شورشِ پوپولیستی برپا کردن و به قدرت رساندن ناسیونالیستهای فاشیست مشرب توسط نخبگان متکبرِ تحصیل کرده

اکبر گنجی

✅کارشناس صدا و سیما: نوجوانان الان، احمق ترین‌ نسل نوجوان کشور هستند

دیروز در مقاله ی پیرامون سخنان «نفیسه روشن» توضح دادم که مردمی که توسط نخبگان متکبرِ تحصیل کرده دائماً تحقیر شدند، در سیاق و بافتار نابرابری های عظیم ناشی از جهانی سازی نئولیبرالی، نیروهای «راست افراطی فاشیستی نژادپرست» در آمریکا و اروپا شدند. و به ترامپ و ترامپ های مختلف در کشورهای مختلف(اوربان، لوپن، و....) رای دادند.

🔺جوزف استیگلیتز، برنده نوبل اقتصاد، در کتاب «جامعه خوب»( ۲۰۲۴) نقدهای مستدل و تجربی بسیاری بر نئولیبرالیسم فون هایک و میلتون فریدمن وارد کرده و نشان داده که تصورات این دو از «بازار» و «آزادی» کاملاً ایدئولوژیک بوده است، نه علمی. او به عنوان اقتصاددان برجسته جهان، پیروزی ترامپ در آمریکا و راست افراطی در اروپا را نتیجه نابرابری های عظیم پدید آمده توسط نئولیبرالیسم به شمار می آورد. استیگلتیز از شکست کامل نئولیبرالیسم سخن می گوید.

🔺صدمات عظیمِ نابرابریِ اقتصادِ نئولیبرالیِ جهانی شده از یک سو، و اشکال مختلف تبعیض از سوی دیگر؛ به خودی خود بحران سازند. اما قشر تحصیل کرده ای که نخبگان به شمار می روند، متکبرانه گمان کردند آنچه دارند یا به جایی که رسیده اند، تماماً محصول کوشش و استحقاق شخص خودشان بوده است. آنان اقشار کمتر تحصیل کرده ی گرفتار نابرابری و تبعیض را تحقیر کردند و ادعا کردند که آنها کوشش نکرده اند و احمق و ابله و نادان هستند. راست افراطی فاشیستی جهانی محصول این شرایط است.

🔺حتی فیلسوف بسیار بزرگ لیبرالِ برابری خواه، تامس نیگل، نوشته است: «وقتی از بی عدالتی نژادی و جنسی کاسته شود، کماکان با بی عدالتی عظیم بین افراد باهوش و کودن روبرو خواهیم بود که در ازای تلاش مشابه، پاداش بسیار متفاوتی عایدشان می شود.»

🔺عبارت «افراد باهوش در برابر افراد ابله» از یک سو نشان دهنده تکبر شایسته سالارانه است، و از سوی دیگر، برانگیزاننده ی شورش های پوپولیستی است. این زبان خوار و خفیف کننده فیلسوفی است که در صدد علاج «بی عدالتی بزرگ باهوش و ابله» است. اولی ها باهوش هستند و دومی ها ابله. زبان روسای جمهور آمریکا از کارتر تا ظهور ترامپ همین بوده است: مدرک گرایی فن سالارانه با هوش ها.

🔺در اروپا و آمریکا، پارلمان ها و دولت ها به انحصار اقشار دارای تحصیلات دانشگاهی بالا در آمده اند. اقشار دارای تحصیلات پایین با ادعای فن سالاری و تخصص، نه تنها از ساختار سیاسی حذف شده اند، بلکه تحقیر هم شده اند و می شوند. شورش پوپولیستی فاشیستی علیه نخبگان حاکم، معلول بی انصافی و بی عدالتی اقتصادی و سیاسی از یک سو، و عدم احترام (فقدان عزت و شرافت اجتماعی) و به رسمیت شناختن اقشار کمتر تحصیل کرده از سوی دیگر است. در حالی که ارزش کاری اقشار کمتر تحصیل کرده اگر بیشتر از اقشار تحصیل کرده ی دانشگاهی نباشد، کمتر از آنها نیست. این امر بخصوص در دوران کرونا و خانه نشینی همگان به خوبی روشن شد.

🔺در انتخابات ۲۰۱۶، ایالت های دارای بیشتر میزان تحصیلات دانشگاهی به هیلاری کلینتون رای دادند و ایالت های دارای کمترین میزان فارغ التحصیلان دانشگاهی به ترامپ رای داند. ترامپ همان زمان گفت: «من عاشق افرادی هستم که تحصیلات پایین دارند.»

🔺تامس پیکتی هم می گوید از وقتی چپها به حزب نخبگان متخصص و روشنفکر تبدیل شدند که کارگری در میانشان نیست، و به نابرابری دهه های اخیر واکنش درخوری نشان ندادند، اقبال عمومی را از دست دادند. فاقدان تحصیلات عالیه که از جهانی سازی نخبگان حاکم زیان دیدند و تحقیر شدند، از آنها کینه به دل گرفتند و به پوپولیستهای ناسیونالیستِ مخالفِ مهاجران چون ترامپ و مارین لوپن رای دادند.

🔺احتمال ظهور فاشیسم در ایران و قدرت گرفتن آن بسیار جدی است. بسترهای اقتصادی و اجتماعی آن وجود دارد. شرایط بین المللی علیه ایران هم به سود چنین جریانی است. باید به آن توجه کرد و به فکر تحولات ساختاری در گفتار و اجتماع بود.