سخنان رهبر جمهوری اسلامی درباره «تقیه» در سیاست خارجی اما موضوع جدیدی نیست. او سال ۱۳۶۸ نیز گفته بود: «یکی دیگر از ارزش‌ها این است که سیاست خارجی ما به سه اصل عزت و حکمت و رعایت تقیه - در آن مواردی که باید تقیه کرد - متکی باشد.» پس از مدتی اما «مصلحت»، جایگزین «تقیه» شد که می‌توانست عبارتی با مسماتر باشد.

او البته گفته بود که «تقیه» به‌معنای پنهان کردن عقیده از ترس نیست، بلکه به‌معنای «سپر» است. خامنه‌ای گفته بود: «تقیه سپر است. سپر را کجا به‌کار می‌برند؟ بنده همان وقت در صحبت‌هاى قبل از انقلاب با بعضی‌ها می‌گفتم سپر را که کسى زیر لحاف به‌کار نمی‌برد؛ سپر، مال داخل میدان جنگ است، مال هنگام درگیری است. پس تقیه در زمینه‌ درگیری است.»

رهبر جمهوری اسلامی همچنین گفته بود: «اى بسا ما با یک دشمن که در نهایت هم [با او] برخورد داریم، الان بایستى بنشینیم طرح دوستی بریزیم؛ [این] حکمت است. خیال نکنید این‌ها از اسلام نیست؛ نخیر، از اسلام است، آنجایی که جاى آن باشد، از اسلام است. کما اینکه رسول اکرم با خیلی‌ها ‌-از جمله با یهود اطراف مدینه- مذاکره کرد.»

روایات تقیه زمانی صادر شده است که ائمه حضور ماموران مخفی خلفای جور را احساس می‌کرده‌اند و برای حفظ جان پیروانشان، مطابق مذهب مسلط به تقیه سخن می‌گفته‌اند و سپس در موقعیت دیگری، پاسخ مطابق مذهب خود را به‌گوش پرسنده می‌رسانده‌اند.

در عمل اما تعریفی که او از «تقیه» بیان کرده، شبیه به همان «نرمش قهرمانانه» است. او درباره «نرمش قهرمانانه» نیز تفسیری مانند همین دور زدن صخره به‌کار برده و گفته بود:« یک کُشتی‌گیر فنی نیز برخی مواقع به‌دلیل فنی، نرمش نشان می‌دهد، اما فراموش نمی‌کند که حریفش کیست و هدف اصلی او چیست.؟»

سخنان خامنه‌ای، پیغام به کشورهای غربی

سخنان رهبر جمهوری اسلامی را می‌توان پیغامی به کشورهای غربی در فضای مذاکرات پشت‌پرده دانست. همانگونه که ممکن است فتوای حرام بودن بمب اتمی در دولت «احمدی‌نژاد» این کاربرد را داشته باشد.

نحوه استفاده از این سخنان اما در فضای مذاکرات می‌تواند متفاوت از برداشتی باشد که فضای داخلی از آن دارد. گاهی اعضای تیم مذاکره اتمی ایران، سخنانی را در مذاکرات با مقامات غربی مطرح می‌کنند و تاکید بر آن توسط خامنه‌ای، می‌تواند تکمیل کننده ایده آنان باشد.

گاهی خلاف این نیز رخ داده و سخنان رهبر جمهوری اسلامی به زیان تیم مذاکره اتمی ایران تمام شده است.

از جمله سال ۱۳۹۳، دیپلمات‌های مستقر در وین به «رویترز» خبر دادند که سخنرانی هماهنگ‌نشده رهبر جمهوری اسلامی، تیم هسته‌ای مذاکره‌کننده این کشور را غافلگیر کرده و در موقعیتی ضعیف قرار داده است.

او گفته بود: «هدف آن‌ها [قدرت‌های جهانی] اين است که در موضوع ظرفيت غنی‌سازی، جمهوری اسلامی ايران را به ۱۰ هزار سو راضی کنند، البته ابتدا از ۵۰۰ سو و ۱۰۰۰ سو شروع کردند، که ۱۰ هزار سو محصول حدود ۱۰ هزار سانتريفيوژ از نوع قدیمی است که داشتيم و داريم، در حالی‌که به گفته مسوولان مربوطه، نياز قطعی کشور، ۱۹۰ هزار سو است.»

سخنان خامنه‌ای همچنین می‌تواند فضا را برای نرمش احتمالی قهرمانانه آماده کند، هرچند که چندان نیازی به این موضوع احساس نمی‌شود.

کنایه و تحقیر دولت

رهبر جمهوری اسلامی در سخنان خود طبق معمول، کنایه‌هایی را نثار دولت‌های «هاشمی»، «خاتمی» و «روحانی» کرد و دیپلماسی آن دولت‌ها را «التماسی» خواند.

او گفت: «عزت در سیاست خارجی یعنی نفی دیپلماسی التماسی. ما در طول این سال‌ها مواردی را داشتیم که دیپلماسی ما التماسی بوده است. ممکن است لحنمان هم التماس‌آمیز نبوده، اما باطن قضیه التماسی بوده است. عزت یعنی نفی چشم دوختن به دست و زبان این و آن.»

این بخش از سخنان خامنه‌ای اما به‌نوعی، متناقض با سخنان او پس از فایل صوتی ظریف تناقض دارد که گفته بود: «همه بدانند که سیاست خارجی در هیچ جای دنیا، در وزارت خارجه تعیین نمی‌شود.»

مجری بودن وزارت خارجه به این معناست که همه تصمیمات و حتی این «دیپلماسی التماسی»، با نظر رهبر جمهوری اسلامی بوده و نمی‌توان آن را به گردن دولت‌ها انداخت. این سخنان تاییدی بر سخنان ظریف بود که گفته بود از صفر تا صددرصد سیاست خارجی، تنها صفر درصد در اختیار او است.