تحقیر و دگرگونی جمهوری اسلامی پس از جنگ دوازده‌روزه
خلاصه مقاله سعید گلکار برای میدل ایست آی
ترجمه خبرنامه گویا
۱. نقطه عطف در رویارویی ایران و اسرائیل
جنگ دوازده‌روزه در ژوئن ۲۰۲۵، رقابت نیابتی ۴۵ ساله ایران و اسرائیل را به رویارویی مستقیم تبدیل کرد. حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران ضعف شدید نظامی و راهبردی جمهوری اسلامی را آشکار کرد و اعتبار حکومت در داخل و خارج را متزلزل ساخت.
۲. از جنگ سایه تا نبرد آشکار
در چهار دهه گذشته، ایران مشروعیت ایدئولوژیک خود را بر دشمنی با اسرائیل بنا کرده بود. اما ترور فرماندهان محور مقاومت و حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، تنش‌ها را به اوج رساند. عملیات «شیر برخاسته» اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵ با نابودی مراکز هسته‌ای چون نطنز همراه شد. پاسخ موشکی و پهپادی ایران گسترده بود، اما بیشتر آن خنثی شد.
۳. شکست راهبردی و فروپاشی اعتبار سپاه
به‌رغم تبلیغات رسمی، جنگ برای جمهوری اسلامی تحقیرآمیز بود. ناکارآمدی سپاه پاسداران، فساد ساختاری و تصمیم‌گیری‌های ایدئولوژیک، موجب شکست سنگین ایران شد. اتکای بیش‌ازحد به شعار و حذف شایسته‌سالاری، سپاه را از کارآمدی تهی کرده است.
۴. خسارت سنگین و فروپاشی محور مقاومت
حملات اسرائیل و آمریکا خسارت گسترده‌ای به تأسیسات هسته‌ای و مراکز فرماندهی ایران وارد کرد. کشته‌شدن ده‌ها فرمانده سپاه و دانشمند هسته‌ای، شوک بزرگی برای حکومت بود. محور مقاومت در لبنان، سوریه و یمن نیز کارایی خود را از دست داد و حمایت روسیه و چین صرفاً در حد بیانیه باقی ماند.
۵. فرسایش اقتدار آیت‌الله خامنه‌ای
غیبت رهبر جمهوری اسلامی در جریان جنگ، شایعات درباره ضعف جسمی و خلأ قدرت را تشدید کرد. برای نخستین‌بار، حتی هواداران سرسخت حکومت نیز در باور به «قدرت بی‌خطا»ی رهبر دچار تردید شدند.
۶. تمرکززدایی اجباری و تغییر ساختار قدرت
در نبود رهبری فعال، دفتر خامنه‌ای و سپاه‌های استانی کنترل اوضاع را به دست گرفتند. دولت بخشی از اختیارات خود را به استانداران واگذار کرد تا انسجام حداقلی در مناطق حفظ شود. این تمرکززدایی نشانه‌ای از بحران در هسته مرکزی قدرت بود.
۷. بازگشت لاریجانی و تشدید شکاف جناح‌ها
پس از جنگ، علی لاریجانی با حکم رهبر به ریاست شورای عالی امنیت ملی بازگشت. بازگشت او تلاشی برای بازسازی انسجام درون حاکمیت بود. در مقابل، اصلاح‌طلبان از جمله ظریف و روحانی خواستار تغییر مسیر شدند، اما با واکنش تند سپاه و قوه قضاییه روبه‌رو گردیدند.
۸. چرخش تبلیغاتی به ناسیونالیسم
در پی کاهش مشروعیت مذهبی، حکومت کوشید با تکیه بر حس ملی‌گرایی از بحران عبور کند. سپاه از اسطوره‌هایی مانند آرش کمانگیر برای تقویت هویت ملی بهره برد، اما این رویکرد با شکاف میان تبلیغات و واقعیت زندگی مردم روبه‌رو شد. همزمان، سرکوب گسترده فعالان مدنی و اقلیت‌ها شدت گرفت.
۹. آینده‌ای پرابهام و نظامی بحران‌زده
دو ماه پس از پایان جنگ، ایران در وضعیتی میان جنگ و صلح قرار دارد. سه مسیر محتمل مطرح است: اصلاحات محدود، تداوم رکود و سرکوب، یا فروپاشی تدریجی در صورت تشدید بحران‌ها. آنچه مسلم است، جنگ دوازده‌روزه پایان «جنگ در سایه» بود و آغاز دوره‌ای از بحران آشکار برای جمهوری اسلامی.
فرض کنید شاه دوباره بیاید!
