زاد روز نجف دريابندری، عرفان قانعی فرد

در ميان مترجمان معاصر ايران و چهره های انديشه و ادبيات ، نجف دريابندری از مقام و جايگاه ويژه ای برخوردار است ، کسی که با حضوری بی پروا ، بی طرفانه و همه جانبه موجب شد تا به مثابه نمادی از مترجمی روشنفکر و صادق ، شهرت يابد . نجف دريابندری را مترجمی پرکار ، متفکری عصيانگر و نوجو می شناسم . با انديشه و اصولی تند و تيز و ماجراجويی سرشناس و ذهنی فعال، که جوانانه کار ميکند و همچنان به تجربه اش می افزايد.

همچون هم نسلانش ، از مترجمان فعال و پر کار ايران - همگام با بزرگانی همچون " محمد قاضی ، رضا سيد حسينی ، ابوالحسن نجفی ، به . آذين ، توکل و.. – به شمار می رود . اما تنوع و عصيان او بيشتر حيرت انگيز و قابل تامل است. گاهی دل و دماغ کار ندارد و ترجمه اش خاک می خورد و به چاپ نمی رسد و گاهی قبراق و جوان گونه می نگارد و همت می گمارد و انديشه های عجيب و غريبش را باز گو می کند . در دانشگاه کلمبيا با شرکت کنندگان اصطکاک داشت و زبان فارسی را فقط زبا ن مشترک ايرانيان " می دانست و ادبيان ايران را خام و مايه سرشکستگی... معتقد بود که " شايد به دليل وفور وحشتناک شعرهای بد ، نوعی زدگی و واکنش در من ايجاد ده که هيچگاه وارد گود شعر نشوم ، من از وفور شعر حالم بهم می خورد و سراغش را نگرفتم.از بوف کور خوشم نمی آيد برای اينکه زياد منحط است يعنی در آستانه فساد... نثر گلستان هم مبتلا به قلوه زبانی ، آل احمد دچار سکسکه بود... هدايت نويسنده ای مهمی در تاريخ معاصر و جديد ماست ، اما اصولا نويسنده ای بزرگ نيست !.....( آدينه ، ش.۳۷ ، ص.۱۳ ) .

مصاحبه های غوغايی و جنجال برانگيز و گله از اعتقادات آنچنانی اش – خصوصا در دهه ۶۰ – تا حدی ذهنيت جالب اين مترجم صريح گو را آشکا ر کرد ، هر چند که از دهه ۷۰ به بعد بنا به تغيير وضعيت فرهنگی ايران بيشتر در کنج خلوت بود و گاه با بيماری دست و پنجه می کرد ، اما هنوز هم دود از کنده بلند می شود و نجف دريابندری عقايد جاری و ساری خود را بی پروا به زبان می آورد و ترديدی هم ندارد و از اعتراض ها هم نمی هراسد و جوابگوی نقدها هم نيست !... اصلا پنداری برای ذهنيت و پويايی و کوشش او نمی توان چهار چوب منطقی جست ، همچون بعضی از هم عصرانش ، هيچگاه وارد کانون نويسندگان ايران نشد و عدم حضورش هم شايد خوشبينانه گفت که منافاتی با طرز تفکر و بينش او ندارد .... اما به اين راحتی ها چنين قضاوتی را درباره ذهنيت نجف دريابندری قبول ندارم !

به راستی دريابندری را از روی آثارش نمی توان شناخت و درباره اش حکم صادر کرد.. زيرا از طرفی اثر " همينگوی " شوريده را ترجمه می کند – سيمای درخشان نويسندگان نسل گمشده و آفريننده پرقدرت سبک هنری – از سويی ديگر " مارک تواين را بر می گزيند – نويسنده توانا و خوش قلم و کلامی که قلمی سحر آميز و آموزنده دارد و جهانی را به خنده وا می دارد و هم به تفکر و تامل فرو می برد ؛ چون کمی نوشتن و انتقاد کردن و هدايت افکار مردمان زمانه آرمانش بود - از سوی ديگر سراغ زبان فخيم و خلاف معمول و خشن " فاکنر " می رود – آنکه ارزشهای واقعی و قلبی را از ياد نبرد و با بصيرت علاقه اش را به توده های مردم و همدردی با محرومان و بازکاوی انحرافات جامعه رو به فساد نشان داد – از طرفی دنيای شگفت و فلسفه پرغوغای " برتراندراسل " را به خوانندگان فارسی زبان ، معرفی ميکند و نيز ابتکار و ادراک پر نفوذ " کيپهارت " را ...... و سپس ما را به نمايشنامه های " اسکار وايلد " و داستان های " گی دو موپاسان " فرا می خواند !...." از جبران خليل جبران ، هم مزه ای به دست می دهد !.... نجف دريابندری بنا به انديشه عصيانگری ، هيچگاه خواننده اش را جدی نگرفت . مستطاب آشپز ی او ، انگار نوعی شوخی با بازار نشر ايران بود. عقيده اش اين بود که :

......" در مغرضانه بودن کار من شک نکنيد !..در هر ترجمه ای بر حسب پيام نوشته اصلی خواسته ام خوانندگان را تحت تاثير ويژه ای قرار بدهم و غرض ورزی بالاتر از اين هم نمی شود... از خطا هايم ابايی ندارم ، خوانندگان می توانند مرا ببخشند ، کارهايم چارچوب خاصی نداردو بعضی وقتها کارهايم هم ترجمه تکراری است و بنا به ذوق و پسند خودم آنهارا ترجمه می کنم و هر کسی خودش را مرد ميدان اين جور کارها می داند .......بسم الله !.. هميشه احساس کرده ام ، ترجمه های من ضرورت خاصی داشته است ، اتز اين کج فهمی ها و گرفتاری ها هم چيزی نمی فهمم. ..." .

نجف دريابندری ، در سال ۱۳۷۲ ، جايزه بهترين مترجم ادبيات آمريکا – تورنتون وايلدر – را از سوی مرکز ترجمه دانشگاه کلمبيا به وی تعلق گرفت...

وبلاگ قانعی فرد
http://erphaneqaneeifard.blogfa.com