اگر کودتای "غیردموکراتیکِ" امریکا-بریتانیا در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اتفاق نمی‌افتاد، یعنی در واقع اگر یک حداقل لازمی از ما مردم در آن روز به حمایت از مصدق و در نفی وابستگی، و نفی تجاوزها به حقوق و خشونت‌های مورد نیاز وابستگان، به اعتراض برمی‌خواستیم،... اگر با ادامه حکومت مصدق، ایدئولوژی‌های دنیوی و دینی زورپرست و سلطه‌سالار می‌توانستند در آزادی کامل، نظرات خود را به مردم ارائه دهند، بهبهانی‌ها، و کاشانی‌ها، و خمینی‌ها، و کیانوری‌ها، و...، و کی‌جی‌بی‌ها، و سی‌آی‌ای‌ها، و ام‌آی۶ها، و... عرصه را برای جولان دادن در افکار عمومی آن‌قدر خالی نمی‌دیدند، در بیابان برهوت سیاسی ایران، لنگه‌کفش کهنه افکار سلطه‌سالارانه خود را به عنوان اسلحه، در جنگ روانی قدرت‌ها علیه مردم، بدین شکل، بی‌محابا به‌کار ببرند! در آن صورت، در نتیجه حضور یک حداقل لازمی از ما مردم در میدان ساختن سرنوشت خویش، خشونت‌های امروز خاورمیانه مانند خمینیسم، و طالبان، و القاعده، و داعش و.. و سایر پدیده‌های با تزویر «اسلام» را شاهد نمی‌بودیم.
-
اعتراف به مسئولیت کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برابر با ۱۹ آگوست ۱۹۵۳ توسط مقامات عالی‌رتبه امریکایی و بریتانیایی، مطلب جدیدی نیست.
نقد علنی و رسانه‌ایِ آن عملیات، و موصوف کردن آن با صفت‌هایی چون اشتباه، و غیراخلاقی، و... آن هم چندین بار، توسط چندین مقام، آن هم چندین بار،تکرار شده است.
سی‌آی‌ای هم به حکمِ اجبارِ قوانینِ امریکا، اسناد کودتا را، منتشر کرده است، بدون آن‌که کمترین نقد و ابراز نظری ارائه دهد. اگر تحلیلی هم می‌دیدیم، در طرفداری از سیاست امریکا و عملیات براندازی و کودتا بوده است.
ولی اینکه سی‌آی‌ای نه تنها به مسئولیت خود در انجام کودتای ۲۸ مرداد و تجاوز به حقوق ایرانیان اعتراف کرده باشد، بلکه اعتراف کند که آن عملیاتِ غیرقانونی‌شان در کشور ما، «غیردموکراتیک» بوده، موضوع جدید و بسیار مهمی است.وصف «غیردموکراتیک» که اخیرا توسط پادکست رسمی سی‌آی‌ای منتشر شد، بی‌سابقه بود، و برای اولین بار در رسانه‌ها و به‌صورت عمومی و علنی منتشر گردید.
-
در زمان مصدق، حکومت بریتانیا نتوانست هری ترومن (Harry S. Truman) سی‌وسومین رئیس جمهور امریکا از حزب دموکرات را به این کار وادار کند. ولی این تلاش آن‌ها، یعنی حکومت نخست‌وزیر وینستون چرچیل، و انتونی ایدن (Anthony Eden) وزیر خارجه بریتانیا، در حکومت بعدی امریکا، یعنی دوایت ایزنهاور (Dwight David Eisenhower) جمهوری‌خواه و برادران دالس (الن دالس Allen Welsh Dulles رئیس سی‌آی‌ای، و جان دالس John Foster Dulles وزیر خارجه) به سادگی مورد موافقت و استقبال قرار گرفت.
این کودتا توسط دستگاههای اطلاعاتی-امنیتی امریکا (سی‌آی‌ای) و بریتانیا (ام‌آی۶) انجام شد. برخی افرادی که مسئولیت اجرای عملیات را به عهده داشتند عبارتند از:
کرمیت روزولت امریکایی (Kermit Roosevelt) که بالاترین مقام عملیاتی سی‌ای‌ای در عملیات تی‌پی‌آژاکس، و در زمان کودتا شخصا در مخفی‌گاه یک خانه امن در تهران حضور داشت،
نورمن دربی‌شایر بریتانیایی (Norman Darbyshire رئیس دفتر امور ایران در اداره جاسوسی «ام آی سیکس» (MI6) در قبرس)
مانتی وودهاوس بریتانیایی (Monty Woodhouse رئیس ایستگاه ام‌آی۶ در تهران)
اسم رمز عملیات:
در CIA امریکا: TPAJAX و یا AJAX
در MI6 بریتانیا: Operation Boot
رمزگذاری شده بود.
-
برای اینکه آتش جنگ‌طلبی‌های اسرائیل، به سایر نقاط دنیا هم سرایت نکند، و دامن ایران و ایرانیان را نگیرد، هر کدام از ما به سهم خود و به نوبه خود، وظیفه داریم که برای اشاعه فرهنگ مردمسالاری، از جمله غنای وژدان تاریخی، کوشا باشیم. روشن‌گری در مورد وقایعِ واقعیِ تاریخ معاصر، به‌خصوص کودتای بریتانیایی-امریکایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، و همچنین کودتای خرداد ۱۳۶۰ ، برای عبرت‌آموزی و درس‌گیری نسل فعلی، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. یکی از درس‌های مهم، این است که هر وقت به حق استقلال ما تجاوز شده، و وابستگان به اجنبی فعال شده‌اند، در روند استقرار و استمرار مردمسالاری، وقفه‌ای عظیم واقع شده است. برای نسل جوان که شاهد کودتاهای ۱۳۶۰ و ۱۳۳۲ نبوده‌اند، اثر منفی رضا پهلوی و شرکا، در کوتاه شدن زمان رسیدن به سقوط فیزیکی رژیم، به‌خصوص در این یک سال اخیر، بر کسی پوشیده نیست و کاملا عیان است.
برای ساختن سرنوشت‌های خوب و خوب‌تر، هر کدام از ما به سهم خود و به نوبه خود، وظیفه داریم که برای اشاعه فرهنگ مردمسالاری، و از جمله غنای وژدان تاریخی، کوشا باشیم. در این راستا، مطالبی را در مورد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ جمع‌آوری و در لینک ذیل منتشر شده است که امید است مورد استفاده قرار بگیرد:
https://alisedarat.com/2023/10/14/12367/
علی صدارت
