پیشگفتار

قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم که چرا،تا به امروز، در هیج یک از کشور های اسلامی سکولاریسم به عنوان یک سیستم سیاسی، به معنی غربی آن، تثبیت نشده است بهتر است اول نگاهی بیندازیم به چگونگی فرایند سکولاریسم در غرب.

بیشتر پژوهشگران غربی معتقد هستند که گفتمان در باره سکولاریسم در دوران روشنگری آغاز شد و بعد از انقلاب فرانسه، به خصوص در دوران حکومت ناپلئون بناپارت، جدایی مذهب از دولت در دستور کار دولت های غربی قرار گرفت.

نظریات متفاوتی در باره فرایند پیدایش سکولاریسم بیان شده اند که به عقیده من نظر جامعه شناس آلمانی ماکس وبر برای ما ایرانیان از اهمیت زیادی برخوردار است، چون برای وبر موتور فرایند سکولاریسم در غرب را مذهب به حرکت در آورد.

سکولاریسم از دیدگاه ماکس وبر:

سکولاریسم برای ماکس وبر چیزی نبود به جز " جادوزدایی از دین":

"جادوزدایی نتیجه یک تحول تاریخی است که بیش از دو هزار سال در جریان بود. این تحول با دین یهودیت در دوران باستان آغاز شد و با پیوند آن با اندیشه های علمی یونانی (هلنی)، تمام ابزارهای جادوگری در دین برای دست یافتن به رستگاری را خرافات شمرد و آنها را رد کرد. وبر ادامه می دهد که پروسه جادوزدایی در آخر، در نیمه دوم قرن 17، با اخلاق پروتستانتیسم به پایان رسید". (1 )

به باور وبر سرمایه داری، سکولاریسم و در آخر مدرنیته را اخلاق پروتستانتیسم پدید آورد. همچنین با افسون زدایی از جهان راه برای عقلانی و منطقی فکر کردن در غرب (عقل گرایی غربی ) هم هموار شد.

انقلاب اسلامی ایرانیان

اگر در غرب پروتستانتیسم (کالوینیسم ) نقش اساسی در برقراری سیستم سیاسی سکولاریسم بازی کرد در ایران فرهنگ شیعه، در انقلاب اسلامی سال 57، فرایند سکولاریسم و مدرنیسم (نسبی) در دوران محمد رضا شاه را به پایان رساند: ایرانیان اولین ملت مسلمان بودند که علیه مدرن قیام کردند. بدون افسون زادیی از مذهب شیعه ( از افسانه های شیعه ) جدایی دین از دولت در ایران امکان پذیر نیست.

1 - Max Weber, Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus

مسعود امیرخلیلی