جمهوري اسلامي در آستانه تقابل نهايي با آمريكا؟ گفت و گوي شهروند با احمد منتظري

خسرو شمیرانی
[email protected]

رودرروييها، كنايه ها و صراحت هاي ساكنان كاخ سفيد در رابطه با برخورد نظامي با جمهوري اسلامي ايران در هفته هاي گذشته ابعاد كيفيتا نويني به خود گرفته اند. جهت انعكاس نظرات سياستمداران ايراني "شهروند" سلسله گفت و گوهايي را آغاز كرده است كه بخش اول آن را در شماره ي قبل ارائه كرديم. در اين شماره نظرات احمد منتظري رئيس دفترآقاي حسينعلي منتظري را كه به پرسشهاي ما در اين رابطه پاسخ داد ميخوانيم:
آقاي احمد منتظري براي وقتي كه در اختيار ما گذاشتيد سپاسگزاريم.
خ. ش

آقاي منتظري تراكم تهديدات آمريكا عليه ايران را چگونه ارزيابي ميكنيد؟
ــ من از شرايط به وجود آمده بسيار متاسف هستم. جنگ اصولا به نفع هيچ كشوري نيست. آمريكا، ايران و هيچ كشور ديگري بهره اي از آن نخواهند برد. به نظر من تمام مسايل في مابين بايد از طريق گفت و گو و مذاكره حل و فصل شوند. بدي هايي كه متقابلا توسط دو كشور نسبت به يكديگر صورت گرفته اند بايد به فراموشي سپرده شوند. من به عنوان يك ايراني معتقدم گروگان گيري ديپلمات هاي آمريكايي در سال 1358 عمل بدي بود كه از سوي ما صورت گرفت و كودتاي 28 مرداد عليه دولت ملي دكتر مصدق عمل بد آمريكا نسبت به ما بود. گرچه حافظه ي تاريخي مردم ما اين برخوردها را فراموش نكرده است اما به اعتقاد من بايد [مشتركا] براي ساختن جهاني نو و آزاد و پيشرفت علم و دانش و اخلاق تلاش كرد. اما جنگ ما را به عقب خواهد برد. يك جنگ ميان ايران و آمريكا ميتواند باعث دهها سال عقب افتادگي ما گردد. اميدوارم در مذاكرات راه حلي يافت بشود و هيچگاه شاهد آغاز اين جنگ نباشيم.

از آرمانگرايي و ايده آليسم كه بگذريم شما اتخاذ كدام سياست مشخص را به دولت ايران توصيه ميكنيد تا اين جنگ كه آن را مخالف منافع كشور ميشماريد، آغاز نشود؟
ـ حق با شماست و اين شايد آرمانگرايانه باشد اما در عين حال بيان اميدواري من است. در رابطه با سياستهاي مشخص اگر من به جاي دولت بودم مشابه سرهنگ معمر قذافي عمل ميكردم و تمامي تجهيزات مربوطه را به آنها تحويل ميدادم كه تمام شك و شبهه ها برطرف شود.
من يقينا اين تصميم را ميگرفتم و آن را به اجرا درميآوردم زيرا معتقدم كه اگر اين كار داوطلبانه صورت نگيرد تحت فشارهاي موجود دولت به اجبار تن به آن خواهد داد.
من شخصا فكر نميكنم ايران به دنبال سلاحهاي هسته اي باشد زيرا اين كار را اصولا عاقلانه نمي يابم. به فرض هم كه ما به چند موشك اتمي مسلح شويم مگر در يك درگيري تنها ما هستيم كه ميتوانيم از آنها استفاده كنيم. طبيعتا طرف مقابل نيز به اين سلاح مسلح است و هيچ كس در استفاده از آنها بهره اي نخواهد برد.

آيا فكر ميكنيد اتخاذ سياستهاي موردقبول اروپا و غرب در زمينه ي مسائل هسته اي احتمال برخورد نظامي آمريكا را از بين ببرد؟
ــ ببينيد مسئله تنها حمله نظامي نيست. ما بايد با اتخاذ سياستهاي مناسب احتمال فشارهاي ديگر از جمله محاصره ي اقتصادي را نيز خنثي كنيم. به نظر من انتخاب راه مذاكره گرچه شايد ديرتر به ثمر بنشيند اما براي غرب نيز مقرون به صرفه تر از برخورد نظامي خواهد بود. در عين حال تاكيد من بر آن است كه ساختن چنين سلاحهايي به هيچ وجه عاقلانه نيست. نگاه كنيم كداميك از كشورهاي مسلح به اين سلاحها امكان استفاده از آنها را داشته اند كه ايران بخواهد و بتواند آنها را توليد كرده و احيانا استفاده كند. پس به نظر ميآيد اين يك توهم بيشتر نيست و بايد از طريق مذاكره حل شود. در عين حال در خبرها آمده بود كه ايران ملاقاتهاي سرزده ماموران آژانس بين المللي انرژي اتمي را پذيرفته است. با اين تفاصيل ايران نميتواند چيزي را پنهان نگه دارد. تجهيزات لازم براي ساختن سلاح هسته اي چيزي نيست كه كسي بتواند در زيرزمين خانه اش پنهان كند.

مورد عراق را از خاطر نبرده ايم. در آنجا هيئت هاي تخصصي سازمان ملل سالها تمام عراق و حتي كاخ هاي صدام حسين را بررسي كردند، چيزي نيافتند اما حمله نظامي انجام شد. سپس آقاي بوش گفت كه ميخواهد در آنجا دمكراسي برپا كنند آيا ممكن است اين پروسه در رابطه با ايران تكرار شود؟
ــ به نكته مهمي اشاره كرديد. من ميگويم آنها نبايد سلاحهاي اتمي را بهانه قرار دهند و بخواهند كه پروسه ي رفتار با عراق را نسبت به ايران تكرار كنند. اگر موضوع دمكراسي است مطرح كنند و بر حقوق بشر انگشت بگذارند. البته در اين رابطه نيز خواهيم ديد كه ايران با عراق و افغانستان قابل قياس نيست گرچه آزادي ها در اينجا بسيار محدودتر از آن هستند كه دين ما اسلام آنها را مجاز شمرده است. در زمينه ي حقوق بشر نيز اوضاع رو به بهبودي است گرچه همچنان افرادي به طور ظالمانه به دليل افكار و اعتقاداتشان در زندان به سر ميبرند.
به نظر من سير حركت جامعه به گونه اي است كه مستبدان مجبور خواهند شد تا مرزهاي آزادي ها را گسترده تر كنند. اما يك حمله نظامي بر اين روند تاثير معكوس داشته و بهانه اي براي اقتدارگرايان خواهد بود تا با اعلام وضعيت فوق العاده به سركوب آزاديها بپردازند. به نظر من حتي تهديد به حمله نظامي نيز به نفع اقتدارگرايان است.

بخشي از نيروهاي سياسي درون و برون ايران معتقدند كه تنها يك نظام مردم سالار و متكي به آراي مردم ميتواند سايه تهديد و حمله ي نظامي را به طور ريشه اي از بين ببرد. شما در اين رابطه چه ميگوييد؟
ــ من با اين ديدگاه كاملا موافق هستم و معتقدم شما به عنوان يك رسانه و تمام رسانه هاي آزاد به دليل نقش روشنگرانه اي كه ميتوانند و بايد داشته باشند، وظيفه ي سنگيني دارند در اين جهت كه اقتدارگرايان به عقب رانده شده و مجبور به رعايت حقوق مردم گردند.

براي رسيدن به نظام مردم سالاري دو راه عمده پيشنهاد ميشود، برخي مبارزه براي گسترش آزاديها در چارچوب نظام را صحيح ميدانند و برخي ديگر پيشرفت درون ساختارهاي موجود را ناممكن شمارده و تدوين قانون اساسي جديد را تنها راهكار باقي مانده تشخيص ميدهند. نظر شما كدام است؟

ــ من راهكار نخست را صحيح ميدانم. به نظر من بايد گام به گام در جهت آزاديهاي بيشتر پيش رفت. راهكار دوم كه به تغيير رژيم ميانجامد روشي خسارت انگيز خواهد بود. هنوز پس از 26 سال از تغيير رژيم در ايران، خسارتهاي اين جابجايي جبران نشده اند. گرچه نظام فاسدي بود و رفت. اما اگر همان زمان در جهت اصلاح همان نظام فاسد قدم برداشته ميشد و همانطور كه آيت الله عظما آقاي شريعتمداري ميگفت در جهت عمل به قانون اساسي موجود در آن زمان مبارزه ميشد و در راستاي اصل "شاه بايد سلطنت كند نه حكومت" عمل ميشد، بهترين راه حل بود. تغيير رژيم خسارات بسياري به بار آورد كه همچنان ادامه دارد. تلاش در جهت تغيير رژيم اقتدارگرايان را به آن سو خواهد راند تا با استفاده از اهرمهاي قدرت كه در اختيار دارند وضع فاجعه باري را به وجود بياورند.

به عنوان آخرين سئوال پيش بيني شما براي ماههاي آينده چيست، آيا به برخورد نظامي نزديكتر خواهيم شد؟
ــ من اميدوارم عقلاي جهان در سازمان ملل به راهكار ديگري دست يابند و جنگ هيچگاه تجربه نشود.

آقاي احمد منتظري از شما سپاسگزاريم

تاريخ گفت و گو: 21 فوريه 2005