستان سعودی پایانی بر تمام خصومت‌های ۲ کشور باشد. این رابطه در بهترین حالت همانی است که واقع‌گرایان در روابط بین‌الملل، از آن به‌عنوان "رقابت در عین همکاری" یاد می‌کنند.»
وطن امروز در عین حال نوشت که «در برهه کنونی، این رویداد به‌منزله بی‌اثر کردن تلاش‌های بی‌سابقه ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی برای انزوای دیپلماتیک ایران، جدا کردن تهران از مناسبات جهانی، و از قواره خارج کردن سیاست خارجی ایران در محیط بین‌المللی است.»
برخی از رسانه‌های اصول‌گرا نیز تلاش کردند که موضوع میانجیگری چین را در این میان برجسته کرده، و این اتفاق را به معنای دوره‌ای جدید بدون آمریکا توصیف کنند.
از جمله خبرگزاری «فارس» نوشت: «توافق تهران-ریاض در پکن، یک زلزله سیاسی در روابط بین‌الملل بود؛ ایران و سعودی به‌عنوان بزرگترین رقیب و بزرگترین متحد آمریکا در غرب آسیا، با واسطه‌گری چین، بدون دخالت واشنگتن توافق کردند. این اقدام، به‌نوعی دومین ضربه اساسی چین به هژمونی جهانی آمریکا بود.»
روزنامه «جوان» وابسته به سپاه پاسداران نیز نوشت: «توافقی که رییس‌جمهور چین در آن نقش مهمی ایفا کرد، بیانگر این است که این قدرت نوظهور، خود را برای نظم نوین جهانی آماده میکند که تهران و ریاض در آن نقش سازنده‌ای خواهند داشت.»
در این میان، واکنش «محمدباقر قالیباف»، رییس مجلس که خود را به‌نوعی رقیب رئیسی می‌داند و از طرف دیگر حمله به سفارت عربستان سعودی به پای او نوشته شده، ملایم‌تر بوده است.
او در توییتی ضمن استقبال از این توافق در عین حال نوشت: «امیدواریم طرف مقابل هم در عمل، حسن نیت خود را با عدم دخالت در امور داخلی کشور و اتخاذ تصمیمات خیرخواهانه در مسائل منطقه به‌خصوص لبنان، یمن و حمایت از فلسطین، نشان دهد.»
در این میان، حامیان رئیسی در عین ابراز خوشحالی، چندان نمی‌توانند این اقدام را به‌صورت کامل به نفع خود مصادره کنند. حضور «علی شمخانی» و حملات سابق به او، باعث شده که آنان نتوانند چندان بر روی این توافق مانور خبری دهند، هرچند که از نتایج آن بهره‌مند خواهند شد. در این میان، برخی منتظر سرنوشت توافقی هستند که «علی باقری» وعده‌اش را داده است و مانور بر روی آن، قاعدتا برای حامیان دولت مطلوب‌تر خواهد بود.
در واکنش به این سخنان، چهره‌های اصلاح‌طلب وضعیت را بازگشت به دوره «محمد خاتمی» و «اکبر هاشمی رفسنجانی» دانسته‌اند. یکی از بخش‌های توافق ایران و عربستان سعودی، اجرای توافق امنیتی ۱۳۸۰ و معاهده اقتصادی ۱۳۷۷ است. از جمله پیمان امنیتی بین دو کشور بین «نايف بن‌عبدالعزيز» وزير كشور عربستان و «عبدالواحد موسوی لاری»، وزير كشور دولت خاتمی بود.
برخی رسانه‌ها نیز ماجرای حمله به عربستان سعودی و سخنان «حسین امیرعبداللهیان»، معاون وقت وزیر خارجه و وزیر خارجه فعلی درباره «نفوذی» بودن مهاجمان را یادآوری کرده‌اند.
سخنان خامنه‌ای و تبلیغات گسترده
پس از اعلام توافق ایران و عربستان سعودی، برخی از کاربران فضای مجازی، سخنان مداحان علیه عربستان را بازنشر کرده‌اند. از جمله این مداحی که «یا حیدر کرار زند نقش به زودی؛ بر پرچم سبز عربستان سعودی.»
رهبر جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته بارها به عربستان سعودی شدیدا حمله کرده است. او تاکید کرده بود که خون شیخ نمر، «دامن آن‌ها را خواهد گرفت و پدرشان را در خواهد آورد.»
آیت‌الله «خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، ۸مهر۱۳۹۴، در واکنشی تند به حادثه منا در عربستان، تهدید کرده بود که اگر قرار باشد ایران عکس‌العملی نشان دهد، این عکس‌العمل خشن و سخت خواهد بود.
او گفته بود: «مسوولین کشور عربستان به وظایفشان عمل نمی‌کنند، بلکه در مواردی نقطه مقابل وظایفشان عمل می‌کنند، موذیگری می‌کنند. اگر کشور ما و ملت ما بخواهد در مقابل عناصر اذیت‌کننده و موذی عکس‌العمل نشان بدهد، اوضاع آن‌ها خوب نخواهد بود. دست ایران اسلامی از خیلی‌ها بازتر است.»
او پیش از آن نیز گفته بود: «این قضیه فراموش نخواهد شد و ملت‌ها به‌طور جدی آن را دنبال خواهند کرد و سعودی‌ها نیز باید به‌جای فرافکنی و متهم کردن این و آن، مسوولیت خود را بپذیرند و از امت اسلامی و خانواده‌های داغدار عذرخواهی کنند.»
خامنه‌ای سال ۱۳۹۵ نیز در پیام حج، از مقامات عربستان سعودی با عناوینی چون «حاکمان بی‌دین و بی‌وجدان»، « حکام فتنه‌انگیز» «سیاست‌بازانِ از خدا بی‌خبر» و «شجره ملعونه طواغیت» نام برد.
پس از آن نیز نزدیکان خامنه‌ای بارها عربستان را تهدید کردند. از جمله «غلامرضا جلالی»، رییس سازمان پدافند غیرعامل، سال ۱۳۹۵ گفته بود: «آمریکا، اسراییل و عربستان، منشاء تهدیدها علیه کشور ما هستند و ما با عربستان در سه حوزه نظامی، اقتصادی و سایبری درگیری داریم.»
مقامات مختلف حکومت بارها عربستان سعودی را به نقش داشتن در اعتراضات سراسری و حمایت از گروه‌های مسلح متهم کرده‌اند.
از جمله «محسن رضایی»، فرمانده کل پیشین سپاه پاسداران و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران، در سال ۱۳۹۵ گفته بود که عربستان سعودی برای «ناامن کردن» مرزهای شرقی ایران، «یک پایگاه در بلوچستان پاکستان زده است.»
حمله روسیه و غافلگیری از سفر رییس جمهور چین
روابط ایران و عربستان سعودی در دوره‌های مختلف، تابع تحولات روابط ایران و آمریکا بوده، اما وضعیت کنونی متفاوت است. عربستان سعودی با موضع آمریکا درباره حمله به روسیه به اوکراین همراهی کامل نکرد و در اوپک پلاس نیز عملا با روسیه همراه بود.
در این میان، سفر رییس‌جمهور چین به عربستان سعودی، باعث غافلگیری در ایران شد. در بیانیه پایانی نشست مشترک سران چین و شش امیرنشین حوزه خلیج فارس، از «پرونده هسته‌ای، موشک‌های بالستیک، پهپادهای نظامی و حمایت از گروه‌های تروریستی»، به‌عنوان مشکلات حوزه خلیج فارس در روابط با ایران نام برده شده است.
با این حال، مقامات جمهوری اسلامی به این بیانیه مشترک واکنش ملایمی نشان دادند. روزنامه «کیهان»، وابسته به دفتر رهبر جمهوری اسلامی نیز نوشت: «گسترش روابط چین و عربستان بیش از آن که چالشی برای ما باشد، چالشی راهبردی برای سیطره بلامنازع آمریکاست. چین در حال ورود به جایی است که همواره حیاط خلوت و یکی از دو رکن سیاست دو ستونی آمریکا در منطقه محسوب می‌شد.»
اینک نیز برخی میانجیگیری چین بین ایران و عربستان سعودی را، در راستای امن کردن منطقه و به‌خصوص عربستان سعودی برای سرمایه‌گذاری خود دانسته‌اند.
وضعیت ایران و عربستان پس از رابطه
روابط ایران و عربستان سعودی فعلا عادی شده و تا گرم و پایدار شدن و بازگشت به شرایط دولت خاتمی و هاشمی رفسنجانی، فاصله دارد. در این میان، وضعیت احیای توافق برجام که عربستان منتقد آن بوده، بلاتکلیف است. عادی‌سازی روابط اسراییل با کشورهای عربی نیز معادلات را پیچیده‌تر کرده است.
با این حال، عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی، فضای تنفسی را برای حکومت و حامیانش فراهم کرده تا کمی از فشارهای داخلی و خارجی بکاهند.
