 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
متن كامل مصاحبه البيان با نيکي کريمي:
نیکی کریمی ِ بازیگر جلو دوربین در فیلم های ایرانی کارگردانهای مرد و زن خوش می درخشد و با نقش هایش جایزه هایی از جشنواره های بین المللی و داخلی می گیرد، سپس پشت دوربین می رود، فیلم بلند اولش «یک شب» را در جشواره بین المللی مونیخ دیدیم همچنین آگوست 2005 در جشنواره سینمایی لوکارنو به عنوان عضو هیأت داوران شرکت کرد. قبلاً در هیأت داوری جشنواره اخیر دمشق که تمام اعضایش زن بودند، عضو بود.
* این اولین مصاحبه ما با شماست بنابراین می خواهیم پیش زمینه هنری تان و همچنین شروع علاقه یا کار هنری تان را در جمهوری اسلامی ایران بدانیم.
- عشقم به ادبیات در همان دوره کودکی ام شروع شد، زیاد می خواندم. خانواده ام به سینما علاقه داشتند، با هم فیلم می دیدیم. ابتدا به تئاتر علاقه داشتم سپس به سینما علاقه پیدا کردم. به عنوان بازیگر در سینما کارم را در فیلم «وسوسه» به کارگردانی جمشید حیدری در سال 1989 شروع کردم ولی فیلم دوم ام «سارا» که داریوش مهرجویی بر اساس تئاتر «خانه عروسکیِ» ایبسن کارگردانی کرد، موفق تر بود. با ایفای این نقش ام جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره های «سن سباستین» [1992] و «نانت» گرفتم سپس برای خواندن طراحی در آمریکا بورسیه گرفتم. یک سال در لس آنجلس گذراندم. طی این مدت داریوش مهرجویی سناریوی فیلم جدیدی را برایم فرستاد. افتخار می کنم که فیلم هایی که در آنها بازی کردم موفقیت هایی بین المللی و [همچنین] داخلی در جشنواره «فجر» ایران به دست آوردم.
* همچنین جایزه ای از جشنواره قاهره به خاطر فیلم «نیمه پنهان» به کارگردانی تهمینه میلانی در سال 2000 گرفتید، سال 1998 در فیلم «دو زن» ایشان هم بازی کردید، آیا دقیقاً با ایشان هماهنگی دارید؟
- شاید این مطلب درست باشد ولی با کارگردانهای مرد هم مثل احمد رضا معتمدی در فیلم «دیوانه ای از قفس پرید» در سال 2002 ، با هماهنگی و انسجام کار کردم. در نتیجه در هیچ فیلم تجاری بازی نکردم.
* این اواخر با فیلم «یک شب» به کارگردانی روی آوردید. چه دلیلی برای این اقدام دارید؟
- خیر، کار کارگردانی را با فیلم مستند «داشتن و نداشتن» در سال 2001 شروع کردم که درباره موضوع نازایی است، عقیم بودن زن یا مرد. اگر زن و مرد از بچه محروم باشند این یک مشکل است و اگر بچه داشته باشند باز هم یک مشکل است. همچنین در فیلم برداری چند فیلم به خصوص با عباس کیارستمی شرکت کردم.
* سپس فیلم بلند سینمایی اول تان «یک شب» را کارگردانی کردید که به همراه شما آن را در جشنواره بین المللی سینمایی مونیخ دیدیم. از همان دقیقه های اول به مقدار جرأت شما در پرداختن به این موضوع پی بردیم. دختر جوانی است که از سر کارش به خانه برمی گردد، مادرش از او می خواهد از خانه بیرون برود چون او -مادرش- منتظر دوست پسرش است. موضوع به نظر چالش برانگیز می آید، اینطور نیست؟
- به عنوان فیلم نامه نویس سوژه را از دوستانم الهام گرفتم. دوستی دارم که مادرش دوست پسرهایش را به خانه دعوت می کند و وقتی یکی از دوستانش می آید از دخترش می خواهد خانه را ترک کند. همیشه دوستم به من گلایه می کرد که چه باید بکنم؟ همسایه ها چه فکر می کنند؟ او نمی خواهد هر دفعه به خانه فامیل هایش برود. واقعاً از این مشکل رنج می برد. [البته] به ابعاد دیگر قضیه نپرداختم چون او -دوستم- بعضی اوقات دوست پسرش را به خانه می آورد و مادرش هم زمان با دوست پسرش است. در ایران بر رعایت اخلاقیات اصرار می کنند که این موضوع غیر واقع بینانه است چون هر خانواده ای مشکلات خاص خودش را دارد. شاید متوجه شدید مادر را وقتی با دوست پسرش است نشان نمی دهم و به صدایش که از دور با دخترش حرف می زند اکتفا کردم.
* اما اینکه دختر جوانی شب تنها در خیابانهای ایران راه برود باعث ایجاد شک نمی شود؟
- این یک حالت خاص است ولی واقعی است.
* از خلال شب تهران نمونه هایی از جامعه ایران را نشان دادید.
- با شب تهران به همراه دوستانم آشنا شدم و خواستم تصویری از سه شخصیت مرد ارائه کنم. نخواستم [تعداد آنها را] بیشتر کنم، آنها الگو های مهمی از جامعه ایران را نشان می دهند. اولی تاجر ثروتمندی است که زن دارد ولی دوست دارد دختر دیگری [در زندگی اش] داشته باشد، دومی روان شناس و سومی هنرمند و مهندس طراحی است. همه شان با او حرف می زنند. او می خواهد از طریق آنها دیدگاه شخصی اش را شکل دهد. همچنین خواستم مکانهای خاصی در تهران مثل «کافی شاپ» و غیره را نشان دهم.
* درباره تهیه کننده چه؟
- تهیه کننده [بخش] خصوصی است. دولت هیچ حمایت [مالی] نکرده.
* آیا کارگردان های زن ایرانی با فیلم هایشان در پیشرفت و حقوق زنان سهم دارند؟
- به نظرم زنان نباید منتظر باشند تا حق شان را به دست آورند بلکه باید برای به دست آوردن حقوق زنان تلاش کنند.اگر زنانی باشند که راضی هستند به مردان متکی باشند و خواست های مادیشان را به دست آورند، زنان دیگری هستند که سعی در تغییر شرایط ظالمانه دارند و برای به دست آوردن حق شان تلاش می کنند. زن منتظر دستور مرد و انصاف اش است. نباید زنان منتظر مردان باشند که خواسته هایشان را براورده کنند، باید بیشتر فعال و آگاه باشند و نقش فعالی در جامعه که عموماً مردانه است، ایفا کنند.
* یعنی فیلم تأثیری در جامعه دارد؟
- فیلم بر مردم، جامعه و حکومت که قانون وضع می کند، تأثیر می گذارد.
* مثل اینکه زنان در پیروزی رئیس جمهور خاتمی از طریق مشارکت در مبارزات انتخاباتی به خصوص در دوره اول، نقش داشتند. این در فیلمی از کارگردان سمیرا مخملباف ظاهر شد.
- زنان در فعالیتهای ملی برای انتخاب خاتمی به خصوص در بین دانشجویان دختر نقش داشتند.
* درباره سانسور در ایران چه؟
- این یک مشکل واقعی است که نوآوری را تهدید می کند. خواستند که 15 دقیقه از فیلم «یک شب» حذف شود. کاش می توانستم نسخه کامل فیلم را به جشنواره کان که در بخش «نگاه ویژه» پخش شد، می فرستادم. هر دقیقه از هر فیلمی ارزش دارد، حالا 15 دقیقه چه؟
* بعد از انتخابات اخیر و پير.زي احمدي نژاد آیا درباره آینده سینمای ایران خوش بین هستید یا بدبین؟
- متأسفانه به بدبینی تمایل دارم.
* فیلم دومتان در مقام کارگردانی چه؟
- درباره سه روز در زندگی زنی که جامعه امروز ایران را نشان می دهد.
* در حال حاظر کارگردان های زن و مرد ایرانی بسیاری در خارج اقامت دارند و کار می کنند ولی شما در ایران ماندید!
- در کشورم بیشتر مشکلات جامعه ام را حس می کنم. با وجود اینکه پدرم تاجر مقیم انگلستان است، با تمام این شرایط ماندن در ایران را ترجیح می دهم.
متن عربي اين مصاحبه:
الممثلة والمخرجة نكي كريمي:
الرقابة مشكلة السينما الإيرانية وحقوق المرأة تؤخذ ولا تمنح
أمام الكاميرا تتألق الممثلة نكي كريمي في أفلام إيرانية لمخرجين ومخرجات كبار وتحصد عن أدوارها جوائز في مهرجانات سينمائية دولية ومحلية ثم تنتقل إلى خلف الكاميرا، شاهدنا فيلمها الروائي الطويل الأول «ليلة واحدة» بمهرجان ميونخ الدولي، كما شاركت أخيراً في مهرجان لوكارنو السينمائي أغسطس 2005، كعضو في لجنة التحكيم الرسمية، وكانت من قبل عضوا في لجنة تحكيم كلها من النساء بمهرجان دمشق الأخير.
ـ هذا اللقاء هو الأول لنا معك.. لذا نود أن نعرف خلفيتك الثقافية، وبداية اهتمامك أو عملك الفني في الجمهورية الإسلامية في إيران؟
ـ بدأ حبي للأدب مبكراً منذ طفولتي كنت أقرأ كثيرا، وكانت أسرتي تحب السينما. كنا نشاهد معا الأفلام، علماً أنني كنت مهتمة بالمسرح ثم تحول اهتمامي إلى السينما، وفي السينما بدأت كممثلة في فيلم «إغراء» من إخراج حامشيد حيدري عام 1989، لكن فيلمي الثاني «سارا» الذي أخرجه داريوش ميهروجي عن مسرحية «بيت الدمية» لإبسن كان الأكثر نجاحا،
ونلت عن دوري فيه جائزة أحسن ممثلة في كل من مهرجاني «سان سباستيان» و«نانت» ثم ذهبت في بعثة إلى أميركا لدراسة التصميم، وقضيت عاما في لوس أنجلوس أرسل لي داريوش ميهروجي خلالها سيناريو لفيلم جديد.. أفخر بأن الأفلام التي شاركت في تمثيلها حققت نجاحا دولياً ومحلياً في مهرجان «فجر» في إيران.
ـ حصلت أيضا على جائزة في مهرجان القاهرة عن فيلم «النصف الخفي» للمخرجة تامينين ميلاني عام 2000 ومثلت في فيلمها«امرأتان» عام 1998.. فهل تنسجمين معها بالذات؟
ـ قد يكون هذا صحيحاً.. لكني عملت أيضاً مع مخرجين رجال بانسجام مثل أحمد رضا معتمدي في فيلم «طائر فوق عش» عام 2002.. بالنتيجة لم أشارك إطلاقا في التمثيل في أي فيلم تجاري.
ـ اتجهت أخيرا إلى الإخراج من خلال فيلم «ليلة واحدة». ما الداعي إلى هذه الخطوة؟
ـ بل بدأت الإخراج بفيلم تسجيلي «أن يكون لك أو لا يكون». عام 2001. ويتحدث عن مشكلة العقم.. عقم المرأة أو الرجل.. فإذا حرم الزوجان من الأطفال هذه مشكلة.. وإذا كان عندهما أطفال فهذه أيضا مشكلة.. كما شاركت أيضا في تصوير بعض الأفلام.. «كاميرا مان»®. خاصة مع المخرج عباس كياروستامي.
ـ ثم أخرجت فيلمك الروائي الطويل الأول «ليلة واحدة» الذي شاهدناه في مهرجان ميونخ السينمائي الدولي بحضورك.. من دقائقه الأولى شعرنا بمدى جرأة تناولك للموضوع.. فهذه فتاة شابة تعود من عملها إلى البيت فإذا بوالدتها تطلب منها المبيت خارج البيت لأنها - الأم - تنتظر صديقها..قد تبدو المسألة صادمة أليس كذلك؟
ـ لقد استقيت موضوعي ـ ككاتبة سيناريو ـ من تجارب صديقاتي. لي صديقة تدعو أمها أصدقاءها الرجال إلى البيت، وحينما يأتي أحد الأصدقاء تطلب من ابنتها مغادرة البيت، ودائما كانت صديقتي تشكو لي: ماذا يجب أن افعل؟ ماذا يظن الجيران؟.. فهي لا تريد أن تذهب كل مرة الى أسرة أقارب لها، كانت فعلا تعاني من هذه المشكلة،
ولم أتناول أبعادا أخرى فهي ـ صديقتي ـ تحضر أحيانا صديقها إلى البيت، وتكون أمها مع صديقها في الوقت نفسه.. وفي إيران يصرون على الحفاظ على الأخلاقيات في الأفلام، وهذا أمر غير واقعي وغير حقيقي فإن كل أسرة لها مشكلاتها الخاصة، ولعلك لاحظت أنني لم أظهر الأم في الفيلم أو هي مع صديقها، واكتفيت بصوتها تحادث ابنتها من بعيد.
ـ لكن أن تسير فتاة شابة في شوارع إيران وحدها ليلا.. ألا يدعو ذلك إلى نشوء شبهات حولها؟.
ـ هذه حالة خاصة.. ولكن حقيقية..
ـ من خلال ليل طهران قدمت صورة لنماذج من المجتمع الإيراني.
ـ لقد تعرفت على طهران ليلا مع أصدقاء لي.. وأردت أن أقدم صورة من خلال ثلاث شخصيات من الرجال.. لم أرد أن أتوسع أكثر فهم يقدمون نماذج مهمة من المجتمع.. الأول رجل أعمال يمتلك الثروة وله زوجة ولكنه يريد أن تكون له فتاة أخرى.. والثاني طبيب نفسي والثالث فنان مهندس تصميم.. الكل يتحدث إليها.. وهي تحاول أن تكون من خلالهم رؤيتها الخاصة كما أردت تصوير أماكن خاصة في طهران ليلا مثل «كوفي شوب» وغيرها.
ـ ماذا عن إنتاج الفيلم؟
ـ إنتاج خاص.. ليس هناك أي دعم من الدولة.
ـ هل ساهمت المخرجات الإيرانيات بأفلامهن في دفع حركة التطور وحقوق المرأة؟
ـ أرى أن النساء لا يجب أن ينتظرن حتى يحصلن على حقوقهن، يجب أن يصررن على تحقيق حقوق المرأة، فإن كانت ثمة نساء راضيات أن يعولهن الرجال ويحققن مطالبهن المادية، ولكن الأخريات يجب أن يسعين إلى تغيير الأوضاع المجحفة، ويجاهدن من أجل تحقيق حقوقهن. المرأة تنتظر أوامر الرجل ومحاولة بعض الرجال إنصافهن، لا يجب أن تنتظر المرأة أن يحقق الرجال مطالبهن، بل يجب أن يكن أكثر فاعلية ووعيا، ويكون لهن دور فعال في المجتمع وهو عامة مجتمع ذكوري.
ـ أي أن الفيلم له تأثيره في المجتمع؟
ـ الفيلم له تأثيره على الناس وعلى المجتمع وعلى الدولة التي تسن القوانين.
ـ يبدو أن المرأة كان لها دور في نجاح الرئيس خاتمي من خلال المشاركة في حملته الانتخابية خاصة المرة الأولى.. وقد ظهر هذا في فيلم للمخرجة سميرة مخمالباف؟
شاركت المرأة في تظاهرات شعبية تدعو لانتخاب خاتمي.. وخاصة بين طالبات الجامعة.
ـ ماذا عن الرقابة في إيران؟.
ـ هذه مشكلة حقيقية تهدد الإبداع.. لقد طلبوا حذف 15 دقيقة في فيلم «ليلة واحدة» لقد تمنيت لو أنني تمكنت من إرسال نسخة كاملة لمهرجان كان حيث عرض في برنامج «نظرة خاصة» إن كل دقيقة في أي فيلم لها قيمتها فما بالك بخمس عشرة دقيقة؟
ـ بعد الانتخابات الأخيرة.. هل أنت متشائمة أم متفائلة بالنسبة لمستقبل السينما الإيرانية؟
للأسف أميل الى التشاؤم.
ـ وفيلمك الثاني كمخرجة؟
ـ عن ثلاثة أيام في حياة امرأة تمثل المجتمع الإيراني اليوم.
ـ ثمة مخرجون ومخرجات إيرانيون يقيمون حاليا في الخارج ويعملون هناك.. ولكنك بقيت في إيران!
ـ في وطني أحس أكثر بمشكلات مع مجتمعي.. مع أن والدي وهو رجل أعمال يقيم في بريطانيا.. أفضل البقاء في إيران على الرغم من كل الظروف.
القاهرة ـ فوزي سليمان
