 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
اگر از این بحث های کلامی(اسکولاستیکی) در باره تصویر کردن بگذریم، ترسیم کردن چیزی است، و توهین و تهمت به صاحبان تصاویر چیز دیگری است. در تصاویری که من هم از طریق اینترنت دیده ام، پیشداوری و توهین به اقلیت های مسلمان مطرح است. شاید طراحان می خواستند با بنیادگرایان مبارزه کنند ولی تیرشان به قلب مجموعه مسلمانان خورده است. و چنین کار هایی فقط به راستگرایان افراطی در اروپا و بنیادگرایان اسلامی در جهان خدمت می کند. و راه گفتگو و تساهل (تولرانس) را در بین مردم تنگ تر می کند.....
***
چند روز پیش یکی از دوستان خیلی قدیمی، که استاد یکی از دانشگاههای جنوب فرانسه است، به من زنگ زده بود. او که متخصص مسایل خاورمیانه و ترکیه است، پس از سلام مختصری با خنده پرسید:
ـ حالا ما حق نداریم به ریش خدا بخندیم؟
پرسیدم کدام خدا؟ خدای شما فرانسوی ها که مرد!
به خوانندگان این نوشته که با فرهنگ سیاسی فرانسه آشنایی ندارند توضیح بدهم که دربرخی از نشریات و محاورات دوستانه سیاسی مردم فرانسه، فرانسوا میتران رییس جمهورسابق فرانسه، به شوخی ـ خدا ـ نامیده می شد. و پلانتو کاریکاتوریست مشهور لوموند این شوخی مردمی را با طرح هایش جاودانه کرده بود. ریشه این شوخی شاید به شخصیت و رفتار «شاهانه» میتران و یا تجلی دوران پر از امید و آرزوی چپ های فرانسه برگردد، که انتظار تغییر عمیق جامعه را داشتند. و هرچند جای خدا را بر روی زمین تنگ کرده بودند ولی خدا های دیگری برای خود ساخته بودند.همین دوست نزدیک به سی سال پیش به من که گفته بودم به میتینگ ژرژ مارشه نمی آیم، چون فردا امتحان دارم. پاسخ داده بود. اگر ژرژ مارشه رییس جمهور بشود دیگر چه احتیاجی به امتحان هست! فکر می کنم همین واکنش سی سال پیش دوستم تا حدودی روحیه آنزمان مردم فرانسه را تصویر کرده باشد. از موضوع دور افتادم. پس از گفتن خدای شما فرانسوی ها که مرد. ادامه دادم، دیگر به ریش چه کسی می خواهید بخندید؟ گفت:
ـ پلانتو چند روز پیش در لوموند با تکرار نوشته«من نباید (حضرت) محمد را نقاشی کنم»، طرحی را کشیده بود که می توان درآن تصویر فردی را دید. اصولا چرا نباید حق داشته باشیم عکس پیامبر شما را بکشیم. گفتم:
ـ دوست عزیز توکه خودت متخصص فرهنگ بیزانس هستی می دانی که اولین انشعاب مهم مسیحیت بر مبنای همین تصویر کردن یا ترسیم نکردن پیش آمد. و یا حد اقل بر این پایه (ایکون ها) اظهار شد. گفت:
ـ آن دوره گذشت. این حکایت هزار سال پیش بود. گفتم:
ـ برای ما هنوز نگذشته است. البته شیعه در این مورد زیاد سختگیر نیست. پرسید: چطور؟ گفتم:
ـ این بحث ریشه اش به قرن هشتم (دوم هجری) برمی گردد که یکی از مبانی اصلی بحث های معتزله ها علیه سایر مذاهب اسلامی از جمله حنبلی و مالکی بود. که آنان باور داشتند، قرآن مخلوق نیست. و در آیاتی که از خدا به شکل انسان صحبت می شود، آن را باید به همان معنای ظاهری گرفت*. ولی معتزله ها به ایهام و استعاره در قرآن معتقد بودند. و اعتقاد داشتند خداوند با مفاهیم انسانی قابل تعریف نیست. هر چند با قدرت گرفتن مخالفان معتزله در دوره متوکل عباسی آنان سرکوب شدند و بخشی به ایران فرار کردند. ولی پس از آن اصل رد تشبیه معتزله را علمای سنی پذیرفتند و به اصل لایتغیر(دگم) تبدیل کردند.** پس با این حساب دوست عزیز در اسلام، تشبیه در مورد خداوند و حضرت محمد رد شده است.
ـ گفتی شیعه زیاد سختگیر نیست.
ـ بلی در مورد شیعه دوازده امامی، تصویر کردن خداوند مانند اهل سنت حرام است. اما در مورد نقاشی کردن حضرت محمد و دوازده امام سخت گیرنیستند.
ـ پس چطور شیعه که جزمی تر از مذاهب سنی است مثلا غذاخوردن را با طرفداران ادیان دیگر توحیدی جایز نمی داند. و...در این مورد سهل گیر است؟
ـ برای بررسی علل تاریخی آن شما محبت بکنید سمیناری در دانشگاهتان بگذارید و برای من هم دعوتنامه ای بفرستید تا مفصل صحبت کنیم!! آن چه به طور خلاصه می توان گفت شیعه چون در اقلیت و در برهه هایی تحت تعقیب بود، روحانیون و فقها، وجود تجسم و تصویرامامان، تعزیه و سینه زنی را برای بقای مذهب خویش غیرمفید تشخیص نمی دادند. مثلا من چند روز پیش در نزدیک میدان انقلاب تهران تصویری از امام علی دیدم. که اصلا با روایات تاریخی نمی خواند ولی آزادانه همه جا فروخته می شود.
ـ چطور مگر؟
ـ در تاریخ محمد جریر طبری که معتبر ترین تاریخ اسلام تا خلافت معتصم عباسی است، شرح جسمانی علی خلیفه چهارم، امام اول شیعیان بطور دقیق چنین تشریح می شود؛ علی سیه چرده، قد متوسط، دارای چشمانی بزرگ و شکمی جلو آمده بود. جلو سر او کاملا طاس بود. در صورتیکه در تمثالهایی که در خیابانهای شهر فروخته می شود با چشمانی آبی مو های پرپشت و قدی بلند است. البته این را بگویم در میان حدود 150 آیت الله العظمی موجود در شیعه هیچکدام تصویری را تصویب و یا تایید نکرده اند ولی با انتشاراین تصاویر هم مخالفتی ندارند.
ـ پس این طور؟
ـ بلی، ولی دوست عزیز، اگر از این بحث های کلامی(اسکولاستیکی) در باره تصویر کردن بگذریم، تصویر کشیدن چیزی است، و توهین و تهمت به صاحبان تصاویر چیز دیگری است. در تصاویری که من هم از طریق اینترنت دیده ام، پیشداوری و توهین به اقلیت های مسلمان مطرح است. شاید طراحان می خواستند با بنیادگرایان مبارزه کنند ولی تیرشان به قلب مجموعه مسلمانان خورده است. و چنین کار هایی فقط به راستگرایان افراطی در اروپا و بنیادگرایان اسلامی در جهان خدمت می کند. و راه گفتگو و تساهل(تولرانس) را در بین مردم تنگ تر می کند.....
ـ ....
ـ من فکر نمی کنم کسی فتوایی داشته باشد. اکثرا تلاش بر آرامش دارند.
ـ یک دانشجوی مصری دارم که مشغول تهیه تز دکترای خودش است، دیروز می گفت، در این ترکیب آیت الله العظمای ایرانی ها خدا در آن وسط آیت و عظمی جایش تنگ به نظر می رسد.
ـ من این را چندی پیش در نشریات ایرانی ازنقل قول یک روحانی هم خوانده ام. پس اگر برگردم به پرسش اول تو، با خدای خودت می توانی شوخی بکنی . چون خداوند مهربان و بخشاینده است. در شروع هر سوره قرآن، نماز و هر کاری، مسلمانان با گفتن بسم الله الرحمان الرحیم، به نام همان خدای بخشاینده و مهربان شروع می کنند. پس خداوند بخشاینده است. ولی با فقها و روحانیون ما شوخی نکنید. چون بعضی هایشان به کلی کینه ای هستند و انتقام گیر.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* آیه 109 سوره 2، آیه 27 سوره 18، آیه 14 سوره 54، آیه 4 سوره 20، آیه 69 سوره 38 و...
** فردوسی می گوید:
زنام و نشان و گمان برترست
نگارنده برشده گوهرست
به بینندگان آفریننده را
نبینی مرنجان دو بیننده را
