زمانی برای بازنشستگی استادان، ترانه بنی يعقوب، روزنامه سرمايه

اين روزها محافل دانشگاهی و دانشجويی کشور بيش از هر زمان ديگری بحث بازنشستگی استادان دانشگاه ها را پيگيری می کنند؛ بحثی که با رسيدن هر فصل تابستان سوالات زيادی را به ذهن دانشجويان کشور می آورد؟ آيا دانشگاه بدون حضور اين استادان برجسته که هر کدام سابقه بيش از ۳۰ سال تدريس را دارند لطمه نخواهد خورد؟ دسته ای ديگر هم می پرسند آيا زمان آن نيست که اين استادان برجسته اما خسته از تلاش سال ها کار، تدريس و پژوهش جای خود را به استادان جوان و تازه نفسی دهند که چه بسا در سال های آينده جای خالی آنها را پر کنند؟ جرقه اين بحث در سال جاری با خبر بازنشستگی حدود ۳۰ عضو هيات علمی دانشگاه تهران آغاز شد؛ خبری که هر چند توسط مسوولان دانشگاهی تاييد نشد اما زمزمه های زيادی شنيده می شد: «فرهاد رهبر در پی اجرای دقيق قانون بازنشستگی استادان است.»

فرهاد رهبر رئيس دانشگاه تهران پس از برکناری عميد زنجانی رئيس روحانی اين دانشگاه در روزهای پايانی سال گذشته سکان هدايت دانشگاه مهم و تاثير گذار کشور را بر عهده گرفته است.

موضوع بازنشستگی استادان دانشگاه های کشور از تيرماه سال ۸۵ که اولين بازنشستگی ها در دانشکده حقوق دانشگاه تهران رخ داد آغاز و سپس به دانشکده ادبيات اين دانشگاه نيز رسيد و بعدها دامنه اش تا دانشگاه علامه طباطبايی نيز گسترش يافت. اين موج با خبر بازنشستگی حسين بشيريه پدر جامعه شناسی سياسی ايران و دکتر ميرجلال الدين کزازی فضای آکادميک ايران را تحت تاثير قرار داد. پيش از آنها نيز استاد حقوق مدنی، دکتر رضا رئيس طوسی استاد اقتصاد سياسی نفت و دکتر احمد ساعی استاد مسائل جهان سوم مشمول حکم بازنشستگی شده بودند.

استادان با ۳۰ سال سابقه تدريس ازنشسته می شوند

بازنشستگی استادان دانشگاه طبق روال سال های گذشته مطابق با ماده ۳۶ آيين نامه استخدام اعضای هيات علمی مصوبه هيات امنای دانشگاه تهران انجام می شود. ماده ۳۶ اين آيين نامه می گويد که اعضای هيات علمی دانشگاه ها با درجه دانشياری و استادی با ۳۰ سال سابقه تدريس و ۶۵ سال سن بازنشسته می شوند البته بندی از اين ماده اضافه می کند اگر درجه علمی مشمولان استاد تمام باشد اظهار نظر گروه علمی درباره ادامه تدريس آنها مدنظر قرار می گيرد.

آنچه موضوع بازنشستگی استادان دانشگاه های کشور را تبديل به موضوعی جنجال آفرين کرده است موضوع تبعيض هايی است که گاه وبيگاه درباره انتخاب اين استادان و نحوه بازنشستگی شان مطرح می شود. برخی معتقدند بازنشستگی استادان با توجه به ديدگاه آنان انجام می گيرد و تقريباً در همه اين بحث ها اين سوال تکراری مطرح می شود که چرا آيت الله عميد زنجانی رئيس سابق دانشگاه تهران با ۷۰ سال سن بازنشسته نمی شود؟

برخی از دانشجويان دانشگاه تهران می گويند ناصر کاتوزيان و محمد آشوری، برخلاف نظر مثبتی که گروه علمی حقوق خصوصی و حقوق جزا به آنها داشته اند با حکم بازنشستگی يا انتظار برای بازنشستگی روبه رو هستند؟

يکی از دانشجويان حقوق دانشگاه تهران با لحنی عصبی سوال خود را مطرح می کند: «عميد زنجانی با اينکه مشمول حکم بازنشستگی است هنوز حکم اش را دريافت نکرده است؟»

اين سوال دانشجوی دانشگاه تهران دامنه اش بارها به کنفرانس های مطبوعاتی خبرنگاران با مسوولان دانشگاهی هم رسيده است.

در ماه های پايانی سال گذشته که فرهاد رهبر به جای عميد زنجانی رياست دانشگاه را به عهده گرفته بود وزير علوم در حاشيه مراسم توديع و معارفه مديرانش گفت عميد زنجانی پس از کنار رفتن از رياست دانشگاه تهران بازنشسته نمی شود. بسياری از خبرنگاران آن روز را به ياد دارند؛ روزی که محمد مهدی زاهدی به همراه محافظانش از در سياه رنگ و شيشه ای تالار علامه امينی دانشگاه تهران می گذشت در پاسخ به سوال خبرنگاری که می پرسيد آيا عميد با داشتن بيش از ۷۰ سال سن بازنشسته نخواهد شد؟ سری تکان داد و گفت: «شما سن ايشان را از کجا می دانيد؟ نه، ايشان همچنان در دانشگاه حضور دارند. استادان زيادی داريم که با وجود سن بالا بازنشسته نشده اند مثل داوری و شريعتمداری.»

آيت الله عميد زنجانی متولد سال ۱۳۱۶ در شهر زنجان است و هم اکنون با ۷۱ سال سن در دانشگاه تهران کرسی تدريس انديشه سياسی اسلام، فقه و حقوق اسلامی را دارد.

پس از گذشت مدت زمان کوتاهی از سخنان وزير علوم مدير روابط عمومی دانشگاه تهران بدون آنکه تعداد استادان بازنشسته دانشگاه تهران را ذکر کند، خبر داد: «چند تن از استادان دانشگاه تهران همچون داوری، گرجی و تجليل خود درخواست بازنشستگی کرده اند.»

فرهاد رهبر نيز در تنها کنفرانس مطبوعاتی که پس از انتخاب شدنش در روز ۱۳ اسفند ماه با خبرنگاران داشت به اين نکات پرداخت: «قانون می گويد استادانی که بيش از ۷۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه خدمت دارند بايد بازنشسته شوند. دانشگاه برای رعايت قانون در موارد اين چنينی موظف می شود که حکم قانون را اجرا کند. اجرای اين قانون بحث بازنشستگی استادان را به وجود می آورد اما به هيچ وجه نمی خواهيم از خدمات استادان دانشگاه محروم بمانيم. دانشگاه از خدمات آن دسته از استادانی که توانايی تدريس دارند و آنهايی که در مشاوره دانشگاه موثر واقع می شوند به طور حتم بهره خواهد برد.»

رئيس دانشگاه تهران در حالی که بر احترام به استادان تاکيد می کرد در پاسخ به سوال خبرنگاران که باز هم اين موضوع را به آيت الله عميد زنجانی ارتباط دادند، می گويد: «آيت الله عميد زنجانی ۷۰ سال سن دارد اما سابقه وی ۳۰ سال نبوده و مشمول بحث بازنشستگی نيستند.»

حاشيه های يک موضوع مهم

چند نفر از دانشجويان دانشکده حقوق دانشگاه تهران درباره موضوع مهمی که همه شان را اين روزها به خود مشغول کرده است، نظرات متفاوتی دارند. يکی از آنها که دختر جوانی است با هيجان سخن می گويد: «برای من نشستن بر سر کلاس استادانی چون کاتوزيان و گلدوزيان و… افتخار بزرگی است. من فکر می کنم حتی ساعتی درس گرفتن از اين استادان به سال ها و ترم ها شاگردی استادان ديگر می ارزد.»

اما دوست دانشجوی اين دختر جوان عقيده ديگری دارد: «من با اينکه برای اين استادان برجسته ارزش زيادی قائلم ولی گاه احساس می کنم آنها به دليل سن و سال و مشغوليت های زيادشان بهتر است جای شان را به استادان تازه نفس ديگری بدهند و خود به کار های ارزشمند ديگری بپردازند.»

دکتر ايرج گلدوزيان خودش درباره بازنشستگی اش معتقد است اين اتفاق بعد از سال ها سابقه کار، امری عادی و طبيعی است.

يکی از دانشجويان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران هم می گويد: «بعضی از استادان مان با وجود دانش بالا به دليل کهولت سن دچار مشکلاتی هستند مثلاً يکی از آنها در کلاس درس گاه دچار فراموشی می شود يا يکی ديگر از آنها در طول يک ترم تحصيلی نيمی از آن را در خارج از کشور می گذراند. من با بازنشستگی اين استادان مخالف نيستم به شرطی که قانون ۳۰ سال کار برای همه استادان و از همه طيف های فکری رعايت شود اما هيچ کدام از اين دانشجويان نمی توانند کلاس های پرشور اين استادان را از ياد ببرند؛ کلاس هايی که هرگز در آنها حضور و غيابی صورت نمی گرفته ولی هميشه بدون يک صندلی خالی و با شوق فراوان دانشجويان برگزار می شده است.

به هر حال هر روز نظرات متفاوتی را درباره اين موضوع که برخی از آن تعبير به موضوعی سياسی می کنند، می شنويم تا جايی که مدير مسوول با سابقه روزنامه اطلاعات محمود دعايی هم در جلسه خبرنگاران با احمدی نژاد وقتی پشت تريبون قرار گرفت دراين باره سخن می گويد: «احمدی نژاد، برادر عزيزم، آيا می دانيد در حوزه های علميه هيچ وقت بازنشستگی نداريم و هرچقدر بر سن و تجربه علما افزوده می شود به همان ميزان بر قدر و منزلت آنان نيز افزوده می شود چرا که حوزه معتقد است چنين علمايی سرمايه های حوزه هستند و هرچقدر پربارتر شوند کارايی بيشتری دارند و کبر سن درباره آنان معنايی ندارد.»

دعايی با به ياد آوردن سخنان خود احمدی نژاد متذکر می شود: «مگر شما نبوديد که می گفتيد استاد بازنشستگی ندارد؟ متاسفانه اخباری وجود دارد حاکی از اينکه ۳۰ استاد باتجربه دانشگاه در حال بازنشستگی هستند يا بازنشسته شده اند که من نسبت به آن هشدار می دهم و خطاب به شما آقای احمدی نژاد می گويم اين کار را نکنيد چرا که به صلاح نيست دانشگاه ها از وجود استادان باتجربه خالی شود.»

يک استاد دانشگاه تهران هم در اين باره می گويد: «نبايد با موضوع بازنشستگی استادان به اين نحو برخورد کنيم اين موضوع در همه دنيا عادی است. دانشگاه های ما بايد اين قدرت را داشته باشند که هر روز نيروهای متخصص و تازه نفسی را جذب کنند و بازنشستگی يا فوت يک استاد نبايد برای جامعه دانشگاهی ما مشکلی جدی شود و اين همه وقت و توان مان را بگيرد.»

تا پايان مهر تعداد دقيق بازنشستگان شخص خواهد شد

هرچند در سال جاری از بازنشستگی ۳۰ استاد دانشگاه تهران سخن به ميان آمده است اما اسامی دقيق اين استادان که کم کم بايد به فکر جمع کردن اثاثيه اتاق های شان باشند هنوز مشخص نيست. مسوولان دانشگاهی نيز از اعلام دقيق اسامی آنها خودداری می کنند.

چند روز قبل خبر بازنشستگی تعدادی از استادان دانشکده ادبيات دانشگاه تهران مسجل شد. در ميان اين اسامی می شد نام رضا داوری اردکانی، دکتر ابراهيم باستانی پاريزی و دکتر علی شيخ الاسلامی را نيز ديد.

رضا داوری اردکانی در سال ۱۳۳۴ برای تحصيل به دانشگاه تهران وارد شد و در رشته فلسفه به تحصيل پرداخت و در سال ۱۳۴۶ موفق به اخذ درجه دکترا شد. استاد ياری دانشگاه تهران از سال ۱۳۴۶ (گروه آموزش فلسفه)، دانشياری دانشگاه تهران از سال ۱۳۵۰ و استادی دانشگاه تهران از سال ۱۳۶۲ مراتب دانشگاهی دکتر داوری اردکانی است. دکتر محمد ابراهيم باستانی پاريزی استاد گروه تاريخ دانشگاه تهران و صاحب مجموعه آثاری نظير پيغمبر دزدان، نشريه فرهنگ کرمان، راهنمای آثار تاريخی، دوره مجله هفتواد، تاريخ کرمان، منابع و ماخذ تاريخ کرمان، سلجوقيان و غزنويان در کرمان، فرماندهان کرمان (تصحيح و تحشيه تاريخ شيخ يحيی، چاپ سوم)، جغرافيای کرمان (تصحيح و تحشيه جغرافی وزيری، چاپ پنجم ۱۳۸۴)، گنجعلی خان و…و همچنين شيخ الاسلامی که رياست دانشکده ادبيات و علوم انسانی را عهده دار بود به جمع استادان بازنشسته دانشگاه تهران پيوسته اند.

گفته می شود برخی ديگر از اعضای هيات علمی دانشکده ادبيات دانشگاه تهران نيز در آستانه بازنشستگی قرار دارند که در ميان آنها نام کريم مجتهدی، محمدرضا شفيعی کدکنی، دکتر محسن جهانگيری و دکتر غلامحسين ابراهيمی دينانی ديده می شود هرچند بازنشستگی اين استادان از سوی هيچ مرجع رسمی تاکنون تاييد نشده است.

پيش از اين نيز حسين بشيريه استاد علوم سياسی، ايرج گلدوزيان، ناصرکاتوزيان و عرفانی استادان قانون جزا، حقوق مدنی و قانون تجارت، دکتر گرجی استاد حقوق اسلامی، هادی سمتی استاد دانشکده حقوق و علوم سياسی، تجليل استاد دانشکده ادبيات، سيدحسين صفايی استاد دانشکده حقوق و دکتر داوری استاد فلسفه دانشگاه تهران مشمول حکم بازنشستگی شده اند. خيلی ها معتقدند با شروع فصل پاييز اسامی دقيق بازنشستگان را خواهيم دانست.