«یهودستیزی یقیناً به رفتار ضدیهود محدود نمی شود. این نخستین نکته‌ای است که باید تأکید کرد. یهودستیزی در شکل‌های گوناگون آن جلوه گر است که باید از یکدیگر متمایزشان کرد: نخست، هنگامی که گفتمان ضدیهود علنی است؛ و یا در سخنرانی‌ها که هرگز به صراحت بیان نمی شود. ولی این امر مانع از پیشرفت آنها نخواهد بود. به ویژه اگر در پوشش ضدصهیونیسم مطرح شود. بگذارید بطور روشن بگویم، انتقاد از سیاست اسرائیل، حتی از نوع رادیکال کاملاً موجه و رایج است و در خود اسرائیل هم به آن پرداخته می شود. اما یهودستیزی و ضدصهیونیسم زمانی همزبان و همراه می شوند که می‌خواهند یهودیان حق زندگی در کشورشان را نداشته باشند و باید آنها را به دریا ریخت.»
میشل ویویورکا - جامعه شناس فرانسوی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
یادداشت مترجم:
پیش از خواندن گفتگوی روزنامه لیبراسیون با میشل ویویورکا Michel Wieviorka، جامعه شناس و ویژه کار سرشناس در امور راسیسم ، تبعیض گرایی و خشونت، خالی از لطف نیست که با چهره ای استثنایی آشنا شویم که روزنامه‌نگار لوموند در شماره ۹ نوامبر ۲۰۲۳، مقاله بلندی را به او اختصاص داده است که در اینجا گزیده ای از آن را میخوانیم* :
روزنامه‌نگار لوموند، زینب دریف Zineb Dryef مقاله ی بلندی را به موضوع یهود ستیزی در دل ِ پاره‌ای از احزاب چپ فرانسه اختصاص داده است. و بویژه این نوع یهود ستیزی را در میان جریان های سیاسی رادیکال می‌بیند که در اینجا نگاهی می‌کنیم به آنچه را که بر یک شاهد عینی رفته است :
جوناس پاردو Jonas Pardo یک فعال سیاسی چپ درفرانسه است که مدتها از ابراز ریشه ی یهودی بودنش خودداری میکرد. او سکوتش را پس از حمله تروریست های اسلامی در ۲۰۱۵ به یک فروشگاه محصولات غذایی ی یهودیHyper Cacher، شکست. جوناس پاردو در کلاس‌هایی که به عهده او گذاشته می شود به روشنگری درباره تخریب نژاد پرستی ی ضد یهودی در جامعه می پردازد.هر چند که او از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، غافلگیر نشد ولی آن هنگام که بیانیه های سیاسی در پی حمله حماس به اسرائیل یکی پس از دیگری منتشر شد ، نتوانست جلوی شگفت زدگی خود را بگیرد. و با تعجب دید که اتفاقی در حال رخ دادن است که متأسفانه برایش نا آشنا نبود. در آن روزها بنظر می‌رسید که احزاب چپ فرانسه در امتداد مسیری گام بر می دارند که بگویند « مطمئناً سوء‌استفاده های حماس غیر قابل تحمل است، اما.....». در این میان میتوان از حزب ِ چپ « فرانسه ِ تسلیم ناپذیر» LFI نام برد[ که رهبر آن، ژان لوک ملانشون نخواست حماس را سازمانی تروریستی بنامد.] و حزب چپ دیگر در فرانسه NPA، در یک بیانیه مطبوعاتی این حمله حماس به اسرائیل را «حمله مقاومتی» خواند.نه ! واقعاً جوناس پاردو نمی‌توانست تصور کند که عده ی زیادی در اردوگاه سیاسی [او] وجود داشته باشند که فاشیسم و رهایی را از یکدیگر تمیز ندهند.
پس از حمله ی تروریست های اسلامی به Hyper Cacher (فروشگاه مواد غذایی یهودیان) در محله وَنسِن ِ پاریس در سال ۲۰۱۵، جوناس پاردو »احساس تنهایی عمیقی را در خود حس میکرد. او به خود می‌گفت که نمیتوان سکوت کرد و باید دست به کاری زد. با چند تن از رفقای خود مسأله را در میان گذاشت و بین سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۱۹، گروه کوچکی از فعالان سیاسی که بیشتر شان در سمت و سوی چپ تندرو قرار داشتند، جلساتی ماهانه و سپس هفتگی را بر پا کردند تا درباره مسأله ی یهود ستیزی در فرانسه فکر کنند. در میان آنها می توانستی عضو اتحادیه کارگری چپ در فرانسه CGT، تا لولا لافون [ نویسنده، و آهنگساز فمینیست فرانسوی] را ببینی.
جوناس پاردو یک مهندس برق بود ولی برای کلاس‌هایی که می‌خواست علیه یهود ستیزی دایر کند، به یک دیپلم رسمی نیاز داشت و سر انجام در دانشگاه پاریس 8 (سَن دُنی) ثبت نام کرد. این مهندس برقکار ِ ۳۴ ساله برنامه ای آموزشی برای مبارزه با یهود ستیزی طراحی کرد که به طور ویژه برای مخاطبان چپ، یعنی اردوگاه خود او، برنامه‌ریزی شده بود. او توضیح می‌دهد : « ایده این نیست که بگوئیم این خوب است و آن بد است، بلکه هدف این است که بدانیم چگونه انواع یهود ستیزی ساخته وُ پرداخته می شود. و بدینگونه بتوانیم نخست آنرا بشناسیم و با آن مبارزه کنیم. او می‌گوید که دامنه ی یهود ستیزی از «یهود ستیزی اقتصادی تا تئوری توطئه، و از یهود ستیزی نژادی تا افکار هولوکاست را در بر می گیرد.»
اَن ماری ماتار بونوچی Anne - Marie Matard - Bunucci [پروفسور امور فاشیسم و یهود ستیزی ]، در آن دانشگاه این کار آموز را بخوبی بیاد می‌آورد که «پیش از آغاز کار آموزی، با دانش و آگاهی به آنچه را که می‌خواهد ادامه دهد واقف است و کاملاً خود را از دیگران متمایز می کند و نشان می دهد که با دیپلم مهندسی برق که دارد، کمی غیر معمول جلوه میکرد. مخاطبان این آموزش عمدتا معلمان، کارکنان آموزش ملی و رهبران انجمن‌ها هستند.او شجاعت جوناس پاردو را می ستود.» و در ادامه گفت : « آسان بنظر نمی‌رسد که ایده‌های جوناس پاردو بتواند به سمت و سوی چپ افراطی خود را نزدیک ببیند.»
جوناس پاردو در سال ۱۹۸۸ در مارسی (جنوب فرانسه) از مادری مراکشی و پدری مصری چشم به جهان گشود. او و دو برادرش آموزش سنتی و احترام به مراسم و اصول و آداب یهودیان را رعایت میکردند.کلاس اول ابتدائی را در یک مدرسه یهودی ادامه داد و سریعاً متوجه خصومت خود نسبت به آموزه های دینی شد ولی در عین حال، به آموزه های تاریخی قوم یهود علاقه نشان می داد. ویکی از دلبستگی های او، زندگی در میان گروه‌های پیشاهنگی بود. « من این سبک زندگی گروهی را دوست داشتم و از آنجا بود که نگران مسائل اجتماعی شدم.»
جوناس پاردو معتقد است : « کلاً تئوری‌های موجود مشکل ساز هستند، زیرا یهودی ستیزی را به موضوعی تبدیل می‌کنند که از یک سو برای دفاع از ارزش‌های جمهوری [ در فرانسه] و از سوی دیگر برای دفاع از فلسطین و آنهم در یک مبارزه حزبی مورد سوء استفاده قرار می گیرد. من بخشی از چپی هستم که تلاش میکند خود را نشان دهد و می‌گوید که یهود ستیزی همان ضد یهود بودن است.» مشکل این است که هر گروه سیاسی فقط یهود ستیزی را در دیگر گرایش های سیاسی می بیند؛ او به نکته ی حساس و ظریفی اشاره میکند : « گرایش ِ راست اشتباه میکند که یک گسست تاریخی در میان یهود ستیزی قدیمی ی راست افراطی می‌بیند و یهود ستیزی امروزین را که توسط چپ [ افراطی] ابراز می شود، آن را به حساب مسلمانان می گذارد.و نیز به همین ترتیب، اشتباه چپ این است که در پاسخ، ادعا میکند که یهود ستیزی جای خود را به اسلام هراسی داده است؛ ویا اینکه یهودیان نه به دلیل یهود ستیزی بلکه به دلیل سیاست‌هائی را که اسرائیل اتخاذ می کند، هدف قرار گرفته اند. و این برداشت ِ چپ هم نا درست است.»
با اینهمه، او فکر میکند که تنها چپ است که قادر به مبارزه با این آفَت است و به نظر او بازتاب ضد صهیونیستی در چپ، که گاهی به یهود ستیزی منتهی می شود، بیشتر «نشانگر هویت» آمیخته با جهل است تا یک تحلیل واقعی. در کلاس‌های آموزشی که او [درباره نژاد پرستی و یهود ستیزی ] بر پا میکند - که حتی سایت چپ ِ «مدیا پارت » در پاریس از او دعوت به عمل آورده - جوناس پاردو می‌گوید : « وقتی از کسانی در کلاس هایم که خود را «ضد صهیونیست » می خوانند، می‌پرسد این مفهوم را تعریف کنید، معمولاً با مشکل روبرو می شوند. افزون بر این، طیف گسترده ای در میان آنها می گویند : « من منتقد سیاست اسرائیل هستم» و هنگامی که جوناس پاردو می‌گوید « من هم همینطور»؛ گویی همه حاضران در کلاس نفس راحتی می کشند. ولی قضیه به همینجا ختم نمی شود. و در میان آنها کسانی می‌گویند : « من مخالف وجود دولت اسرائیل هستم» دیگر در اینجا میتوان یک نژاد پرستی ضد یهودی را دید. و سرانجام او می‌گوید : « تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم، حمایت از چپ های اسرائیلی و فلسطینی است که صدائی ندارند و چپ های فرانسوی به آنها اهمیتی نمی دهند.» ع.ش
****
میشل ویویورکا، جامعه شناس، ویژه کار تبعیض گرایی ، نژاد پرستی و خشونت؛ یکی از نخستین کسانی است که در فرانسه ظهور یک یهودی ستیزی را در اواخر دهه ۲۰۰۰ مطالعه و بررسی کرده است. گذشته ازاین، او یکی از ویژه کاران شناخته شده در امور تروریسم است. و در میان ده‌ها کتاب و رساله که از او منتشر شده ،می توان «عصر طلائی و افول طنز یهودی» را نام برد که به شکل منشوری نوشته شده و به موضوعی به ظاهر سَبُک، تکامل موقعیت جوامع یهودی و مهاجر در جهان را توصیف می کند.
و اینک گفت وُ گوی او با روزنامه لیبراسیون ، با عنوان « امروزه با نوعی یهود ستیزی روبروئیم که نمی‌خواهد رنج یهودیان را نه ببیند و نه بشنود » را میخوانیم که در شماره ۲۴ نوامبر ۲۰۲۳ منتشر شده است** :
* قبرهای یهودیان در شب ۱۵ و ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳ در گورستان نظامی در شهری نه چندان دور از پاریس، شکسته و ویران شده اند، این نوع یهودی ستیزی برای اولین بار نیست که پیش می آید.....
- هتک حرمت قبرهای یهودیان یک عمل تکراری از سوی جناح راست افراطی است.البته باید منتظر نتایج تحقیقات باشیم تا همه چیز را به طور روشن بدانیم. برای یادآوری در سال ۱۹۹۰ و ۲۰۰۴ ، دو مورد از شکستن قبر یهودیان به این گروها نسبت داده شده بود.
* پس از کشتار ۷ اکتبر ۲۰۱۳ و جنگی گه اسرائیل علیه حماس به راه انداخت، فرانسه و چند کشور غربی با موج بسیار قابل توجهی از اقدام‌ها ی ضد یهودی روبرو بوده اند. در فرانسه وزارت کشور بیش از ۱۵۰۰ نفر را شناسایی کرده است. این شیوه بی سابقه را چگونه توضیح می دهید؟
- این رقم بسیار نگران کننده است.اقدامات ضد یهود هرگر به این درجه از شدت نرسیده بود.ولی با این حال،برای من پدیده‌ای استثنائی نیست و از آن شگفت زده نشده ام.بیاد بیاوریم - فکر می‌کنم در آغاز دهه ۲۰۰۰ بود که با شیوع قابل توجهی از این عملیات در دوره Antifada [ جنبش نافرمانی مدنی و اعتراض علیه اسرائیل] روبرو شده بودیم. امروزه مشکل این است که بدانیم این اقدام‌ها ی ضد یهود از کجا نشأت می گیرد.بسیاری از آنها تحت پوشش ناشناس، در شبکه‌های اجتماعی با بر چسب ها و یا توهین‌ها زیاد دیده می شود. رایج ترین فرضیه پذیرفته شده، مقصر را در میان جوانان مهاجر آفریقای شمالی می بیند.در حال حاضر ما چیززبادی در مورد آن نمی دانیم.آنچه به من مربوط می شود، هیچ فرضیه ای را رد نمی کنم.اما باید بدانید که هنوز راست افراطی ی فعال وجود دارد که سعی میکند از هر گونه عملیاتی از این دست، خود را مبرا نشان دهد.و گذشته از این، اگر چه رهبر این حزب [خانم] مارین لوپن و برخی از رهبران آن در راهپیمائی علیه یهود ستیزی شرکت کردند ولی دلیل نمی شودکه در بین هوا داران و رأی دهندگان این حزب [ در فرانسه ] بطور پنهان و آشکار دست به عملیاتی اینچنینی نزنند.و یا یک جنبش رادیکال و گروه کوچکی که خارج از احزاب شناخته شده است می‌تواند به این نوع عملیات مبادرت ورزد.
* چرا شیوع یهودستیزی شما را شگفت زده نمی کند؟
- در اوایل دهه ۲۰۰۰، من شاهد زایش جو جدیدی از یهود ستیزی بودم که در آن، اقدام‌های یهود ستیزانه ی امروز رشد کرده است.در آن زمان چهره اسرائیل رو به انحطاط گذاشت. همزمان کریف Crif [ شورای نمایندگی مؤسسه های یهودی در فرانسه] خواستار حمایت بی قید و شرط از سیاست اسرائیل شد. در نتیجه تنش بین یهودیان و سایر بخش‌های جامعه فرانسه ایجاد و یا تقویت شد . اگر یهودیان فرانسه مانند دولت اسرائیل صحبت می کردند، عملاً در برابر چشمان تمام بخش‌های افکار عمومی مسئول سیاست‌های او می شدند.در آغاز دهه ۲۰۰۰، ما همچنین شاهد ظهور اسلام رادیکال و تروریسم اسلامی در حملات وحشتناک ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بودیم. در قلب این تروریسم نفرت سیری ناپذیر و بدون هیچگونه حد و حصری از یهودیان را می توانستیم به بینیم.
* به گفته شما، یهود ستیزی یک واقعیت پیچیده و در حال تغییر است. می‌توانید آن را بیشتر توضیح دهید؟
- یهود ستیزی یقیناً به اعمال ضد یهود محدود نمی شود. این نخستین نکته‌ای است که باید تأکید کرد. یهود ستیزی در شکل‌های گوناگون آن جلوه گر است که باید از یکدیگر متمایزشان کرد : نخست، هنگامی که گفتمان ضد یهود علنی است ؛و یا در سخنرانی‌ها که هرگز به صراحت بیان نمی شود. ولی این امر مانع از پیشرفت آنها نخواهد بود.بویژه اگر در پوشش ضد صهیونیسم مطرح شود. بگذارید بطور روشن بگویم، انتقاد از سیاست اسرائیل، حتی از نوع رادیکال کاملاً موجه و رایج است.و در خود اسرائیل هم به آن پرداخته می شود. اما یهود ستیزی و ضد صهیونیسم زمانی همزبان و همراه می شوند که می‌خواهند یهودیان، حق زندگی در کشورشان را نداشته باشند و باید آنها را به دریا ریخت. هر چند که این کشور در ۱۹۴۸قانونا ایجاد شده باشد ولی از نگاه آنها حق ادامه موجودیت ندارد. گفتمان چپ، ما را به این پیوند ِ بین یهود ستیزی و ضد صهیونیسم نزدیک می کند. با این حال من یک لحظه هم تصور نمی‌کنم که ژان لوک ملانشون [ رهبر حزب چپ رادیکال فرانسه] مسئول هر یک از اقدام‌های یهود ستیزانه ای باشد که امروزه به ثبت می رسد.
* چرا چپ رادیکال را زیر سئوال می برید؟
- در میان جنبش چپ ِ رادیکال یک بستر نا خود آگاه ِ یهود ستیزی وجود دارد. البته هیچ کنشگری خود را ضد یهود معرفی نخواهد کرد یا ادعای یهود ستیزی نخواهد داشت.اما بی اهمیت جلوه دادن و حرف نزدن و حتی پاره‌ای از مواقع توجیه کردن فاجعه ۷ اکتبر ۲۰۲۳، لزوماً به آنچه را که یهود ستیزی نامیده می شود، منتهی خواهد شد.این انحراف در جهت گیری چپ، به شیوه ِ نگارش تاریخ از زمان جنگ دوم جهانی، بویژه به دلیل ایجاد دولت اسرائیل و هولوکاست مرتبط است.و نمونه‌های فراوانی از آن را می نوان در ایدئولوژی چپ نسبت به سرمایه داری در میان یهودیان و نقد استعمار جستجو کرد. و از سوی دیگر، آنها می‌گویند که یهودیان ما را از صحبت کردن درباره رنج‌های تاریخی دیگر باز می‌دارند و به دنبال این بوده‌اند تا رنج تاریخی خود را بزرگ جلوه دهند بدون اینکه جایی برای حرف زدن از تجارت برده یا استعمار باقی بگذارند.
و به تمام آنچه را که گفته شد، از نگاه چپ رادیکال باید همنوایی با آرمان فلسطین، حمایت از یک ملت ستمدیده،از مردم بی زمینی که تا حدی ناپدید شده بودند؛ اما در حال ظهور هستند را اضافه کنیم. وقتی می‌شنویم که حماس یک جنبش مقاومت است، نمی‌توانیم فکر نکنیم که این برداشت، وحشیگری و ظلم ِ یهودی ستیزانه و قتل عام های انجام شده در۷ اکتبر را از بین می‌برد و ۱۲۰۰کشته در آن روز را پاک می کند. این فقط یک یهود ستیزی نیست که می کُشد، ویران می کند، آری، این یک یهود ستیزی است که به اینصورت بیان می‌شود : « دیگر در مورد رنج یهودیان با من صحبت نکن!»
* همچنان در حزب «فرانسه تسلیم ناپذیر» [ چپ تند رو فرانسه] میتوان آنرا دید؟
- همیشه تمایلی به پرورش یهود ستیزی وجود داشته است. یهود ستیزی که می‌خواهد حرفی از قربانی نشان دادن یهودی‌ها به میان نیاید و از آن دست بردارند زیرا آنها مجرم و استعمار گرند. و یکی از عناصر این واژگونگی این است که دیگر نباید و نمی‌خواهیم درباره رنج یهودیان چیزی بشنویم.
* که این منجر به پاره کردن پوسترهای مربوط به گروگان های در دست حماس [در فرانسه] شده است؟
- پاره کردن این پوسترها یک اقدام فعال یهودستیزانه است. در واقع، این اوج ِ گفتمان ضد یهود است که می‌خواهد رنج یهودیان دیده نشود.
* بحث بر سر این است که چه چیری باعث بروز اقدام‌ها ضد یهودی می شود.رهبران جامعه بر این باورند که یک عنصر سرایت اِعمال یهود ستیزی است که به دنبال هم رخ می نمایند.برای شما آیا وقوع اقدام‌های ضد یهود با درگیری اسرائیل و فلسطین در ارتباط است؟
- خیلی مشکل است که این رابطه را بخواهیم نبینیم ! اگر فاجعه ۷ اکتبررخ نمی داد، شما فکر می‌کنید اینهمه یهودی ستیزی دیده می شد؟ نمی‌شود ارتباط آنها را نادیده گرفت.
* آیا یهودستیزی شکافی در جامعه فرانسه ایجاد کرده است؟
- بله، این یک شکستگی در میان شکاف های دیگراست. البته آن شدتی که در پایان قرن نوزدهم در زمان ماجرای دریفوس «۱» Alfred Dreyfus حاکم بود را ندارد. فرانسه یهودی ستیزی گسترده ای را تجربه می کند. برای مثال، ممکن است در فرانسه، یهودیان را عامل ِ موانعی برای آزادی بیان معرفی کنند. برای مثال دیودونه «۲» Dieudonné ، کمدین فرانسوی تا حد زیادی به ایده ی استانداردهای دوگانه در این زمینه دامن زده است : او به مسخره می‌گوید روی صحنه نمی‌تواند اتاق های گاز را مسخره کند در حالی که در فرانسه شارلی اِبدو[ هفته نامه طنز و فکاهی] حق حمله به اسلام و پیامبر را دارد. این نوع از باور ها که یهودیان آزادی بیان را بنفع خود در فرانسه ربوده اند، به نوعی در تمام جامعه جریان دارد.
*آیا فرانسه کشوری ضد یهود است؟
- به‌هیچ‌وجه ! در فرانسه یهود ستیزی وجود دارد، این انکار ناپذیر است. اما شکل احزاب [مسلط] به خود نمی گیرد، خود را در فضای عمومی القاء نمی کند، و به مرتبت دولت و اداره کننده ی کشور نمی رسد.یهودی ستیزی در‌واقع از زمان جنگ جهانی دوم به طور قابل ملاحظه ای در فرانسه کاهش یافته است.برای نمونه در میان مسیحیان تقریباً ناپدید شده است. ( سنت کاتولیک تا زمانی که شورای دوم واتیکان یهودیان را مسئول مرگ مسیح دانست).یهود ستیزی پدیده‌ای است که می‌تواند ابزارهای متعددی برای بیان خود داشته باشد.بنابراین می‌توانیم با موقعیت های متناقض روبرو شویم : از یک سو مشاهده ی طغیان یهود ستیزانه توسط دسته های خاصی از مردم، و از سوی دیگر، کاهش عمومی تعصبات یهود ستیزانه در کل جمعیت می‌تواند خود را نشان دهد.
پانویس ها :
نوشته‌های داخل ِ [ ] از مترجم است.
[۱] آلفرد دریفوس (۱۸۵۹-۱۹۳۵) افسر یهودی متهم به جاسوسی برای آلمان و در نتیجه خیانت به کشور فرانسه شد. این افسر ارتش فرانسه، با وجود بی‌گناهی در شورای جنگ، مجرم شناخته شد و عنوان کاپیتانی خود را از دست داد.
[۲] کمدین فرانسوی که چندین بار به دلیل توهین نژاد پرستانه و انکار هولوکاست و اظهارات یهود ستیزانه در دادگاه های فرانسه محکوم شد ولی سر انجام از جامعه یهودی عذر خواهی کرد.
انتخابات یا رفراندوم! مصطفی قهرمانی
مرز بی‌شرمی کجاست؟ کوروش گلنام
