مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران با میانجیگری عمان و قطر که به دلایل اقتصادی علاقهمند به دستیابی به توافق هستهای جدید هستند، در اسرائیل با نگرانی دنبال میشود. این گفتگوها به طور واضحی منافعی برای دولت امریکا دارد و آن این است که تا پیش از آغاز انتخابات، دو دستاورد در سیاست خارجی داشته باشد. یکی توافق هستهای جدید با ایران است که امتیازی به کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز محسوب میشود و دیگری، توافق صلح با عربستان سعودی به عنوان امتیاز به اسرائیل. ارزیابیها در اسرائیل این است که آمریکا در حال پیگیری رسیدن به یک توافق موقت با ایران است.
این توافق موقت، به عنوان یک گام میانی قبل از دستیابی به توافق کاملی است که جایگزین برجام خواهد بود. اسرائیل نگران است که دولت آمریکا تلاش کند توافق هستهای با ایران را با توافق عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی پیوند بزند تا جام زهر را برای اسرائیل شیرین کند. آمریکاییها خواهند گفت که عربستان سعودی بدون توافق با ایران نمیتواند وارد عادی سازی روابط با اسرائیل شود و این میتواند اسرائیل را در یک دوراهی پیچیده قرار دهد. سعودیها به نوبه خود، در حال حاضر پیشرفت مذاکرات عادی سازی روابط با اسرائیل را مشروط به اقدامات گسترده مرتبط با فلسطینیها کرده اند که پذیرش این درخواستهای سعودیها میتواند منجر به سقوط دولت دست راستی اسرائیل شود. برای اجرای این خواسته ها، نتانیاهو باید تغییرات در ترکیب دولت و معرفی افراد جدید به جای ایتامار بن گویر (وزیر امنیت داخلی) و بزالل اسموتریچ (وزیر دارایی)، را مورد بررسی قرار دهد. اگر از بنیامین نتانیاهو و یوآو گالانت (وزیر دفاع) بپرسید که آنها چه چیزی را ترجیح میدهند، به احتمال زیاد پاسخ خواهند داد: نه امریکا با ایران به توافق برسد و نه صلح اسرائیل با عربستان محقق شود. یک مقام اسرائیلی گفت: "ما پیش از این دانستیم که ارزش توافق با ایران چقدر است. ما به سادگی آنها را باور نداریم. " نگرانیها در اورشلیم از این است ایران پس از دستیابی به یک توافق هستهای و رهایی از بند تحریم ها، بودجه فعالیتهای نظامی خود را افزایش دهد. این یک فاجعه برای اسرائیل خواهد بود. در اسراییل نگران احتمال بازگشت به توافق هستهای هستند و به ویژه نگران این هستند که این امر زمانی رخ دهد که روابط اسرائیل و امریکا در وضعیت مطلوبی نیست و برنامه هستهای ایران در وضعیت بهتری قرار دارد. به عبارت دیگر، ایران در وضعیت بهتری است و رابطه ما با امریکاییها نسبت به قبل بدتر شده است. مقامات اسرائیل همه چیز را در مورد مذاکرات محرمانه ایران و امریکا برای دستیابی به توافق نمیدانند، اما گمان میکنند که به نظر میرسد ایران و ایالات متحده به برداشتن گام غیر قابل بازگشت، نزدیک شده اند. پیش از این، زمانی که ایران و امریکا در مورد حذف سپاه پاسداران از لیست سازمانهای تروریستی به توافق نزدیک شده بودند، به لطف ارتباطات خوب نخست وزیران سابق، نفتالی بنت و یایر لاپید در واشنگتن، این امر محقق نشد. اکنون با توجه به انتقاد شدید
واشنگتن از اصلاحات قضایی در اسرائیل و عدم دعوت از نتانیاهو برای سفر به واشنگتن، برای اسرائیل بسیار دشوارتر خواهد بود که چنین توافقی را به هم بزند. ظن قوی در اورشلیم مبنی بر اینکه آمریکا در حال نزدیک شدن به توافق با ایران است، دلیل اصلی تصمیم اسرائیل برای علنی کردن آمادگی اسرائیل برای حمله نظامی به تاسیسات هستهای ایران یا به عبارت دیگر رزمایش «مشت قاطع» است که شبیهسازی جنگ چند جبههای است و از نظر نظم و ترتیب قدرتها و دخالت ردههای سیاسی در آن، رزمایشی بیسابقه محسوب میشود. به عنوان بخشی از این رزمایش، نتانیاهو و گالانت (وزیر دفاع)، با مشارکت هرزی هالوی (رئیس ستاد کل ارتش) و مقامات ارشد ارتش در ستاد کل فرماندهی و عملیات، به ارزیابی وضعیت پرداختند. نتانیاهو گفت: «ما همیشه برای حفظ برتری امنیتی اسرائیل تلاش میکنیم. در این رزمایش که یک حمله شدید و چند جبههای را شبیه سازی میکند، ارتش اسرائیل و نیروی هوایی بار دیگر ثابت میکنند که تواناییهای ما نامحدود است.» ابتدا نتانیاهو اتاق فکر رزمایش را با حضور وزیر دفاع، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و اعضای ستاد کل ارتش برگزار کرد و طی آن سناریوهایی که در عرصههای مختلف انجام میشود، به وی ارائه شد. همچنین ارزیابی آمادگی نیروهای ارتش اسرائل برای نبرد در چندین عرصه به طور همزمان، ارائه شد. روز دوم بیشتر امور ستادی بود، روز سوم جلسه آموزشی برای وزرای کابینه بود و در چهارمین روز، نخست وزیر و وزیر دفاع به ارزیابی مشترک از وضعیت، از جمله سناریوهای مختلف جنگ در مناطق شمالی پرداختند. در بخش دوم این رزمایش که سرلشکر تومر بار، فرمانده نیروی هوایی نیز به آن ملحق شد، نتانیاهو، گالانت و رئیس ستاد کل ارتش، مدل عملیاتی حملات نیروی هوایی در شرایط سخت را تماشا کردند. ادامه رزمایش روز یکشنبه خواهد بود و سپس ارزیابی دیگری از وضعیت توسط نتانیاهو و گالانت انجام میشود و بعد از آن، جلسه کابینه سیاسی-امنیتی برگزار میشود که فرایند تصمیم گیری در جنگ را شبیه سازی میکند. در همین حال، مقامات اسرائیل از تصمیم آژانس برای بستن پرونده مریوان (پرونده تحقیقات درباره ذرات اورانیوم با منشا انسانی یافت شده در مریوان)، عصبانی هستند. آنها معتقدند آژانس بینالمللی انرژی اتمی اطلاعات ارائهشده توسط موساد را دستکم گرفته و به گفته مقامات ارشد اسرائیل، این سازمان به یک نهاد سیاسی تبدیل شده است که در خدمت منافع دولت آمریکاست. این مقامات ارشد اسرائیلی میگویند، بسته شدن پروندههای تحقیقاتی آژانس علیه ایران به دلیل نزدیک شدن ایران و امریکا به توافق است و آژانس بین المللی انرژی اتمی، نقشی سیاسی برای آمریکا ایفا میکند. این در حالی است که قرار بود آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در راه بازگشت از کنفرانس بینالمللی مبارزه با داعش در ریاض، سفری کوتاه به اسرائیل نیز داشته باشد، اما در نهایت لغو شد. احتمالا بلینکن نگران فشارهای اسرائیلیها درباره مساله ایران بود. در همین حال، زاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل و ران درمر، وزیر امور راهبردی (استراتژیک) که یکی از نزدیکترین افراد به نتانیاهو است، برای گفتگو با جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن، به واشنگتن رفتند. مقامات ارشد دولتی گفتند که دلیل اصلی اعزام این دو نفر، اخذ دعوت از نتانیاهو برای سفر به واشنگتن بوده است. به احتمال زیاد محور مذاکرات در کاخ سفید چهار موضوع بوده است: دعوت نتانیاهو برای سفر به واشنگتن، نگرانیهای اسرائیل درباره ایران و توافق هسته ای، عادی
سازی روابط با عربستان سعودی و مسائل مربوط به فلسطینی ها. در بیانیه کاخ سفید، تلاشی برای دخالت دادن مسئله فلسطین در عادی سازی روابط با عربستان سعودی وجود داشت. در این بیانیه آمده است: «سالیوان مجدداً بر هدف دولت برای تقویت بیشتر امنیت و یکپارچگی اقتصادی اسرائیل در سراسر خاورمیانه تاکید کرد. سالیوان همچنین بر نیاز به برداشتن گامهای مضاعف برای بهبود زندگی فلسطینیها که برای تحقق منطقهای صلحآمیز، مرفهتر و یکپارچهتر ضروری است تاکید کرد.» در این نشست همچنین «افزایش هماهنگی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای و راههای مقابله با تهدیدات ایران و نیروهای نیابتی آن» مورد بحث و بررسی قرار گرفت. آمریکاییها به اسرائیلیها پیام داده اند که انتظارها در واشنگتن این است که پیش از سفر نتانیاهو به واشنگتن، «اصلاحات قضایی» مجددا مطرح نشود، دولت اسرائیل بن گویر (وزیر امنیت داخلی) و بزالل اسموتریچ (وزیر دارایی) را مهار کند و فعالیت ارتش در مناطق فلسطینی را تعدیل کند. اینها چیزهایی است که برای آمریکاییها مهمتر است و معلوم نیست اسرائیلیها در مورد مساله ایران چه شنیده اند.
پاینده باد ایران و ایرانی
فریبرز صارمی
پژوهشگر روابط بین الملل،
عضو کمیسیون سیاست خارجی حزب دموکرات مسیحی آلمان و
پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک ISSA
