قطره های اشک و لرزش شانه ها

1) ساعت پنج و نيم صبح. پسرک خفته است. کمی آنسوتر خواهر کوچکش از اين پهلو به آن پهلو می غلطد. مادر نيمه خواب و نيمه بيدار پلک می زند، چشمش بر ساعت می لغزد و آنگاه نگاه به سقف کهنه خانه می کند. پدر خسته تر از آن است که حتی تکانی بخورد. مادر چشمها را می بندد. چهار ديوار خانه، خسته از تحمل سقفی کهنه، سالهاست که ايستاده اند و هر روز به زنان و مردانی نگاه کرده اند که به اميد چيزهای کوچکی دنيای کوچک شان را ادامه داده اند و صبح را به شب رسانده اند و شب را تا صبح آرام خفته اند. ديوارهای خانه به خاطر می آورند که ديروز مادر نگران بود که چرا پسرک درسش را نمی خواند. با او حرف نزده بود و پسرک که تاب بی اعتنايی مادر را نمی آورد خودش را به پای مادر ماليده بود و از او چشمان مهربانش را طلب کرده بود. مادر تنبيهش کرده بود و پسرک گرسنه خفته بود.

مادر دوباره چشم باز کرد. چرا با پسرک دعوا کرده بود؟ ديوارهای خانه نگاهش کردند. از جايش بلند شد، ليوانی آب از پارچ بالای سرش خورد و نگاهی به چهره پسرک کرد و لحاف را روی بدنش کشيد، پسرک آرام خفته بود. ديوارهای خانه اينها را می ديدند و مادر بزرگ را به خاطر می آوردند و مادر مادربزرگ را بخاطر می آوردند. زن خيره به ديوار نگاه کرد و بعد... چشمهايش را بست. ديوار خيره ماند. ديوار پير بود، پير شده بود، پير و خسته. حالا ديگر مادر چشمانش را بسته بود و فقط صدای خانه را که در تنفس منظم و آرام پدر و فرزندانش خلاصه می شد، می شنيد. مادر به خودش قول داد که فردا برای پسرک لقمه بگيرد و با او مهربان باشد....
...و بعد، ديوار پير بود که تنش لرزيد، فرش کهنه خانه تکان آرامی را حس کرد، سگهای کوچه صدا کردند، گوش های سگها صدای زمين را خوب می شنيدند. صدای تنوره ديو را، ديوار که تکان خورد باورش نمی شد، هميشه محکم و استوار ايستاده بود، اما حالا چيزی آشفته اش می کرد، ديو تنوره کشيد، زمين بی قرار شد، ديوار گويی که قطعه چوبی کوچک است، دستی بزرگ و بی رحم تکانش داد. دستی ناشناس که ديوارهای خانه نمی شناختندش تکانش دادند، صد سال بود که عمر کرده بود و چنين چيزی را به خاطر نمی آورد..... و بعد، تنوره ديو تندتر شد. زمين چون گهواره نوزادی تاب برداشت، تکان خورد. مادر که نيمه خواب بود ناگاه چشم باز کرد و خيره به ديوارها ماند که تکان می خوردند. ديوارها شرمگينانه چشم از زن برگرداندند. زن خواست مرد را صدا کند. خواست بگويد زلزله... اما آب دهانش خشکيده بود. کلمات را فراموش کرده بود. خواست دخترک را بغل کند، اما پسرک چه می شود؟ با مردش چه کند؟ همه اين چيزها به سرعت اتفاق افتاد، زن حتی نتوانست فريادش را به کلمه درآورد.... و يکباره ديو آمد، ديوارها شرمگين از دستان پدربزرگی که ساخته بودندشان، لرزيدند. زن ديوار را ديد که داشت به چشمهايش هجوم می آورد. مرد لحظه ای از خواب پريد. آخرين لحظه...ديوار چشمهای زن را پر کرد و زن يکباره هزار هزار ستاره را ديد که روشن شدند و گرمايی شديد را در تمام تنش حس کرد و داشت فکر می کرد که کاش پسرک گرسنه.....
صدای سگها شهر را آرام نمی گذاشتند. بوی خاک و صدای شيون و تصوير چشمان بهت زده مردمانی که ديوارها و سقف خانه شان جوان تر بود و از آوار خانه ها گريخته بودند، شهر را پر کرده بود. زنده ها نام مردگان شان را فرياد می کردند. و ضجه بود و مويه بود و هق هق آدمها بود که لابلای گرد و خاک گم می شد و گم می شد و گم می شد... صدای شيون و بوی خاک و لرزش بی رحم زمين تا دهها کيلومتر آنسوتر را تکان داد. صدا خبری شد و از سيم ها گذشت و کلمه شد، و چشمانی بهت زده کلمه ها را می خواندند. خبر در تمام جهان پيچيد. باز هم نام کشور ما با مصيبت بلند آوازه شد. خبر چنين می گفت: هزاران نفر در زلزله بم کشته شدند و دهها هزار نفر زخمی شدند... ما باز هم در تيتر اول خبرهای جهان قرار گرفتيم. با هزاران جسد و با شيون فرزندانی که مادرشان زير خاک جامانده بود و با هزاران تن که از شهر می گريختند تا زخم هاي جسم و روح شان را درمان کنند... اجسادمان تيتر اول خبرها شدند.

2) ساعت پنج و نيم صبح است. پاريس را چراغانی کرده اند. ديشب کريسمس بود. مسيح به دنيا آمد تا صلح و زندگی را به مردمان بشارت دهد. بابانوئل، پيرمرد سرخپوش، برای بچه ها هديه آورده است. نازنين و عليرضا ساعت هايشان را نگاه می کنند، کنسرت تا صبح ادامه داشت. پاريس آرام است. مينو از فرانکفورت روی پيامگير پيغام گذاشته و کريسمس را تبريک گفته است. همه دربدر دنبال سايت های اينترنتی می گردند تا برای همديگر کارت تبريک کريسمس بفرستند. مسيح آمده بود تا مردگان را زنده کند، آيا بر مردگان ما خواهد گريست؟ کريسمس مبارک!
با چشمانی وحشت زده خبرها را می خوانم و عکس ها را نگاه می کنم. هميشه مصيبت از همان دری وارد می شود که فکر می کنی بسته است. هزاران نفر در نگرانی مرگ مرد سياستمدار تلاش می کنند تا نگذارند کسی اعدام شود... اما وقتی زمين می لرزد... چشم که به هم بزنی جسد هاست که شهر را پر می کند. ديو تنوره کشيده است و قربانی می خواهد، هزار هزار قربانی می خواهد. زلزله ای وحشتناک چند سال پيش در توکيو دو کشته به جا نهاد. سال 2004 از چند روز ديگر آغاز می شود و هر سال که می گذرد جان مردمان مان ارزان تر می شود. راستی! چرا در بودجه امسال قيمت جان مردم را محاسبه نکردند؟

3) به خاطر می آورم. سال 1357 است. ماه شهريور. خبر می رسد که در طبس زلزله آمده است. گروهی جمع می شويم از دانشجويان دانشگاه پهلوی شيراز و در خيابانهای شهر شيراز کمک های مردم را جمع آوری می کنيم. اتوبوس که وارد شهر طبس می شود، دو روزی از زلزله گذشته است. بوی مردگان در شهر پيچيده است. بوی تعفن و مرگ. ماسک های پارچه ای را بر صورت می زنيم تا بوی اجساد کمتر آزارمان بدهد. در کوچه مردی با اشک در چشمانش و بيلی در دستش و نااميدی غريبی در چشم و قلبش خاک ها را جابجا می کند. شايد زير آوارهای بيرحم فرزندش زنده مانده باشد. همسايه اش از راه می رسد. دو مصيبت زده همديگر را نگاه می کنند. مرگ آنقدر در شهر پر است که حتی قطره اشکی هم برای گريستن نمانده است. دو مرد همديگر را در آغوش می کشند و نام فرزندانی که زير آوار مانده اند، می آورند. ما از راه می رسيم. لرزش شانه ها را فقط می شود ديد. اشکی در کار نيست. چشمخانه از آب تهی است، از آب و از اشک. و همه تشنه اند، تشنه آب و تشنه اشک. کمی آب در قمقمه مانده است، مرد تمام آنرا سر می کشد. آن سو تر مادری ضجه می زند، قلبش می گويد که پسرش زنده است. ناله می کند. با بيل و کلنگ خاک بر می داريم و مادر نگران است که مبادا ضربه های سخت بيل و کلنگ ته مانده جان کودکش را بگيرد. با دست خاک را نرم پس می زند. انگار که خاک نيز فرزند اوست. مويه می کند و می فهمی که شب قبل با پسرک دعوا کرده بود.... خودش را کتک می زند. ديشب بچه ام گرسنه خوابيد. باور نمی کند که پسرک مرده باشد. فکر می کند خوابيده است. و ما خاک را پس می زنيم، پس می زنيم، پس می زنيم... دستی از زير خاک ديده می شود. مادر دست را می بيند و يکباره شيون می کند. فرهاد دانشجوی رشته پزشکی است. خم می شود. دست پسرک را در دستش می گيرد. اما دست سرد است. به سردی خاک. دست های فرهاد وا می رود. پسرک گرسنه مرده است. مادر بهت زده نگاهمان می کند. چشمانش نمی خواهد مرگ فرزندش را باور کند. ضجه نمی کشد، مويه نمی کند، زار نمی زند، حتی قطره اشکی هم برای گريستن ندارد. دست کوچک را در دست می گيرد و همانجا می خوابد.

4) اروپايی ها مردمان مهربانی هستند، آنها خبر زلزله را پخش می کنند و دلشان برای ما می سوزد. آنها کمکهای بشردوستانه شان را برای مردم مصيبت زده ما می فرستند. چهل سال قبل در زلزله بوئين زهرا هزاران تن کشته شدند، چون امکانات ايجاد ايمنی در مقابل زلزله در آن زمان وجود نداشت، سی سال قبل در زلزله قير و کارزين هزاران نفر کشته شدند ، چون امکانات ايجاد ايمنی در مقابل زلزله در آن زمان وجود نداشت، بيست سال قبل در زلزله طبس هزاران نفر کشته شدند، چون امکانات ايجاد ايمنی در مقابل زلزله در آن زمان وجود نداشت، ده سال قبل در زلزله رودبار هزاران نفر کشته شدند، چون هنوز امکانات ايجاد ايمنی در مقابل زلزله به وجود نيامده بود، دو روز قبل در زلزله بم هزاران نفر کشته شدند، چون هنوز در سال 2004 ميلادی در کشور زلزله خيز ايران امکانات ايجاد ايمنی در مقابل زلزله وجود ندارد. فردا يا ده سال ديگر نوبت کدام شهر است؟ تهران، پايتخت بزرگ و بی در و پيکر کشور ما که توسط يک نادان بی عرضه اداره می شود در صورت قرار گرفتن در موقعيت زلزله ای با قدرت زلزله بم صدها هزار کشته خواهد داد.
می گويد: حالا چه وقت دشمنی و سياست بازی است؟
می گويم: حرف از سياست بازی نيست، مگر می شود در دنيای امروز با اين همه امکانات برای ايجاد ايمنی در مقابل زلزله هزاران نفر در ده دقيقه بميرند؟
می گويد: مردم فعلا به کمک نياز دارند.
کلمه فعلا در ذهنم هزار بار تکرار می شود، فعلا، فعلا، فعلا، فعلا....و تصوير شهری ويران را به ذهن می آورم که ده سال ديگر هزاران کشته خواهد داد. راستی! ارزش جان آدمی در اين هياهوی سياست و اداره کشور چقدر است؟

5) محمد، عکاس بزرگی است. وقتی زلزله رودبار آمد، او با اولين هواپيمای سی 130 نظامی و 30 حلقه فيلم خام به رودبار رفت، و سه روز بعد عکس هايش در لايف و نيوزويک و تايم و لوموند و نوول ابسرواتوار چاپ شد. او با پول دستمزدش در شهرک غرب خانه ای خريد. زلزله می تواند هزاران خانه را ويران کند، اما با پول فروش عکسهايش می توان خانه هم خريد.
می گويد: تو می گويی چه کنيم؟
می گويم: نمی دانم.
تصوير شهر نفرين شده طبس و ويرانه های رودبار جلو چشمم می آيد. تصوير تختی را می بينم که در شهر تهران پياده راه افتاده است تا کمک های مردمی را برای زلزله زدگان جمع کند. تلفن زنگ می زند: بالاخره به نظر تو بايد انتخابات را تحريم کرد يا نه؟ خانم نون ب انتخابات را به تنهايی تحريم کرده است و کليه مخالفانش را نابالغ خوانده است و خانم شين صاد از مردم خواسته است در انتخابات شرکت کنند. سايت های اينترنتی و شبکه های تلويزيونی دنبال تصاوير ناب از زلزله می گردند. ما يک بار ديگر تيتر اول خبری جهان هستيم. با بيست هزار جسد.

6) در اينکه حکومت ايران بی لياقت است هيچ ترديدی ندارم و در اينکه مخالفانش هم تحفه ای نيستند شک نمی کنم. فکر می کنی اگر سه سال قبل حکومت تغيير کرده بود، حالا به جای بيست هزار نفر، هجده هزار نفر در زلزله بم در شهری که ساختمانهايش تاب زلزله 5 ريشتری را هم ندارند، می مردند؟ آقای زلزله شناس ايرانی دربدر در اروپا دنبال کار می گردد، اما کاری پيدا نمی کند. علت را می پرسم. می گويد: در اروپا زلزله زياد نمی آيد. او قرار است به نروژ برود و در رشته نجوم تحصيلاتش را ادامه دهد.
مشکل ما فقط مشکل حکومت نيست. مشکل در نوع نگاه سيستم اداره کشور به زندگی انسانی است. و اينکه يک بار ديگر تعريف کنيم که جان يک انسان چقدر می ارزد. تا وقتی جان آدمی بی ارزش است و ما قدرت حفاظت از جان مردمان مان را نداريم، چه فرقی می کند کدام بی عرضه ای با کدام ايدئولوژی سياسی حکومت کند. دولت و شورای امنيت ملی مدتهاست که به زلزله شناسان کشور گفته اند که با حرف زدن از زلزله احتمالی تهران موجب تشويش اذهان عمومی نشوند.
7) با وجود اينکه يقين دارم تا وضع چنين است احتمال اتفاق زلزله در بسياری از نقاط ميهن مان موجب مرگ هزاران نفر خواهد شد و يقين دارم که وقتی در زلزله ای بيست هزار نفر می ميرند با کمک مالی افراد کاری از پيش نمی رود، و با وجود اينکه يقين دارم سيستمی که برای امداد در ايران وجود دارد، حتی در پايتخت کشورمان هم، سيستمی عاجز و ناتوان است، اما حافظه ام از طبس و رودبار می گويد که مردم بم امروز بيش از هر زمانی نيازمند کمک همه ملت ايران هستند. راه اين کمک را بايد به سرعت پيدا کرد. همه ايرانيانی که در سراسر ايران و جهان زندگی می کنند بايد راهی بيابند تا با کامل ترين شکل و درست ترين روش کمک های مالی ايرانيان و مردم جهان به دست مردم مصيبت زده که با خطر سرما، بی پناهی، بيماری مشکل غذايی مواجه هستند، برسد.
آيا به نظر شما من اشتباه می کنم؟
ابراهيم نبوی 6 دی ماه 1382