قیمت دلار پس از ثبت رکورد بی‌سابقه ۸۲ هزار تومان، بطور جزیی کاهش یافته است. همزمان خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مدعی شده با دخالت بانک مرکزی قیمت دلار در مرز بازگشت به کانال ۷۰ هزار تومان قرار دارد اما برخی کارشناسان تأکید دارند دلار روند افزایش خود را در هفته‌ها و ماه‌های آینده ادامه داده و به محدوده ۱۰۰ هزار تومان نزدیک خواهد شد. آنهم در حالی که دلار در «کانال ۷۰ هزار تومان» نیز برای ارزش پول ایران یک فاجعه‌ی عظیم است!
کیهان لندن - قیمت دلار که در روزهای گذشته با فراز تندی در مسیر افزایش قرار داشت و به رقم بی‌سابقه ۸۲ هزار تومان رسید، از روز یکشنبه نهم دی‌ماه کاهش جزیی یافت. کاهش قیمت‌ها در بازار ارز همزمان با اعتراض و اعتصاب شماری از بازاریان در بازار تهران صورت گرفت. اعتراض و اعتصاب بازاریان صبح امروز دوشنبه دهم دی‌ماه نیز از جمله در شهر مشهد ادامه یافت و کسبه بازار «اطلس» این شهر به علت قطع برق حاضر به بازگشایی مغازه‌ها نشدند و با تجمع مقابل بازار اعتصاب کردند.
در کنار افزایش قیمت ارز، قطع مکرر برق و آب، کاهش قدرت خرید مردم و افزایش روافزون هزینه‌ها سبب ایجاد رکود تورمی عمیقی در بازارهای مختلف و کاهش شدید فروش و خسارت به بازاریان شده است. بسیاری از تحلیگران و حتی مقامات حکومتی درباره لبریز شدن صبر جامعه در برابر کمبودها و گرانی‌ها هشدار داده‌اند.
برخی خبرگزاری‌های داخلی علت کاهش اندک قیمت ارز را «مداخلات ارزی بازارساز در بازار» و همچنین «پایان تسویه‌های مالی پایان سال میلادی» عنوان می‌کنند. این خبرگزاری‌ها اما توضیح نمی‌دهند که اگر بانک مرکزی امکان دخالت در بازار ارز را داشت چرا زودتر و طی پنج ماه گذشته که قیمت دلار از ۴۸ هزار تومان تا ۸۲ هزار تومان افزایش یافت در بازار ارز مداخله نکرد!
دولت مسعود پزشکیان طی هفته‌های گذشته با حذف سامانه نیما که محل تأمین ارز برای واردکنندگان و محل ارائه ارز ناشی از صادرات برای صادرکنندگان بود، بازار جدیدی با عنوان بازار ارز تجاری را راه‌اندازی کرد.
کمال سیدعلی معاون پیشین ارزی بانک مرکزی گفته «بطور قطع اگر نرخ بازار توافقی هم افزایش پیدا نمی‌کرد باز هم نرخ دلار بازار آزاد بالا می‌رفت، چرا که اثرگذاری فضای سیاسی در منطقه بیشتر از سیگنال بازار توافقی بوده است. تنش‌های اخیر و خروج ایران از سوریه، همچنین سیاست‌های ترامپ از علامت‌های منفی به بازار ارز ایران بوده است.»
او گفته در دهه هشتاد خورشیدی منابع ارزی در دست دولت قابل توجه و در نتیجه بازار ارز قابل مدیریت بود و «حتی ورودی ارز به داخل کشور را داشتیم اما امروز علاوه بر بحث قاچاق با بحث افزایش خروج سرمایه هم مواجه هستیم.»
به گفته کمال سیدعلی، در حال حاضر دو سرفصل قاچاق و خروج سرمایه در اختیار بانک مرکزی نیست و همین دو موضوع ۳۰ تا ۳۵ درصد بازار را در برمی‌گیرد که این تقاضا به سمت بازار غیررسمی روانه می‌شود. قطعا این ۳۵ درصد تقاضای ارزی کشور به سمت بازار توافقی نخواهد رفت مگر اینکه جلوی قاچاق را بگیرند.
یکی از دلایل محوری افزایش قیمت ارز در بازار آزاد، حذف بازار نیمایی و ایجاد بازار جدیدی با عنوان «بازار ارز تجاری» از سوی دولت پزشکیان است اما دلایل دیگری از جمله شکست پروژه جمهوری اسلامی برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای با دولت جوبایدن و در نتیجه عدم کاهش تحریم‌ها و آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در دیگر کشورها، و همچنین شرایط بحرانی جمهوری اسلامی در منطقه با سقوط دولت بشاراسد و محوری شدن نقش اسرائیل در تحولات منطقه از جمله عوامل مهم اثرگذار بر نوسانات بازار ارز در هفته‌های گذشته بوده است.
در همین رابطه کمال سیدعلی نیز گفته «اگر نرخ بازار توافقی هم افزایش پیدا نمی‌کرد باز هم نرخ دلار بازار آزاد بالا می‌رفت چراکه اثرگذاری فضای سیاسی در منطقه بیشتر از سیگنال بازار توافقی بوده است. تنش‌های اخیر و خروج ایران از سوریه، همچنین سیاست‌های ترامپ از علامت‌های منفی به بازار ارز ایران بوده است.»
از سوی دیگر، پیمان مولوی اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی معتقد است اقدامات دولت‌های جمهوری اسلامی برای تک‌نرخی کردن ارز از جمله در دولت چهاردهم با تشکیل بازار ارز تجاری، اقداماتی نمایشی است.
او همچنین با اشاره به محدودیت‌های اقتصاد گفته «اگر فروش نفت با چالش‌هایی روبرو شود، نرخ تورم ممکن است به حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد افزایش یابد و قیمت دلار به نزدیک ۱۰۰ هزار تومان برسد.»
پیمان مولوی با اشاره به اینکه «هنوز اثرات شوک ترامپ آغاز نشده است و مکانیزم ماشه فعال نشده است» گفته « به نظر من دلار ۱۰۰ هزار تومانی زمانی محقق خواهد شد که فروش نفت ایران با مشکلات جدی مواجه شود؛ به عبارت دیگر، اگر فروش نفت بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش یابد و سیاست نقدینگی به ۲۵ تا ۳۰ درصد برسد و رشد اقتصادی محدود شود، در این صورت نرخ تورم به کانال ۴۰ تا ۴۵ درصد خواهد رسید و قیمت دلار به نزدیک ۱۰۰ هزار تومان خواهد رسید. به عبارت دیگر، قیمت ۱۰۰ هزار تومانی دلار به نرخ تورم بستگی دارد.»
بسیاری از کارشناسان و حتی مقامات جمهوری اسلامی نظری مشابه پیمان مولوی دارند و می‌گویند به علت مشکلات ساختاری و کاهش درآمدهای ارزی، افزایش قیمت ارز ادامه دارد؛ حتی اگر دولت در مقاطعی با دخالت در بازار بتواند قیمت‌ها را به شکل جزیی کاهش داده یا برای مدتی در یک بازه قیمتی ثابت نگه دارد.
جعفر قادری نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی هم گفته نباید انتظار پایین آمدن قیمت دلار را داشت و افزایش قیمت‌ها را به شرایط «طبیعی» مربوط دانسته است.
جعفر قادری گفته «در این شرایط خیلی طبیعی است که با افزایش قیمت دلار شاهد افزایش قیمت اقلام اساسی و ضروری مورد نیاز مردم هم باشیم؛ انتظار پایین آمدن قیمت دلار را نداشته باشید.»
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تأکید کرده «وقتی که کشور ما با توجه به تحریم‌ها با محدودیت روبرو است، افزایش قیمت‌ها در تمام سطوح طبیعی است.»
وضعیت دیگر بازارها هم نشان از شرایط ملتهب اقتصاد کشور دارد. درست در روزی که مانور تبلیغاتی رسانه‌های حکومتی بر کاهشی شدن قیمت‌ها در بازار ارز در جریان بود، بازار بورس با ریزشی حدود ۵۰ هزار واحد روبرو شد. روز یکشنبه نهم دی‌ماه حدود ۶۶ درصد نمادها سرخ شدند و شاخص کل با ریزش ۴۹ هزار و ۶۸۶ واحدی به ارتفاع دو میلیون و ۷۷۷ هزار و ۷۳۰ واحد رسید.
آیت محمدولی رئیس پیشین اتحادیه طلا و جواهر تهران نیز درباره افزایش قیمت‌ها در بازار طلا طی روزهای گذشته، گفته «طلا و سکه که دنبالهرو قیمت دلار است نیز افزایش پیدا کرده است.»
هادی قوامی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به سقوط ارزش ریال گفته «مردم حس می‌کنند یک قطعه آتش در دست‌شان نگه داشته‌اند و سعی می‌کنند ریال‌شان را به دارایی تبدیل کنند که درجه نقدینگی بالاتری دارد و بهترین جایگزین برای این کار ارز است، حال سراغ هر ارز خارجی غیر از ریال می‌روند؛ یعنی از ریال بی‌خیال شدند و به ارز‌هایی پناه می‌برند که به وسیله آنها یک دیواره دفاعی درست کنند و ارزش پول‌شان را حفظ کنند و خود این تقاضا برای ارز را بالا می‌برد.»
افزایش قیمت ارز و بی‌ارزش شدن پول ملی به معنای بی‌ارزش شدن ارزش واقعی درآمدها و کاهش بیشتر قدرت خرید مردم است. این روند بخش دیگری از جمعیت ایران را به زیر خط فقر رانده و اقشاری مانند کارگران و بازنشستگان که همین حالا هم زیر خط فقر قرار دارند را با فقر مطلق روبرو می‌کند.
محمدرضا تاجیک رئیس مجمع کارگران استان تهران با اشاره به افزایش قیمت دلار گفته «متأسفانه افزایش قیمت دلار باعث کاهش قدرت خرید کارگران شده است، کارگران ریالی درآمد دارند و دلاری خرج می‌کنند. چرا که همزمان با گرانی ارز، قیمت تمام کالا‌ها افزایش یافت.»
این فعال کارگری با اشاره به تغییرات دولت در بازار ارز کشور و حذف ارز نیمایی گفته «در شرایط تورمی فعلی، هرگونه افزایش نرخ ارز رسمی می‌تواند به موج جدیدی از افزایش قیمت‌ها دامن بزند. سیاست جدید، نرخ ارز رسمی را بطور قابل توجهی افزایش می‌دهد که این امر می‌تواند تأثیرات منفی بر تورم و هزینه‌های معیشتی داشته باشد. حذف ارز نیمایی بطور مستقیم بر هزینه واردات تأثیر خواهد گذاشت و می‌تواند به افزایش قیمت کالا‌های ضروری و واسطه‌ای تولید منجر شود، تولیدکنندگانی که نیازمند واردات مواد اولیه هستند، با هزینه‌های بیشتری روبرو خواهند شد و این موضوع می‌تواند به کاهش رقابت‌پذیری تولیدات داخلی منجر شود.»
محمدرضا تاجیک توضیح داده «چند سالی است که «ارزش اسمی» دستمزد بالاتر رفته است. یعنی دستمزد کارگران به صورت «ریالی» همواره در حال بالا رفتن بوده است؛ اما شوک‌های پی در پی ارزی کاری کرده که ارزش واقعی دستمزد همواره در یک منحنی نزولی حرکت کند. ماده ۴۱ قانون کار می‌گوید که در تعیین حداقل دستمزد باید دو عامل در نظر گرفته شود؛ اول نرخ تورم و دوم هزینه زندگی یک خانوار برای حداقل معیشت که به عنوان سبد معیشت نام می‌گیرد.»
رئیس مجمع کارگران استان تهران با بیان اینکه قدرت خرید کارگر با توجه به رشد فزاینده تورم که دلیل اصلی آن گرانی دلار است، کاهش یافته است افزود: «حتی اگر در بهترین حالت دولت اقدام به افزایش ۵۰ درصدی حقوق نیز کند باز هم کفاف معیشت خانوار را نمی‌دهد، چرا که این میزان نهایتاً شاید بتواند تأمین کننده بخشی از اقلام خوراکی باشد. ولی دیگر هزینه‌ها مانند هزینه مسکن، پوشاک، رفاهی، آموزش و پرورش و بهداشت را تأمین نمی‌کند.»
