آيت الله منتظری: چند ماه قبل از برکناری احساس می‎کردم که برنامه ای در کار است

بسمه تعالی ‏
‏‏
ديدار اعضای انجمن های اسلامی دانشجويان و نيز جمعی از اقشار مردم با آيت الله منتظری ‏


‏طی ديدار کوتاه جمعی از اعضای انجمن اسلامی دانشگاههای تهران (دانشگاه هنر)،‏ ‏شهرکرد و کاشان و نيز جمعی از اقشار مختلف مردم در روز پنج شنبه ‏۱۳۸۷/۳/۹‏‏ ‏با آيت الله العظمی منتظری ، ايشان ضمن تشکر از فعاليت های دانشجويان در‏ ‏دانشگاهها به ويژه انجمن های اسلامی درباره اهميت کسب علم و دانش فرمودند:
‏ ‏هيچ دينی به اندازه اسلام به اهميت علم اندوزی تصريح ندارد. خدا در قرآن‏ ‏کريم می‎فرمايد: (هل يستوی الذين يعلمون والذين لا يعلمون ) در روايات هم‏ ‏آمده است : "طلب العلم فريضة علی کل مسلم ". اين که می‎فرمايد: "طلب العلم‏ ‏فريضة " هم شامل واجب کفايی است و هم واجب عينی . تحصيل برخی علوم‏ ‏واجب کفايی است ، چنانچه مردم منطقه ای احتياج به برخی تخصص ها دارند‏ ‏مانند پزشکی که بر همه افراد لازم است تا برآورده شدن نياز به پزشک ، به اين‏ ‏رشته و تخصص بپردازند. برخی از علوم هم فراگرفتنش واجب عينی است .‏ ‏مانند: اصول عقايد، اخلاق و فقه . برحسب مراحل سه گانه وجودی انسان .
‏ ‏از اهميت همه که بگذريم علم اخلاق آنقدر اهميت دارد که پيامبراکرم (ص )‏ ‏می‎فرمايد: "بعثت لاتمم مکارم الاخلاق ". متأسفانه امروزه ارزشهای اخلاقی در‏ ‏دانشگاهها، حوزه ها و به ويژه در حوزه سياست خيلی کمرنگ شده است و‏ ‏مباحث اخلاقی را کوچک می‎شمارند. حال آن که اساس بعثت پيامبر (ص ) برای‏ ‏اکمال مکارم اخلاق بوده است .
‏ ‏طلب علم و دانش در اسلام از نظر مکان ، زمان ، استاد و شرايط، دارای‏ ‏محدوديت نيست . در اصول کافی آمده است : "لو يعلم الناس ما فی طلب العلم‏ ‏لطلبوه ولو بسفک المهج و خوض اللجج ": يعنی اگر مردم می‎دانستند آنچه را‏ ‏که در تحصيل علم به دست می‎آيد، آن را طلب می‎کردند هرچند به ريخته شدن‏ ‏خون دلها و فرو رفتن در گردابها باشد.
‏ ‏دانشجويان عزيز که احساس وظيفه می‎کنيد و در صحنه های سياسی و‏ ‏اجتماعی وارد می‎شويد، توجه داشته باشيد اگر شما درس نخوانيد، بی دردها‏ ‏و عافيت طلب ها درس ها را می‎خوانند و آينده کشور و اسلام را قبضه خواهند‏ ‏کرد و آن وقت دردی از دردهای مردم دوا نمی شود.
‏ ‏متأسفانه از گوشه و کنار اخباری هنوز به گوش می‎رسد که مزاحمت برای‏ ‏دانشجويان از لحاظ جلوگيری از تحصيل علم ادامه دارد و به بهانه های مختلف‏ ‏آنها را از آموختن علم باز می‎دارند، مثلا آنها را ستاره دار می‎کنند; اين درست‏ ‏نيست که کسی به صرف ابراز عقيده يا مخالفت با برخی افراد از حقوق‏ ‏اجتماعی خود محروم شود.
‏ ‏با همه اين مشکلات و گرفتاريها که برای شما ايجاد می‎شود، سفارش من اين‏ ‏است که امر به معروف و نهی از منکر را که وظيفه همگانی است فراموش‏ ‏نکنيد. بنابر آنچه که اميرالمؤمنين (ع ) در وصيت خود به امام حسن (ع ) و‏ ‏امام حسين (ع ) فرموده اند: "امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنيد، که اگر‏ ‏ترک کنيد اشرار و بدان بر شما مسلط می‎شوند و آن وقت هر چه دعا کنيد‏ ‏مستجاب نمی شود". امربه معروف و نهی از منکر را منحصر ندانيد در مسائل‏ ‏جزئی ; بلکه در مسائل اجتماعی و سياسی بايد هر يک در حد توان خود‏ ‏سکوت نکرده و تواصی به حق و در صورت بروز مشکلات تواصی به صبر‏ ‏نماييد.

‏ ‏در پايان اين ديدار يکی از دانشجويان درباره علت برکناری ايشان از قائم مقامی‏ ‏رهبری در سال ۱۳۶۸ سؤالی کردند که ايشان فرمودند:
‏ ‏من از چند ماه قبل از آن اتفاق احساس می‎کردم که برنامه ای در کار است ،‏ ‏مطالبی هم هنوز هست که من نخواستم پرده دری کنم ; ولی از برکناری ام هيچ‏ ‏ناراحتی نداشته و ندارم . حتی پدر مرحوم من وقتی خبر کنار رفتن من را شنيده‏ ‏بود سجده شکر به جا آورده بود که مسئوليت از روی دوش من برداشته شده‏ ‏است . اصلا آدم عاقل سعی می‎کند که کمتر مسئوليت داشته باشد. دنيا هم از‏ ‏اين بالا و پايين ها زياد دارد. مهم اين است که انسان وظيفه اش را انجام دهد تا‏ ‏نزد خدا حجت داشته باشد.

‏ ‏همچنين معظم له طی ديدار جمعی از اقشار مردم در روز جمعه ‏۱۳۸۷/۳/۱۰‏ با‏ ‏ايشان ، فرمودند:
‏ ‏امام باقر می‎فرمايند: "الکمال کل الکمال التفقه فی الدين و الصبر علی النائبة و‏ ‏تقدير المعيشة " در اين حديث پرمحتوا امام باقر(ع ) بالاترين کمال را يکی فهم‏ ‏دين و فرو رفتن در آن برای درک معارف دين می‎داند. تفقه که در اين روايت‏ ‏می‎فرمايد به اين معنی نيست که همگی علم فقه را فراگيرند و فقيه‏ ‏شوند.
‏ ‏انسان سه مرحله وجودی دارد: عقل و تفکر که با آن مآل انديشی می‎کند و‏ ‏حيوانات از اين نعمت محرومند; اصول و معارف مربوط به اين مرحله است ،‏ ‏يعنی اعتقاد به مبدأ و معاد، نبوت ، ملائکه الهی و...; مرحله ديگر مرحله‏ ‏عواطف ، غرائز و احساسات است ، که در اين مرحله انسان نوعی تجرد دارد اما‏ ‏اين تجرد برزخی است و کامل نيست ; حيوانها هم اين مرحله را دارند. برای‏ ‏تنظيم اين مرحله وجودی علم اخلاق کاربرد دارد که اين علم می‎گويد: عاطفه ،‏ ‏محبت و غيرت خوب است و خشونت ، حسد، بداخلاقی و بی غيرتی ناپسند‏ ‏است . و در پی آن مرحله سوم که مربوط به اعضاء و جوارح است می‎آيد که‏ ‏عبارت است از حلال و حرام خدا و اوامر و نواهی که علم فقه متصدی آن‏ ‏است .
‏ ‏اما آنچه که در اين حديث به عنوان يکی از کمالات دانسته و می‎فرمايد: "التفقه‏ ‏فی الدين " يعنی فرو رفتن در فهم دين مربوط به همه اين سه مرحله است و‏ ‏معنی اش فقه اصطلاحی نيست .
‏ ‏در اين زمانه که جهان را رسانه ها فراگرفته است ، سايت ها و شبکه های‏ ‏ماهواره ای مختلفی عليه دين تبليغات می‎کنند. در مقابل آنها با شعار و‏ ‏خشونت نمی توان از دين دفاع کرد، بلکه بايد مردم اطلاعات و آگاهی های‏ ‏دينی خود را افزايش دهند. سعی کنيد کتاب خواندن را جزو کارهای روزانه‏ ‏خود قرار دهيد. جوانان و فرزندان خود را تشويق کنيد که با کتب علمی و دينی‏ ‏آشنا شوند. در قرآن سفارش شده است که علاوه بر خودتان خانواده خود را‏ ‏هم از آتش دوزخ دور نگه داريد; قرآن می‎فرمايد: (يا أيها الذين آمنوا قوا‏ ‏أنفسکم و أهليکم نارا). البته در اين راه مواظب باشيد نسل امروزی با گذشته‏ ‏تفاوت دارند و نمی توان با پرخاش ، تنبيه و تندی آنها را تربيت کرد بلکه با‏ ‏عاطفه ، محبت و مهربانی بايد با آنها برخورد کرد. مادران که دامنشان اول‏ ‏کلاس برای تربيت فرزندان است ، در اينجا نقش مهمی دارند.
‏ ‏بنابراين از کتاب و کتابخوانی غفلت نکنيد، اگر کسی می‎خواهد کار خير و‏ ‏باقيات الصالحات انجام دهد بسيار مناسب است که کتاب تهيه کرده در‏ ‏مراکزی مثل مساجد و کتابخانه ها قرار دهد تا اهل مطالعه از اين نظر در مضيقه‏ ‏نباشند; که اين عمل در بالابردن فرهنگ مردم اثر مهمی دارد.
‏ ‏در فقره دوم اين روايت می‎فرمايد: "والصبر علی النائبة " يعنی از ديگر کمالات‏ ‏صبر بر مشکلات و گرفتاريهاست . آنقدر صبر و تحمل و سعه صدر داشتن‏ ‏اهميت دارد که قرآن کريم در مقام صابران می‎فرمايد: (انما يوفی الصابرون‏ ‏اجرهم بغير حساب ) يعنی به صبرپيشگان بدون حساب و کتاب اجر داده‏ ‏می‎شود.

‏ ‏در سومين فراز می‎فرمايد: "و تقدير المعيشة " انسان بايد در امور معيشتی خود‏ ‏اهل اندازه گيری و برنامه ريزی باشد. در زمان گذشته مردم اهل قناعت بودند و‏ ‏در امورات زندگی اهل زياده روی ، اسراف و تجمل نبودند و انتظارات خود را‏ ‏پايين می‎آوردند و به همين دليل زندگی و معيشت را مديريت می‎کردند.
‏ ‏اما گذشته از مردم که بايد در معيشت خود اندازه گيری داشته باشند، چون‏ ‏اقتصاد ما اکثرا دولتی است و آزاد نيست و دولت در بيشتر شئون اقتصادی‏ ‏دخالت دارد و متصدی آن است چون مسئوليت معيشت مردم و تنظيم بازار در‏ ‏دست دولت است ، پس بايد در اين باره برنامه ريزی و مآل انديشی داشته باشد.‏ ‏گاهی مشاهده می‎شود خود دولت عامل گرانفروشی است ; چنانچه برنج ، گندم‏ ‏و...را از خود کشاورزان خريداری کرده و خيلی گرانتر به مردم می‎فروشد.‏ ‏دولت بايد کاری کند که آذوقه مردم تأمين شود تا اقشار ضعيف و کم درآمد‏ ‏صدمه نخورده و بتوانند به راحتی خود و خانواده شان را تأمين کنند. فقط با‏ ‏حرف و شعار، عزل و نصب ها، برنامه نويسی و... امور اقتصادی حل نمی شود.‏ ‏حرف و شعار برای مردم مسکن و آذوقه نمی شود. اگر هم می‎گوييد‏ ‏خشکسالی آمده است برای آن هم بايد از قبل برنامه ريزی می‎شد و راهکارهای‏ ‏مقابله با خشکسالی شناسايی می‎گرديد تا امروز به راحتی اين مشکل حل‏ ‏می‎گشت و مردم در مضيقه قرار نمی گرفتند.

‏ ‏ان شاء الله موفق باشيد.
‏ ‏والسلام عليکم و رحمة الله و برکاته .
‏
‏‏۱۳۸۷/۳/۱۵‏‏
‏دفتر آيت الله العظمی منتظری