دسامبر، ماه تولد سينما، بصير نصيبی

cinema-ye-azad@t-online.de

خانمها، آقایان
بیائید عجايب برادران لومیر اهل لیون را تماشا کنيد !
عکاسی متحرک، مرگ مغلوب شد!
خانم ها وآقايان
اين نمايش فراموش نشدنی را فقط با يک فرانک وبيست ببينيد

28 دسامبر 1895 در تاريخ کافه/کنسر يک روز برجسته است در بعد از ظهر آن روز در سالن هندی زير زمين گران کافه در نبش بلوار کاپوسين وکوچه اسکريپ سی وپنج نفر حضور داشتند. اين جمع نخستين تماشاگران سينما بودند *.
در انتهای سالن پرده سفيد کوچکی نصب شده بود ناگهان چراغ خاموش شد واين کلمات برپرده تابانده شد :.
سينما توگراف لومير
ژرژمليس مدير تياتر وشعبده باز که نامش بعنوان کاشف حقه های سينمايی (تروکاژ) ثبت شده است در اين جمع حضور داشت او در خاطراتش می نويسد:
در يک پرده کوچک طی چند لحظه يک تصوير بی حرکت نقش بست. با خود گفتم برای نشان دادن همين است که جنجال راه انداخته اند؟ اين کار را من ده سال است دارم انجام می دهم/ هنوز اين جمله را کاملا ادا نکرده بودم که يک اسب در حاليکه ارابه ای را بدنبال خود می کشيد به طرف ما براه افتاد بعد ماشين های ديگر وبعد عابران. خلاصه تمام تحرک خيابان/ در اين نمايش ما با دهان باز برجای خشک شده بوديم .. بعد ورود ترن به ايستگاه /خروج کارگران لومير از کارخانه ...( اين فيلمها نخستين فيلمهای تاريخ سينما هستند) و بعد باغبان آب پاچی شده ( باغبان لومير دارد گلها را اب می دهد که پايش به روی شيلنگ آب گير می کند وخودش خيس می شود واين حرکات خنده تماشگر را باعث می شود ) اين باعبان، نخستين باز يگر سينماست واين فيلم به نوعی اولين فيلم کمدی تاريخ سينما.
فيلم ديگر لومير ورود ترن به ايستگاه لاسيوتا خيلی هيجان توليد می کند تماشگران تصور می کنند که زير لکوموتيو خرد خواهند شد ونقل است که چند تايی از تماشاگران برای امان ماندن به زير صندلی پناه بردند.
دو نشريه پست وراديکال اولين مقالات انتقادی سينما را می نويسند . بخشی از نقد نشريه پست را نقل می کنيم:
اين خود زندگی است. عکاسی از مرز سکون عبور کرده وقتی اين دستگاه ها در دسترس عموم قرار بگيرد و ما بتوانيم از موجوداتی که برايمان عزيز هستند با اعمال وحرکتشان وبا کلمات برلبهايشان فيلم برداری کنيم آنوقت مرگ معنی اصلی اش را از دست خواهد داد.
ژرژ مليس تيز هوش اولين مشتری تاريخ سينما هم هست او ميخواست اين دستگاه را بخرد وقتی با بی اعتنايی اگوست وکنت لومير مواجه شد به پدر آنها روی آورد وپيشنهادش را ارايه داد .لومير پدر گفت: مرد جوان اين دستگاه تا مدتی بعنوان يک کشف جديد می تواند جالب باشد ولی آينده ای براي آن متصور نيست.
اما پيش بينی لومير پدر به واقعيت نپيوست. در زمان کوتاهی بعداز تولد؛ سينما زبان باز کرد؛(1927). در زمينه تروکاژ نيز به سرعت به سوی کمال حرکت کرد تا امروز که به مدد امکانات کامپيوتری بسياری ازصحنه هايی که ايجاد آن در باور های مردم 30 سال پيش نمي گنجيد به سهولت در استوديوها ايجاد مي شود ؛ فيلمهای رنگی نيز جانشين آثار سياه وسفيد شد. انواع واقسام شيوه های نمايش ايجاد وبه بازار عرضه گرديد؛ وايداسکرين؛ و يستاويژن؛ سينما اسکوپ ؛ پرده عظيم سينه راما و... وهمه اين تغييرات وتحولات در فاصله ای کوتاه به وقوع پيوست.
اما تنها امکانات دنيای معاصر در همه گيری سينما نقش نداشت. خاصيت جادويی سينما وتاثيری که بر عواطف واحساسات بشری مي گذارد وامکان وسيعی که برای سرگرمی فراهم مي آورد باعث شد که اين هنر مورد هجوم سرمايه داران نيز قرار بگيرد وبرای تکميل وگسترش بردآن ، دنيای سرمايه داری از کيسه پر فتوت خود مايه بگذارد. تولد تلويزيون اگر چه در ابتدا به صورت رقيبی سر سخت برای سينما در آمد. اما سر انجام اين دو به همنشينی مسالمت آميز تن در دادند وتلويزيون خود در اشاعه سينما سهيم شد .
سياست مداران نيز ازاين امر غافل نماندند آنان هم برای پيشبرد اهداف سياسی خود بدين وسيله متوسل شدند. حتی رژيم های سرکوبگر هم برای سرپوش گذاشتن به جنايات خود نيازمند اين امکان بودند وهستند.

استفاده سياسی از سينما نيزبخشی از تاريخ پر حادثه سينما رادر برگرفت . در کشور های امريکا لاتين وبه خصوص در شيلی بعد از سقوط آلنده و با کودتای امريکايی ژنرال پينوشه؛ هرچند سينماگران معترض؛ متواری؛ معدوم ومحکوم وشکنجه شدند اما حکومت کودتايی نوعی سينمای تسليم پذير را نگه داشت ورشد داد ؛ درزمان تسلط نازی ها هم دستگاه تبليغاتی دکتر گوبلز بی مهابا برای گسترش انديشه ناز يسم درامر سينما سرمايه گذاری مي کرد؛ موسولينی هم که در ايتاليا حکومت همزاد هيتلر را پايه گذاری کرده بود نيز به تبعيت از روش پيشوا؛ بدين امر توجه مخصوص مبذول داشت واستوديوی مشهور وعظيم چينه چيتای ايتاليا را او ساخت وفرزندش روبرتوموسولينی رابه سرپرستی آن گمارد؛در جمهوری اسلامی هم با اينکه سينما با ماهيت ارتجاعی اش در تضاد قرار داشت تا آن حد که ؛ آتش زدن سينما ها وسوزاندان تماشاگران پيش زمينه استقرارش بود؛ نيز به ياری سينماگران سازشگر توانست با بهره سياسی ازفيلمهای غير سياسی چهره کريه خود راآرايش دهد .
اکثر ايرانيان در تبعيد و سازمان های سياسی نتنها نسبت به اين امر مهم چندان حساسيتی نشان نمی دهند و بلکه با تشويق، حضور وهمکاری با سفيران سينمای سانسور، خود وبرخلاف ادعايشان به بقا ودوام ج.ا ياری می رسانند .
سالگرد آغاز سينما بر همه عاشقان راستين سينما مبارک باد.

بصير نصيبی 10 دسامبر 2004
-------------------

*منابع: تاريخُ سينمای هنری، دفترهای سينما شماره،3 ، پژوهشی از خودم پيرامون سينمای معترص و...وبلوگ سينمای آزاد

نقل از ماهنامه سينما پيوسته به سايت ديدگاه شماره 2 آذر