یکی از نزدیک‌ترین چهره‌ها به رئیس فقید دولت سیزدهم مدعی شد که جواد ظریف در دولت دوم حسن روحانی در سفری به مسکو از پوتین خواسته تا برای مذاکره با ترامپ میانجی‌گری کند
معاون پیگیری‌های ویژه‌ی دفتر شهید رئیسی گفت: آقای ظریف چند ماه پس از ترور سردار سلیمانی به‌دنبال مذاکره‌ی مجدد با ترامپ رفت. او از رئیس‌جمهور روسیه خواسته بود میانجی شود تا باب مذاکره‌ی تازه‌ای باز شود/
مهدی مجاهد، معاون پیگیری‌های ویژه‌ی دفتر شهید رئیسی گفت: واقعیت این است که در روزهای پایانی دولت قبل، بی‌اعتمادی متقابل به نقطه‌ی بحرانی رسیده بود. جناب آقای ظریف، وزیر خارجه وقت، خودشان صریحاً می‌گفتند: «چینی‌ها و روس‌ها معتقدند ایران آن‌ها را زاپاس می‌داند»؛ یعنی احساس می‌کردند جمهوری اسلامی در تعاملات بین‌المللی، غرب را اصل قرار داده و شرق را صرفاً جایگزینِ روزِ نیاز.
به گزارش نامه‌نیوز، یکی از نمونه‌های روشن، توافق پنهانی میان آقای ظریف و وزیر خارجه آمریکا درباره‌ی «مکانیسم ماشه» در برجام بود؛ موضوعی که بعدها علنی شد. اما موارد دیگری نیز وجود داشت که کمتر شنیده شده است.
برای مثال، پس از خروج رسمی آمریکا از برجام و اقدام ترامپ در پاره‌کردن آن و حتی بعد از ترور شهید سردار سلیمانی در روزهایی که مردم ایران هنوز در سوگ آن عزیز و دنبال انتقام بودند انتظار می‌رفت حتی جریان‌های غرب‌گرا در ایران دریابند که آمریکا غیرقابل اعتماد است.
ولی اتفاق غیرقابل‌باوری رخ داد؛ آقای ظریف چند ماه پس از ترور سردار سلیمانی به‌دنبال مذاکره‌ی مجدد با ترامپ رفت. او از رئیس‌جمهور روسیه خواسته بود میانجی شود تا باب مذاکره‌ی تازه‌ای باز شود و پیشنهادهای عجیبی هم برای معامله‌ی جدید در خصوص پروتکل الحاقی و گفت‌وگوهای منطقه‌ای داده بود.
استدلال ظریف این بود که مخالفت با برجام مربوط به مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت آمریکا است و باید ترامپ را قانع کنیم بدون اطلاع پمپئو، این گفتوگو را پیش ببرد. پوتین هم بنا بر ادبیات دیپلماتیک پذیرفت پیام را منتقل کند. اما پاسخ ترامپ از طریق پمپئو بازگشت و منفی بود.
محمد قوچانی، روزنامه‌نگار نزدیک به روحانی در دی‌ماه ۱۴۰۳ در گفت‌وگویی تفصیلی با انصاف نیوز گفته بود:
- در دولت روحانی طرح مشخصی برای مواجهه با ترامپ وجود داشت.
- در اوایل به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا از ظریف پرسیدم که آیا به نظر شما ترامپ قابل گفتوگو است؟ او در جواب گفت که من طرح این موضوع را نوشته‌ام و به راحتی هم می‌توانم آن را انجام دهم.
- از نظر دولت روحانی امکان به توافق رسیدن با ترامپ می‌توانست ساده‌تر از اوباما باشد.
محور مذاکرات: شمخانی یا عراقچی؟
مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا لازم است
قوچانی بر این باور است که مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا لازم است و می‌گوید: مذاکره‌ی مستقیم با این کشور هم به معنای سر تسلیم فرود آوردن و پذیرش هر آنچه ترامپ گفت نیست.
او درباره‌ی تفاوت این طرح و طرح‌های مذاکراتی در دولت روحانی گفت: در دوره‌ی روحانی فکر می‌کردند که برجام یعنی پیروزی ظریف و روحانی و موضوعی اثرگذار بر آینده‌ی این دو خواهد بود اما برای پزشکیان و عراقچی الزاما آینده ای به این شکل متصور نیستند.
روایت محمد قوچانی از مواجهه‌ی دولت روحانی با ترامپ
این فعال سیاسی میانه‌رو در گفتوگو با انصاف نیوز پیرامون مواجهه‌ی دولت روحانی با ترامپ نیز مطالب و ناگفته‌هایی را مطرح کرد که در پی می‌آید:
- در دولت روحانی طرح مشخصی برای مواجهه با ترامپ وجود داشت.
- در اوایل به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا از ظریف پرسیدم که آیا به نظر شما ترامپ قابل گفتوگو است؟ او در جواب گفت که من طرح این موضوع را نوشته‌ام و به راحتی هم می‌توانم آن را انجام دهم.
- از نظر دولت روحانی امکان به توافق رسیدن با ترامپ می‌توانست ساده‌تر از اوباما باشد.
- ترامپ یک سال پس از انتخابش هم از برجام خارج نشد در حالی که وعده داده بود پس از انتخاب شدن از این توافق خارج خواهد شد. تیلرسون، وزیر خارجه اول ترامپ مخالف خروج آمریکا از برجام بود. در کتاب خاطرات پمپئو هم آمده که او چه تلاشی کرد که تیلرسون را از کابینه خارج کند و با دروغ‌هایی که به ترامپ گفت تلاش کرد او را به خروج از برجام هدایت کند.
- متاسفانه غفلت برخی دوستان اصلاح‌طلب و شبه اصلاح‌طلب (کسانی مثل علی کریمی که الان دیگر ایران هم نیستند) در راه انداختن موج پشیمانم در اوایل دولت دوم روحانی باعث شد دولت تضعیف شود.
- بخشی از اصولگرایان هم در حوادث دی ۹۶ تصور کردند با تضعیف دولت روحانی نظام تقویت می‌شود يا خودشان به قدرت مي‌رسند اما در عمل كاملا برعكس اين تصور رخ داد.
- مكرون تلاش بسيار زياد و بي سابقه‌اي كرد براي اينكه روحاني و ترامپ گفتگو كنند، اين امكان بود و شايد مجوزي هم وجود داشت كه در شرايطي چنين اتفاقي رخ دهد اما به دليلي كه بايد در زمان خودش بازگو شود محقق نشد.
- چنين صحنه‌اي را ديگر در تاريخ ايران نخواهيد ديد كه رئيس جمهور فرانسه از محل اقامت خود با عجله به محل اقامت رئيس جمهور ايران بيايد تا روحاني فرصتي بدهد كه با ترامپ مذاكره كند. و در محل اقامت رئيس جمهور ايران تلاش كند تا ارتباطي بين اين دو برقرار شود يا دست كم ارتباطي تصويري برقرار كند.
- آن فرصت را به دليل مشكلات درون دولت يا نبود طرحي براي مواجهه با ترامپ از دست نداديم بلكه دليل از دست رفتن آن فرصت تضعيف دولت از طرف جناح مقابل و حتي متحدان دولت بود. نبايد از ياد ببريم كه مجلس دهم با حضور بيش از صد نماينده‌ي اصلاح‌طلب طرح سوال از رئيس جمهور را مطرح كرد.
- گرچه فرصت‌هايي را در آن مقطع زماني از دست داديم اما راهبرد دولت وقت در مواجهه با ترامپ قبل از ترور شهيد سليماني كاملا مشخص و روشن بود.
- اينكه امروز برجام همچنان پيكري است كه مي‌توان روي آن كار كنند محصول همان دولت است.
- دولت آقاي رئيسي كه ادعا مي‌كرد بايد همان روز از برجام خارج مي‌شديم هرگز از برجام خارج نشد، اصولگرايان بايد اين را در ياد داشته باشند كه سه سال دولت را در اختيار خود داشتند و رئيس دولت و وزير امور خارجه اصولگرا و انقلابي بر سر كار بود و در ابتدا فكر مي‌كردند مي‌توانند امتيازات بيشتري بگيرند نه تنها امتياز بيشتر نگرفتند بلكه برجام را به همان صورت حفظ كردند.
