سمينار بررسی اعدام‌های جمعی تابستان ۶۷ در سوئد، گفتگوی کيواندخت قهاری با بابک عماد، از سازمان‌دهندگان سمينار، دويچه وله

روزهای تابستان ۱۳۸۷ را سپری می‌کنيم. بيست سال پيش در تابستان ۱۳۶۷ گروه بزرگی از زندانيان سياسی ايران را اعدام کردند. به مناسبت بيستمين سالگرد اين اعدامهای جمعی، امسال ايرانيان خارج از کشور مراسم يادبود و نيز کنفرانسها و سمينارهای تحقيقاتی گوناگونی را در کشورهای مختلف جهان سازماندهی کرده‌اند.

در شهر استکهلم سميناری در اين زمينه در روزهای ۲۲ و ۲۳ اوت (دوم و سوم شهريور) برگزار خواهد شد. مصاحبه با بابک عماد، از سازمان‌دهندگان سمينار سوئد.

دويچه وله: آقای عماد، قرار است سمينار بين‌المللی بررسی کشتارهای دهه شصت در سوئد برگزار شود. شما از سازمان‌دهندگان اين سمينار هستيد. می‌توانيد برای ما توضيح دهيد که شما از چه انجمنی هستيد و اين سمينار در کجا و کی برگزار می‌شود؟

بابک عماد: من عضو کانون زندانيان سياسی ايران در تبعيد هستم. اين سمينار قرار است در استکهلم برگزار شود، در دو روز متوالی ۲۲ و ۲۳ اوت در دانشگاه استکهلم. قرار است که اين سمينار با حضور زندانيان سياسی سابق، پژوهشگران و حقوقدانان بين‌المللی به بررسی کشتارهای دهه شصت و بويژه کشتار زندانيان سياسی در تابستان ۶۷ بپردازد.

دويچه وله: آيا کانون زندانيان سياسی ايران به تنهايی اين سمينار را سازماندهی کرده است؟
بابک عماد: کانون زندانيان سياسی برگزارکننده اين سمينار است، اما با همکاری آ ب اف (سازمان دمکراتيک کارگری در سوئد) و انجمن دوستی ايران و سوئد در مالمو.

دويچه وله: آن طور که شما در اطلاعيه‌تان نوشته‌ايد، اين سمينار به مناسبت بيستمين سالگرد کشتار زندانيان سياسی برگزار می‌شود، اما اين نخستين سميناری نيست که شما برگزار می‌کنيد.
بابک عماد: بله، اين سمينار دومين سميناری است که به عنوان سمينار بين‌المللی مطرح است و رو به افکار عمومی جهانيان است. نخستين سمينار در اين رابطه در روزهای اول و دوم اکتبر سال ۱۹۹۸ در همين استکهلم برگزار شد که اولين سميناری بود که به دست خود ايرانيان در خارج از کشور رو به افکار عمومی جهانيان برگزار می‌شد.

دويچه وله: برگزارکننده آن سمينار چه کسانی بودند؟
بابک عماد: برگزارکننده آن سمينار هم کانون زندانيان سياسی ايران در تبعيد، واحد سوئد بود.

دويچه وله: چه کسانی را به عنوان سخنران دعوت کرده‌ايد؟
بابک عماد: دوستانی که دعوت شده‌اند، عموما از زندانيان سياسی سابق، پژوهشگران دانشگاهی و حقوقدانان بين‌المللی هستند، از جمله خانمها شهلا طالبی و سوسن بهار، آقايان احمد موسوی، پيام اخوان، کاوه شهروز و حميد حق‌شناس و نماينده‌ای از حزب چپ که نماينده مجلس سوئد است و يک نويسنده سرشناس سوئدی‌، خانم ماريا موديگ که سالها مسئول بخش نويسندگان زندانی در انجمن قلم سوئد بوده است.

دويچه وله: چه بحثهايی قرار است در اين سمينار مطرح شود؟
بابک عماد: بحثهايی قرار است مطرح شود که اساسا به بررسی آن کشتار خواهد پرداخت، از جمله بحث در اين زمينه خواهد بود که در تابستان ۶۷ چه اتفاق افتاد، چگونه اتفاق افتاد و چرا اتفاق افتاد؛ خانم شهلا طالبی در رابطه با عشق و مرگ در نامه‌های زندانيان سياسی و وصيت‌نامه‌های آنها سخنرانی دارد؛ بيست سال سکوت در مورد کشتار، و دادخواهی و دادستانی در رابطه با اين جنايت فجيع است که قرار است کاوه سروش مطرح کند. بحثهايی ديگر در همين زمينه هست، از جمله بررسی حقوقی و پروسه‌های حقوقی اين فاجعه در سطح جامعه و در سطح بين‌المللی که پيام اخوان اين بحث را دنبال خواهد کرد. از مسائل داغ اين سمينار اعدام کودکان در ايران خواهد بود. بررسی حقوق بشر در ايران، وضعيت روزنامه‌نگاران‌، دانشجويان، کارگران ومعلمان زندانی و زندانيان سياسی‌ای که در ايران در زندانها به سر می‌برند، موضوعهای ديگر مورد بحث و بررسی خواهند بود.

دويچه وله: اگر موضوعهای سمينار امسال را که بيست سال پس از اعدامهای جمعی زندانيان سياسی برگزار می‌شود، مقايسه کنيد با موضوعهای سميناری که ده سال پيش شما سازمان‌دهی کرده بوديد، می‌توانيد تفاوتهای آن را بربشمريد؟
بابک عماد: قطعا تفاوتهايی وجود دارد، بويژه که به هر حال آن نخستين سمينار بود، سميناری بود که بيشتر به بازخوانی کشتار دهه ۱۳۶۰ و موضوعاتی از قبيل وضع زنان در ايران پرداخته و مسئله حقوق بشر در ايران را دنبال می‌کرد و شکلی غيرپژوهشی داشت، بيشتر بيان مسائل و بررسی آمار و ارقام بود. در دومين سمينار بين‌المللی در استکهلم قرار است که کارهای پژوهشی و حقوقی‌ای که در اين رابطه در ده سال اخير انجام گرفته، مطرح شوند. سمينار بيشتر به زمينه‌های اجتماعی و سياسی اين کشتار خواهد پرداخت. به نوعی اين سمينار از پختگی بيشتری برخوردار است.

دويچه وله: به نظر خود شما که در طول اين سالها موضوع را دنبال کرده‌ايد، تغييری در سطح آگاهی نسبت به اين موضوع و بيان آن در پهنه همگانی می‌بينيد؟
بابک عماد: بويژه در ده – دوازده سال اخير کارهای زيادی رو به افکار عمومی، بويژه رو به افکار ايرانيان در خارج از کشور صورت گرفته است. البته الان سه – چهارسالی هم هست که اين بحثها در ايران ادامه پيدا می‌کند. تغييرات بسيار بسيار زيادی صورت گرفته است. جمع‌های بسيار وسيعتری اهميت می‌دهند به اينکه اين موضوع حتما بايد پيگيری بشود، چون می‌دانيم که شکل و وسعت اين کشتار بسيار گسترده و متفاوت از بسياری از نمونه‌های تاريخی مشابه بوده است. وقتی صحبت از شيلی می‌شود، تمام دنيا از آن اطلاع دارند. اما وقتی صحبت از کشتار ايرانيان می‌شود، با وجود سالهايی که همگان در خارج از کشور به آن پرداخته و تلاش کرده‌اند تا به اطلاع افکار عمومی برسانند که چه جنايتی در دهه ۱۳۶۰ در ايران رخ داده، اما متاسفانه در اين کار موفق نبوده‌ايم. تا حدی موفق بود‌ه‌ايم، اما در سطحی نبوده است که وقتی از ايران نام برده شود، در افکار عمومی، چه ايرانيان چه جهانيان، مسئله جنايت دهه ۱۳۶۰ را تداعی کند.

دويچه وله: فکر می‌کنيد که چه چيزی مانع بوده است؟ آيا مسئله فقط فعاليت ايرانيان است يا مسئله حد پذيرش در کشورهای اروپايی هم مطرح است؟
بابک عماد: طبيعی است که موانع بسيار زيادی وجود داشته است. از يک سوی فعالين ايرانی در خارج از کشور توانسته‌اند واقعا در سطحی وسيع عمل کنند. منتهی ما آنچنانکه بايست رو به بيرون عمل نکرده‌ايم. يکی از ضعفهای ما در خارج از کشور اين بوده که رو به افکار عمومی غيرايرانيان کار نشده است. موانع ديگری هم هست، از جمله موانع سياسی و روابطی که کشورهای غربی با جمهوری اسلامی دارند که مانع از اين شده که در اين سالها اين موضوع بويژه از طريق دولتها مورد پذيرش قرار بگيرد يا در رسانه‌های جمعی طرح شود. متاسفانه موانع سياسی زيادی دراين رابطه وجود دارد و دلايل خاص زيادی هم در اين رابطه هست که می‌توان در موقعی ديگر به آن پرداخت.

دويچه وله: اما من مايلم در همين جا در اين مورد از شما بپرسم که آيا تجربه‌ای داريد که خواسته‌ايد اين موضوع را در عرصه همگانی مطرح کنيد، اما رسانه‌ها مايل نبوده‌اند که آن را بازتاب بدهند؟
بابک عماد: ببينيد، ما هر سال در چندين کشور، از جمله در سوئد، زمانی که مراسم‌های يادمان را برگزار می‌کنيم، کار وسيعی روی مطبوعات می‌کنيم، به صورت نوشته‌، مقاله و خبر. به آنها مراجعه می‌کنيم. متاسفانه هيچ کدام از اينها، مگر در بسيار بسيار موارد جزيی بازتاب پيدا نکرده است، آن هم در يکی دو سال اخير با فشارهايی که از اين طرف و آن طرف آورده شده است. خود ما فعالان ايرانی هم متوجه شده‌ايم که بخش وسيعی از کارمان را بايد متمرکز کنيم روی افکار عمومی خارج از ايرانيها، برای اينکه بتوانيم از اين منظر دولتهای کشورهايشان را وادار کنيم که عکس‌العمل نشان بدهند. در نتيجه کارهايی در حد ناچيز انجام گرفته است. در دو سه سال گذشته چند خبرنگار آزاد در همين سوئد و در کشورهايی مثل انگلستان و امريکا و خود ايرانيان مطالب زيادی در باره اين کشتار در نشريات دانشگاهی‌حقوقی، روزنامه‌های کثيرالانتشار به چاپ رسانده‌اند که اين خود به نظر من اقدام مثبتی است. ما می‌رويم که بتوانيم به هر حال افکار عمومی را آماده پذيرش اين موضوع بکنيم تا به دولتها بقبولانيم که بايد اقداماتی در اين رابطه انجام بگيرد. ما حتی به دولتمردان، نمايندگان پارلمانهای اروپايی مراجعه کرده‌ايم. در رابطه با همين سمينار امسال با وزارت امور خارجه سوئد صحبت داشتيم، يک نماينده که مسئول بخش ايران است را دعوت کرديم. منتهی اينها به دلايلی که بر خودشان معلوم است و بر ما نامعلوم، البته ما هم می‌توانيم حدس بزنيم که چرا، از شرکت در اين سمنيار يا حداقل از خبررسانی در مورد آن خودداری کردند.

دويچه وله: اين طور که در اطلاعيه‌تان آمده، برنامه‌های ديگری را هم به جز آنچه گفتيد، تدارک ديده‌ايد. می‌توانيد در اين باره توضيح دهيد؟
بابک عماد: بله، يک سری برنامه‌های هنری هستند. از جمله قرار است که موزيک و تئاتر اجرا شود. برخی از هنرمندان ايرانی و يک هنرمند بسيار سرشناس اسپانيايی در آن شرکت دارند.

دويچه وله: آقای عماد، هر کس که بخواهد می‌تواند در اين سمينار شرکت کند؟
بابک عماد: بله، شرکت در سمينار برای همه آزاد است. ما علاقه‌منديم که هر چه بيشتر، چه ايرانيها چه غيرايرانيها در آن شرکت کنند. چون دو روز خواهد بود، يک روز آن به زبان سوئدی و انگليسی خواهد بود و يک روز آن به زبان فارسی.

دويچه وله: و محل برگزاری آن کجاست؟
بابک عماد: روز جمعه ۲۲ اوت در دانشگاه استکهلم دو پانل برگزار می‌شود، يک پانل به زبان سوئدی و يک پانل به زبان انگليسی، که رو به افکار عمومی سوئدی و به طور کلی غيرايرانيها دارد. روز شنبه ۲۳ اوت در سالن اجتماعات "هوسبی ترف" برگزار خواهد شد که رو به افکار عمومی ايرانيان خواهد بود.

مصاحبه گر: کيواندخت قهاری