مهم‌ترین همکاری پنهانی ایران و اسراییل در دهه ۱۳۶۰، ماجرای «ایران-کنترا» است که البته پرونده آن به «مک فارلین» و «ایران گیت» هم مشهور است. این پرونده زمانی خبرساز شد که اصل آن لو رفت، اما باز هم مسائل مربوط به ایران و آمریکا در آن مورد توجه بود تا موضوع دور از انتظار اسراییل.

در ماجرای ایران-کنترا، «مک فارلین»، مشاور امنیت ملی دولت «رونالد ریگان» با سفر به ایران، توافق فروش سلاح با جمهوری اسلامی را امضا کرد. یک معامله بسیار پرسود که درآمد حاصل از آن را ایالات متحده خرج شورشیان نیکاراگوا علیه دولت مرکزی آن کشور کرد.

در‌حالی‌که جمهوری اسلامی علیه آمریکا و البته اسراییل مواضعی بسیار خصمانه داشت، معامله تسلیحاتی ایران-کنترا به این صورت انجام شد که آمریکا تسلیحات نظامی از‌جمله موشک‌های ضدتانک و قطعات یدکی هواپیماهای جنگی فروخت، تا برابر آن جمهوری اسلامی از «حزب‌الله» لبنان بخواهد گروگان‌های غربی را آزاد کند. این تجهیزات از مبدا اسراییل به ایران ارسال می‌شد. محموله‌ای از تسلیحات خریداری شده توسط ایران، شامل یک هواپیما حامل موشک تاو ‌و هاوگ از تل‌آویو به تبریز فرستاده شد.

«کیهان» یک سال پس از ارسال محموله از تل‌آویو به تبریز گزارش داده بود که اسراییل انتظار داشت که پس از ارسال این تسلیحات، مسوول سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در بیروت آزاد شود، اما به‌نوشته کیهان او مرده بود و ایالات متحده که از موضوع خبر داشت، به اسراییل اطلاع نداده بود.

تا پیش از سال ۱۳۸۲ تصور می‌شد که این اولین محموله سلاح بود که از اسراییل به ایران فرستاده شده بود، اما «اکبر هاشمی رفسنجانی» در آن سال به روزنامه «همشهری»، چاپ تهران اطلاع داد که «مک فارلین که به ایران آمد، بنا بود مقدار قابل توجهی سلاح هم بیاورد، اما چند کانتینر قطعات مورد نیاز ما را با هواپیما آوردند. تعدادی موشک هاگ اسراییلی هم آوردند که مدت‌ها در فرودگاه ماند و آن‌ها مجبور شدند پس بگیرند.» هاشمی فقط از بازپس فرستادن این محموله از اسراییل صحبت کرده و هیچ اظهارنظر دیگری مبنی‌بر رد تسلیحات از مبدا اسراییل ندارد.

دلیل رد تسلیحات اسراییلی همراه مک فارلین در سفرش به تهران را هم، هاشمی رفسنجانی «قیمت گران» آن‌ها توصیف کرده بود. «آن‌ها [آمریکایی‌ها] قطعات مورد نیاز ما را گران حساب کردند. ۵ یا ۶ میلیون دلار اضافه می‌خواستند. مثلا از رقم ۲۲میلیون دلاری، ما فقط ۱۴میلیون دلار دادیم.»

با لو رفتن موضوع در ایران، آنچه در محور توجه بود، سفر پنهانی مشاور امنیت ملی آمریکا به تهران و فروش پنهانی سلاح تحریم شده آمریکا به جمهوری اسلامی بود، اما این اسراییل بود که نقش کلیدی در این معامله ایفا کرده بود، با امید به اینکه صدام، تهدید امنیتی اول برای اسراییل، توسط ایران سرکوب شود.

تسلیحات ارسالی از اسراییل شامل قطعات هواپیماهای «اف-۴» و «اف-۵» و همچنین موشک‌های ضدهوایی بود که با گذشت چهار سال از جنگ، ایران به‌شدت به آن‌ها نیاز داشت.

نخست‌وزیر اسراییل: به ایران لاستیک جنگنده دادیم

علاوه‌بر ماجرای ایران-کنترا، همکاری‌های دیگری نیز در زمینه تسلیحاتی میان ایران و اسراییل وجود داشت. در طول جنگ ایران و عراق، ایران به قطعات یدکی برای تجهیزات نظامی آمریکایی که پیش از انقلاب از آمریکا خریداری کرده بود، نیاز داشت.

در اوایل سال ۱۹۸۰، «مناخیم بگین»، نخست‌وزیر اسراییل، ارسال لاستیک برای هواپیماهای جنگنده فانتوم و تسلیحات برای ارتش ایران را تایید کرد. در ازای کمک‌های نظامی اسراییل، خمینی به تعداد زیادی از یهودیان ایرانی اجازه داد تا ایران را به‌سمت ایالات متحده یا اسراییل ترک کنند.

ماجرای ایران-کونترا به همکاری بیشتری بین ایران و اسراییل منجر شد، تا بهبود روابط ایران و آمریکا که مورد نظر ایالات متحده بود. با‌توجه به تحریم‌های تسلیحاتی، دسترسی ایران به این قطعات بسیار محدود بود.

اسراییل به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان یا دلالان تسلیحات غربی، این قطعات یدکی را با چراغ سبز ایالات متحده در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار داد؛ در واقع اسراییل کمک کرد تا ایران توان نظامی خود را در مقابل عراق حفظ کند و حتی در مقاطعی، به برتری در مقابل صدام برسد.

گزارش شده بود که شبکه‌ای از قاچاق تسلیحات در اسراییل حتی در دوره «علی خامنه‌ای» و در زمان نخست‌وزیری «بنیامین نتانیاهو» در اسراییل، یعنی در دهه ۱۳۹۰ هم، تلاش‌هایی برای ارسال سلاح و قطعات یدکی از طریق یونان به ایران داشته، اما نهایتا موفق نشده است.

همکاری ایران و اسراییل در دوره خامنه‌ای فقط محدود به خرید‌و‌فروش نظامی نبود. در آن دوره نفت ایران از طریق یک خط لوله مخفی به اسراییل فروخته می‌شد؛ این خرید‌و‌فروش را یک تاجر سوئیسی با نام «مارک ریچ» تسهیل می‌کرد.

در دهه ۱۳۶۰، اسراییل علاوه‌بر کسب درآمد از فروش‌ تسلیحات به جمهوری اسلامی و تامین بخشی از انرژی مورد نیازش، امیدوار بود که از حمایت «میانه‌روها» در حکومت ایران -که آن زمان هاشمی رفسنجانی در خارج نماد آن بود- بتواند بعد از مرگ خمینی و به قدرت رسیدن احتمالی آن‌ها، روابط بهتری و امنیت بیشتری در منطقه برای اسراییل فراهم کند.

علاوه‌بر همکاری‌های تسلیحاتی دور از انتظار اسراییل با ایران در دهه ۱۳۶۰، گفته می‌شود که در برخی موارد اسراییل و ایران اطلاعات امنیتی درباره تحرکات عراق و وضعیت نظامی منطقه را با یکدیگر به اشتراک می‌گذاشتند.

پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷، مرگ خمینی یک سال پس از آن و شروع دوران خامنه‌ای هم‌زمان با تغییرات پیوسته در منطقه از‌جمله فروپاشی شوروی، ضعف شدید صدام و سپس ساقط کردن او در عراق، همکاری‌های پنهانی میان ایران و اسراییل را خاتمه داد.

جمهوری اسلامی ایران پس از جنگ و هم‌زمان با دوره رهبری خامنه‌ای بر سیاست‌های ضداسراییلی خود تاکید بیشتری کرد و با تقویت حمایت خود از گروه‌هایی همچون حزب‌الله و «حماس»، به دشمنی علنی با اسراییل رو آورد.

«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران (۱۳۹۲-۱۴۰۰) گفته بود که «اسراییل از جمهوری اسلامی یک تهدید امنیتی ساخته و ایران هم سر خود را وارد این قاب کرده و می‌گوید این تهدید من هستم.»

از مقطع شروع حکمرانی خامنه‌ای که اینک ۳۵ سال از آن می گذرد، ایران رفته‌رفته به تهدید اصلی امنیت ملی اسراییل بدل شد.افشای برنامه مخفی اتمی ایران در ابتدای دهه ۱۳۸۰، نقطه شروع آن بود و سپس با آغاز اعتراضات در سوریه، و حضور وسیع سپاه در آن کشور و ایجاد پایگاه‌های متعدد در نزدیکی اسراییل با تکرار تجربه لبنان و حزب‌الله، مرحله جدی‌تری از بحران بود.

مقابله مستقیم اسراییل با جمهوری اسلامی در سوریه، روابط دو کشور را وارد مرحله نظامی شدن کرد، تا جایی که امروز به به یک قدمی جنگ رسیده است.