2- شکل‌گیری کشورهای جدید و میراث شوروی

ظهور دولت‌های جدید در آسیای میانه و قفقاز، در واقع بی‌ارتباط با حکومت بلشویکی و اتحاد جماهیر شوروی نیست. این کشورها، چه بخواهند چه نخواهند، محصول ساختار سیاسی و اداری شوروی هستند. البته به این معنا نیست که حکومت شوروی خواهان استقلال آن‌ها بود؛ مردمان این جمهوری‌ها از شوروی رنج بسیار دیدند، اما شکل‌گیری آن‌ها به عنوان دولت‌های مدرن، میراث مستقیم آن دوران است. در واقع این جمهوری ها در یک پروسه طبیعی به عنوان دولت - ملت های مدرن شکل نگرفتند.

به باور من، اگر انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ به وقوع نپیوسته بود، مردم آسیای میانه هنو در مرحله‌ی پیشا دولتی به سر می‌بردند. در آن دوران، منطقه تحت سلطه‌ی سه خانات بخارا، خیوه و خوقند بود و به حاکمان آن‌ها «یاریم‌شاه» (نیمه‌شاه) می‌گفتند.

3- نقش اسرائیل در آسیای میانه و قفقاز

در آستانه فروپاشی شوروی، من هنوز در آن کشور حضور داشتم. برای نخستین بار، از طریق ایرانیانی که همسران یهودی داشتند، متوجه حضور فعال اسرائیل در آسیای میانه و قفقاز شدم. هدف اولیه اسرائیل، بازگرداندن یهودیان به سرزمین‌های اشغالی بود.

بر خلاف جمهوری اسلامی که با جار و جنجال عمل می‌کرد، اسرائیل بی‌سروصدا در آسیای میانه و قفقاز مسلمان نشین، ستادهایی برای مهاجرت یهودیان به فلسطین اشغالی راه‌اندازی کرد.اما انتقال یهود ی ها در جمهوری های مسیحی نشین روسیه مخفی نبود بعدها، بسیاری از این مهاجران در شهرک‌های اشغالی اسکان داده شدند. اسرائیل پس از فروپاشی شوروی توانست حدود یک‌ونیم میلیون یهودی از شوروی و اروپای شرقی به سرزمین اشغالی کوچ دهد و ترکیب جمعیتی را به نفع خود تغییر دهد.

ایران و جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی شوروی

ایران نخستین کشوری بود که استقلال جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت و آقای ولایتی، وزیر خارجه وقت، اولین مقام رسمی‌ای بود که به باکو سفر کرد. قراردادی نیز میان دو کشور به امضا رسید که اجازه رفت‌وآمد بدون ویزا تا شعاع ۷۰ کیلومتری را به شهروندان دو سوی مرز می‌داد.

پس از فروپاشی شوروی، ایاز مطلب‌اف، دبیر اول حزب کمونیست، بدون انتخابات رئیس‌جمهور شد. این اتفاق در اکثر جمهوری های شوروی رخ داد سبب این یود که آلترناتیو دیگری در میان نبود . مطلب اف رابطه‌ای مثبت با ایران بر قرار کرد . زمانی که از رفسنجانی درخواست کمک کرد، جمهوری اسلامی سپاه را برای آموزش نیروهای آذری به قره‌باغ اعزام کرد و تعداد قابل‌توجهی از مجاهدین ایرانی نیز به جنگ اعزام شدند. حتی بخشی از سپاه و مجاهدین افغان در جنگ قره باغ کشته شدند. کمک دیگر ایران در دوره مطلب اف این بود ایران مرز های خود را برای آوارگان نگون بخت باز و یک صد هزار نفر را اسکان داد . جنگ قره باغ که اوج گرفت ، جبهه خلق به رهبری ابولفضل ایلچی بیک ، قتل عام وحشیانه خوجالی توسط ارمنستان را بهانه کردند و مطلب اف را از راس قدرت برکنار کردند . ایلچی بیک از ناراضیان سیاسی و زندان کشیده دوران شوروی بود.

باری ، با به قدرت رسیدن ابوالفضل ایلچی‌بیگ، شرایط تغییر کرد. او فردی مذهبی ، پان‌ترکیست و به شدت ضد ایرانی بود که ایده‌ی «آذربایجان شمالی و جنوبی» را همانند باقرف مطرح می‌کرد. در آن زمان جمعیت ایران 50 ملیون نفر یود او می گفت : سی میلیون ایرانی ترک زبان تحت ستم فارس ها هستند . او زمانی این حرف ها را می زد که دولت تحت رهبری او آهی در بساطش نبود . مواد غذایی نایاب و مغازه ها خالی بود. ایلچی بیگ سخت به ترکیه امید بسته بود .او 200 میلیون دلار از ترکیه وام خواست اما ترکیه این پول را نداد . وقتی ایران حاضر شد این پول را بدهد ، ایلچی بیک گفت : من چگونه می توانم این پول را از ایران بگیرم در صورتی کهمب دانم سی میلیون آذری در ایر ان تحت ستم هستند. در چنین آشفته بازاری ، ایلچی بیک با دستان خالی هم بر علیه ارمنستان، هم بر علیه روسیه و هم بر علیه ایران شعارهای تو خالی می داد . او رسما در سخنرانی های خود آذربایجانی های ایران را به جدایی تشویق می کرد . ایران هم برای رو کم کنی شروع به رساندن اسلحه و کمک های اقتصادی به ارمنستان کرد و همچنین تالش های ساکن جمهوری آذربایجان را هم مسلح کرد.

سرانجام ایلچی بیگ آرمان خواه ترک محور و اسلام باور که اتفاقا سید زاده بود پس از یک سال و اندی با خفت و خواری کنار رفت مردم حیدر علی اف را انتخاب کردند . علی اف سال ها در کا، گ، ب خدمت کرده بود . چندین سال دبیر اول حزب کمونیست آذربایجان بود . در زمان دبیر اولی چرنینکو او عضو هئیت سیاسی حزب کمونیست شوروی شد .

حیدرعلی اف پس از فروپاشی ساکن نخجوان شد و اداره « نخچوان خود مختار دوران شوروی » را بدست گرفت. نخچوان به لحاظ جغرافیایی در داخل خاک ارمنستان قراردارد . گور دخمه های زررتشتی نخچوان معروف است .

با فروپاشی دولت ایلچی‌بیگ، حیدر علی‌اف به قدرت رسید. او سیاستمداری کارکشته بود و روابط مثبتی با ایران برقرار کرد. هنوز هم جمله معروف علی اف از یادم نرفته است . او برای این که دل حکومت جمهوری اسلامی را بدست آورد گفت : شیطان هم نمی تواند رابطه من و ایران را به هم بزند. البته علی یف شکسته نفسی می کرد او خودش یک شیطان بلای کامل بود . نخچوان مدت ها در محاصره کامل ارمنستان بود با کمک های همه جانبه ایران سر پا بود . همین که ارمنستان قصد گرفتن نخچوان را کرد سپاه در مقابل ارتش ارمنستان شد . علی یف راست می گفت : در تمام مدتی که بین «باکو و یراوان» جنگ بود نگذاشتم یک قطره خون از دماغ نخجوانی ها ریخته شود.

با روی کار آمدن علی‌اف، آتش‌بس برقرار شد . ایران با هر دو کشور (ارمنستان و آذربایجان) روابط اقتصادی برقرار کرد، اما تمایل ایران به ارمنستان بیشتر بود ارمنستان را برای خودش بی ضرر می دید سبب این بود که آذربایجان چشمک های معنا داری به آمریکا و اسرائیل می زد . اگر دقت کنیم متوجه می شویم این پروژه نزدیکی آذربایجان و اسرائیل روز به روز به برکت سیاست های احمقانه جمهوری اسلامی پربار تر شد.

البته دررابطه با تهران و باکو، نمی توان همه کاسه و کوسه ها را بر سر جمهوری اسلامی شکست . همین بر سر کار آمدن خاندان فاسد علی یف ، بدون کمک جمهوری اسلامی ممکن نبود . جمهوری اسلامی در کنار کار های احمقانه، کار های مثبتی هم برای جمهوری آذربایجان کرد. اما ایراد کار ش این بود رفتار تبلیغاتی جمهوری اسلامی در آسیای میانه ، برای رهبران و کادر های دولتی که با خلق و خوی سویتی ترببت شده بودند قابل درک و فهم نبود. قبل ازفروپاشی نگاه مردمان این جمهوری ها و از جمله جمهوری آذربایجان به ایران بسیار مثبت بود اما رفتار جمهوری اسلامی پس از فروپاشی به دوستی خاله خرسه شباهت داشت . مردمی که تازه از یوغ شوروی آزاد شده بودند این بار دیدند جمهوری اسلامی با تبلیغات اسلامی ، با سلام و صلوات ، ریش و تسبیح و تبلیغ حجاب و روسری کار خودرا می کنند . حسینه ها و مساجد می سازند قیمه امام حسین را پخته و پخش می کنند . این کار جمهوری اسلامی در باکو جوک شده بود دوست باکویی من می گفت من و دوستانم قیمه امام حسین را از حسینه ها گرفته و با ودکا می خوردیم . او به شوخی و جدی می گفت : وای که چقدر به ما می چسبید . در مقطع فروپاشی ایران هیج رقیب جدی نداشت. ترکیه با اقتصاد وارد آسیای میانه و قفقاز شد اقصاد ی که مذهب ندارد .

در شرایط کنونی اولویت خواست مردم ایران حفظ امنیت ملی وکاهش تهدیدات از بالا سر ایران است . گسترش رابطه آذربایجان و اسرائیل برعلیه منافع ملی ماست . سیاست ارمنستان تهدیدی برای امنیت کشور ما نیست . درست است که جمهوری اسلامی در به وجود آوردن این گرداب نقش مهمی داشته است اما رفتار جمهوری آذربایجان با ایران خصمانه است . جمهوری آذربایجان بر خلاف ارمنستان به لحاظ امنیتی ، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در مقابل ماست . جمهوری آذربایجان هویت مشترک را مصادره می کند . در کتاب های درسی دانش آموزان تاریخ را تحریف می کند . اخیرا با تصمیم دولتی، اشعار فارسی آرامگاه نظامی گنجوی بر داشته شد سنگ قبر جدید که به زبان ترکی است جایگزین کردند .

نوشتن مطالب فوق، برای من ناراحت کننده است . علایق و احساسات قلبی من و میلیون ها آذربایجانی ایران با مردمان جمهوری آذربایجان پاک شدنی نیست . گواه من شهادت تاریخ ، سوابق تمدنی و هویت های مشترک این دو سرزمین می باشد . مردمان این دو سرزمین ، در زبان ، مذهب ، موسیقی ، فرهنگ ودر یک حوزه تمدنی به هم وصل و دلبسته بودند .

جایگاه اسرائیل در آذربایجان

باید از خود پرسید ، طی چهار دهه چه شده و ایران چه کار کرد ه است که جمهوری آذربایجان متحد استراتژیک اسرائیل از آب در آمده است ؟ چرا در این جنگ دوازده روزه به صورت غیر علنی از فضا و زمین آذربایجان بر علیه ایران استفاده شده است؟ چرا جمهوری آذربایجان با وجود داشتن پیوند های دینی، زبانی و تاریخی مشترک که می توانست بطور ارگانیک در کنار ایران باشد ، متحد و رفیق اسرائیل شده است . سهم خطای ایران در به وجود آوردن این فاجعه تا چه اندازه است .

حالا معلوم می شود پس از فروپاشی شوروی دولت اسرائیل به تدریج در آسیای میانه و قفقاز بار گذاری کرده است . یکی ازعوامل مهم بارگذاری اسرائیل در آذربایجان ، آمریکا ستیزی و اسرائیل ستیزی است . نتیجه سیاست خارجی جمهوری اسلامی درآسیای میانه و قفقار فاجعه بود . ایران تنها در خاورمیانه شکست نخورد . آمریکا تا آنجایی که می توانست دست و پای ایران در آسیای میانه و قفقاز را قطع کرد. پس از فروپاشی شوروی آمریکا اجازه نداد ایران در آسیای میانه و قفقاز منافع خود را دنبال کند . روسیه و ترکیه هم از چماق آمریکا که بر علیه ایران بود به نفع خود بهره برداری کردند . اگر استراتژی ایران بر پایه منافع ملی ایران بود رابطه ما آمریکا عادی بود بود روسیه و ترکیه نمی توانستند مانع جدی برای ما درآسیای میانه و قفقاز درست کنند.

نظر کارشناسان امور نظامی قابل تامل است آن ها می گویند 70 % تجهیزات نظامی آذربایجان توسط اسرائیل تامین می شود افزون بر این در 20 سال اخیر بسیاری از پروژه های و ساختار های امنیتی آذربایجان توسط موساد کنترل می شود . پیروزی آذربابجان در قره باغ را همین کمک های اطلاعاتی و ماهواری و اسلحه اسرائیل و ترکیه تصمین کرد . کارشناسان امور نظامی می گویند : خریدهای کلان آذربایجان از اسرائیل به بهانه دفاع در مقابل ارمنستان تمام واقعیت نیست آذربایجان در این خرید ها تجهیزاتی خریده است که برای دفاع از خود در مقابل ارمنستان نیست .

آذربایجان عملا پای اسرائیل را به مرز ایران کشانده است . خبر ها حاکی از آن است اسرائیل درصدد است همین سیاست را در رکمستان هم داشته باشد .

کارشنان در امور نفت می گویند اسرائیل یک سوم نفت خود را از آذربایجان از طریق ترکیه تامین می کند. بد نیست بدانیم درجریان کشتار مردم غزه ، آذربایجان و ترکیه تحت فشار هم وطنان مسلمان خود ، اعلام کردند. ما در این مدت معین نفت به اسرائیل صادر نکردیم اما رصد ها نشان می دهند هر دو کشور دروغ می گویند هر دو کشور ریا کاری می کنند . اولویت برای حاکمان هر دو کشور پیوند استراتژیک با اسرائیل می باشد .

ایران از جمهوری آذربایجان بسیار دل چرکین است اما فعلا بنا به مصلحت صدایش را در نمی آورد . باکو از نظر ایران متهم به این است برخی از ترور های دانشمندان هسته ای از خاک آذربایجان استفاده شده است . در این جنگ دوازه روزه یکی از خبر های مهم این بود که کارخانه پهباد شاهرود که بسیار اهمیت داشت توسط جنگده های هوایی اسرائیل بمباران شد از آسمان آذربایجان استفاده شده است.

من فکر می کنم رابطه و همکاری آذربایجان و اسرائیل باز هم گسترش خواهد یافت . یکی از هدف های اسرائیل برقراری و ایجاد جبهه های جدید است که هر چه بیشتر جمهوری اسلامی را به زانو در آورد . بنظر می رسد اسرائیل در موضوع کریدور زنگه زور بطور فعال ورود خواهد کرد و سعی خواهد کرد پای آمریکا به این منطقه بکشد . اهمیت و پی آمد های مرز30 کیلومتری ایران و ارمنستان را نباید ساده در نظر گرفت. هیچ معلوم نیست اسرائیل با کمک الهام علی یف چه نقشه شوم در سر می پروراند .