مقدمه: برخورد جامعه ایران با مهاجران افغانستانی نه‌ فقط یک مسئله اجتماعی، بلکه بازتابی از بنیان‌های روانی، هویتی در جامعه ایران وساختار قدرت در ایران است. به نظر من ، بسیاری از رفتارهای مردم ایران با مهاجران افعانستانی که در ظاهر میهن پرستانه جلوه می‌کنند، در لایه‌های پنهان خود حامل عناصر نژاد پرستی، و فاشیسم هستند.

فاشیسم دارای سه مشخصه اصلی است

- توده‌سازی: تبدیل شهروندِ مسئول که خود را مسئول شرایط حاکم بر جامعه می داند به «توده مطیع» که در تصمیم‌های جمعی مشارکت حقیقی ندارد، بدون سازماندهی مدنی و بدون اندیشیدن، به راحتی بازیچه رسانه ها وپروپاگاندای حاکم می شوند . توده توانایی داوری اخلاقی و نه ‌گفتن در لحظه‌هایی که اکثریت یا ساختار حاکم، خلاف حقیقت و اخلاق عمل می‌کنند، ندارد.

- ابتذال شر: جنایت نه لزوماً به دست سیاستمداران، یا بیمارانی روانی، بلکه توسط انسان‌های «معمولی»، میهن پرست و حتی وظیفه شناس رخ می‌دهد؛ شر، محصول بی‌فکری و اطاعت کور است: وقتی فردی از دستوری غیرانسانی اطاعت می‌کند، حتی در حد تایپ یک گزارش و در پاسخ می‌گوید: مامور بودم و معذور! بدین ترتیب، فاشیسم نه تنها از مشارکت منفعت طلبان ، بلکه از سکوت و بی عملی توده‌ها (قشر خاکستری) نیز نیرو می‌گیرد.

- دشمن‌سازی: فاشیسم بدون ساختن دشمن نمی‌تواند زنده بماند. دشمن سازی فرایندی است که در آن حکومت، گروه یا گروه‌هایی از مردم را به‌عنوان تهدیدی وجودی و عامل بدبختی ملت معرفی می‌کند، تا با تحریک ترس ونفرت بر جامعه مسلط شود. یهودی، بهایی، اسرائیل، امریکا، زن آزاد، روشنفکر، اقلیتهای قومی ودینی، افراد دارای گرایشهای جنسی متفاوت و مهاجران و ...، به ‌عنوان دشمن تعریف میشود.

مشخصه های فاشیستی در رفتار مردم ایران با مهاجران افغانستانی: مهاجران افغانستانی غالباً به‌عنوان "اتباع بیگانه"، "کارگر"، یا "کم‌فرهنگ" شناخته می‌شوند. این تصویر در ذهن عموم مردم ایران، نوعی "بیگانه سازی" است که عنصر مرکزی در همه نظام‌های فاشیستی است. مهاجران افغانستانی نه تنها در نگاه عمومی مردم ایران، فروتر حساب می شوند که از نظر حقوقی هم مورد تبعیض آشکار و محرومیت از حقوق اولیه خود هستند. نظام حقوقی ایران، با اعمال این تبعیض‌ها، نابرابری را به قانون تبدیل کرده و آن را به وجدان عمومی جامعه منتقل کرده است و رسانه‌ها، به بازتولید و نهادینه سازی این تبعیض علیه مهاجران دامن می‌زنند. استفاده از واژگانی مانند "اتباع بیگانه، بزرگ نمایی میزان جرم و جنایت بین مهاجران افغانستانی[1] همگی بخشی از سازوکار فاشیسم اجتماعیست. این دیدگاه، حضور مهاجران افغانستانی را به مسئله‌ای امنیتی یا تهدید علیه منافع ملی، هویت اصیل ایرانی تبدیل می کند. متاسفانه، درصد قابل توجهی از اعضای جامعه یا با این رویه فاشیستی حکومت همسو هستند و یا با سکوت خود مهر تأیید برآن می زنند

مهربانی مسئولانه یا مهرطلبی ابزاری

در فرهنگ فارسی، «مهربانی» ارزش والایی است؛ اما تفاوتی ظریف میان مهربانی اصیل و مهرطلبی وجود دارد:

• مهربانی اصیل برخاسته از همدلی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی است؛ بدون انتطار دریافت پاسخ، نیازی به تشکر، کسب احترام و اطاعت و ثواب اخروی ندارد. این نوع مهربانی باعث رشد فرد شده و او را به انسان بهترو همدل تری تبدیل می کند که درد و رنج دیگران را حس می کند، اما نه با نگاهی از بالا به پایین و از سر ترحم، بلکه با نگاهی مسئولانه، هم سرنوشتی و همبستگی اجتماعی را درک می کند و به ریشه ها و بسترهایی که درد را میسازد، می اندیشد.
• مهرطلبی: رفتاری به ظاهر خیرخواهانه اما مشروط به کسب سود مادی یا احترام، ثواب اخروی یا موقعیت اجتماعیست. این «مهربانی» در اصل معامله‌ای از موضع بالا به پایین، ترحم آمیز است و می‌تواند تحقیرآمیز باشد. ریشه های مهر طلبی ابزاری را می توان در ضرب المثلهای عامیانه نیز پیدا کرد: «بشکند دستی که نمک ندارد» یا «کاسه جایی رود که بازآید شاه قدحی»

در بستر مهرطلبی، کمک به مهاجران، آلوده به ترحم و خودمحوری می‌شود. چنین نگرشی نابرابری را بازتولید می‌کند و زیرپوستِ «مهربانی و ایرانی اصیل»، نژادپرستی و ریاکاری اجتماعی را گسترش می دهد. مهرطلبی، فرد را به سمتی می‌برد که برای دریافت تأیید دیگران، نسبت به مهاجر "خوب" رفتار کند، اما نه از سر باور به برابری، بلکه از سر ترحم یا برای نمایش خود به عنوان «شهروند خوب». نوعی ریاکاری که البته در بحرانهای اجتماعی نقاب از چهره برمیدارد