آزادى غزه، احمد زيدآبادى، شرق

ارتش اسرائيل يكشنبه گذشته به ۳۸ سال اشغال نظامى نوار غزه پايان داد و تمام نيروهاى خود را از اين منطقه عقب كشيد. محمود عباس (ابومازن) رئيس دولت خودگردان فلسطين روز آزادى نوار غزه را روز شادى ناميد و هزاران فلسطينى نيز شادى كنان به مناطق آزاد شده هجوم بردند و بقاياى شهرك هاى يهودى نشين را به آتش كشيدند. يكى از مكان هايى كه اسرائيل مدعى شده است افراد مسلح وابسته به گروه هاى فلسطينى به آتش كشيده اند، كنيسه هايى است كه پس از برچيدن شهرك هاى يهودى نشين از نوار غزه به حال خود رها شده اند. ارتش اسرائيل با توافق دولت خودگردان فلسطين تمام منازل به جا مانده از شهرك نشينان يهودى در نوار غزه را تخريب كرده است اما در مورد تخريب ۲۷ كنيسه در اين منطقه نتوانست به تصميم قطعى برسد. هر چند كه تعدادى از مقام هاى اسرائيلى خواستار انهدام كنيسه ها پيش از عقب نشينى ارتش از نوار غزه شده بودند، اما سرانجام تحت فشار برخى خاخام هاى تندرو، تصميم بر اين گرفته شد كه كنيسه ها به حال خود رها شوند تا دولت خودگردان فلسطين در مورد آنها تصميم بگيرد. ابومازن اعلام كرده است كه اين كنيسه ها تخريب خواهند شد، اما تخريب آنها تاثيرى منفى بر افكار عمومى يهوديان خواهد داشت. به همين علت محمد دهلان از مقام هاى بلندپايه دولت خودگردان، عدم تخريب كنيسه ها توسط ارتش اسرائيل را توطئه اى به منظور تخريب وجهه فلسطينيان دانسته است. به گفته دهلان، اگر فلسطينيان اقدام به تخريب كنيسه ها كنند، دولت اسرائيل آنها را متهم به بى حرمتى به اماكن مقدس خواهد كرد و در عين حال بهانه اى براى تخريب مسجدها در مناطق مسلمان نشين اسرائيل به دست خواهد آورد.
گويا حق با محمد دهلان است چرا كه ديروز پس از تيراندازى افراد مسلح فلسطينى به سمت كنيسه هاى به جا مانده در شهرك هاى تخريب شده در نوار غزه، سيلوان شالوم وزير خارجه اسرائيل فرصت را از دست نداد و گروه هاى مسلح فلسطينى را به انجام اقدامات «وحشيانه» عليه اماكن مقدس متهم كرد. سرنوشت ۲۷ كنيسه اما مهمترين مسئله در نوار غزه پس از عقب نشينى ارتش اسرائيل از اين منطقه نيست. مسئله مهم اينك چگونگى حفظ امنيت نوار غزه پس از پايان ۳۸ سال سلطه نظامى اسرائيل است. ابومازن ديروز گفت كه تا آخر سال جارى ميلادى، دولت خودگردان فلسطين امنيت كامل نوار غزه را تامين خواهد كرد. ابومازن در عين حال تصريح كرد كه اقدام به خلع سلاح مبارزان جنبش حماس نخواهد كرد زيرا اين موضوع ممكن است به بروز جنگ داخلى در بين فلسطينيان منجر شود. اين در حالى است كه اسرائيل تامين امنيت نوار غزه را بدون خلع سلاح حماس امكان پذير نمى داند و از همين رو، دولت آريل شارون تاكيد كرده است تا زمانى كه دولت خودگردان، سلاح افراد وابسته به گروه هاى فلسطينى را ضبط نكند، از سرگيرى مذاكرات صلح بر پايه «نقشه راه» ممكن نخواهد بود. نقشه راه طرحى بين المللى است كه براساس آن، اسرائيل بايد تمام فعاليت هاى شهرك سازى خود را در سرزمين هاى اشغالى فلسطين متوقف و دولت فلسطين نيز گروه هاى مسلح را مهار و خلع سلاح كند و مذاكرات صلح بين دوطرف براى توافق نهايى درباره تشكيل كشور مستقل فلسطينى آغاز شود.اسرائيل با تفسير خاص خود از نقشه راه، اصرار دارد كه خلع سلاح گروه هاى فلسطينى بايد مقدم بر مذاكرات صلح باشد، اما طرف فلسطينى اين تفسير را نمى پذيرد و معتقد است كه تلاش براى مهار گروه هاى مسلح مى تواند همزمان با ازسرگيرى مذاكرات صلح باشد. دولت جورج بوش رئيس جمهور آمريكا با تفسير فلسطينيان از طرح نقشه راه بيشتر موافق است و حفظ آرامش در سرزمين هاى فلسطينى را براى آغاز مذاكرات صلح كافى مى داند. اما باز مسئله اين است كه با توجه به حضور قدرتمند حماس در نوار غزه، آيا دولت ابومازن قادر است آرامش در اين منطقه را حفظ كند و مانع شليك موشك هاى قسام از نوار غزه به خاك اسرائيل شود؟ ديروز همزمان با پايان اشغال نوار غزه، موشكى از اين سرزمين به سمت يكى از شهرك هاى اسرائيلى شليك شد. هر چند كه شليك اين موشك تلفاتى دربرنداشت، اما اين اقدام به خودى خود، نشانه اميدواركننده اى براى دولت خودگردان فلسطين محسوب نمى شود. دولت خودگردان معمولاً اين نوع شليك هاى پراكنده را كار افراد خودسرى مى داند كه از سران خود دستور نمى گيرند، ولى ميزان مقاومت آريل شارون در برابر اين نوع حملات هم قابل پيش بينى نيست. شارون به علت اجراى طرح يكجانبه خود براى خروج از نوار غزه و شمال كرانه باخترى در بين راستگرايان افراطى اسرائيل و از جمله جناح قدرتمندى از حزب ليكود منزوى شده و تحت فشار شديد آنها قرار گرفته است. بنيامين نتانياهو وزير دارايى سابق اسرائيل كه در مخالفت با برچيدن شهرك هاى يهودى نشين از نوار غزه از مقام خود استعفا داده و به صورت رقيب سرسخت شارون براى به دستگيرى رهبرى حزب ليكود درآمده است، شارون را متهم مى كند كه با تخليه كامل غزه، امنيت اسرائيل را به خطر انداخته است.
به گفته نتانياهو، قدرت حماس در نوار غزه بيش از اقتدار دولت خودگردان است و اين منطقه پس از عقب نشينى اسرائيل به صورت پايگاهى براى حماس به منظور ادامه حملات موشكى به اسرائيل در خواهد آمد. شارون كه عقب نشينى از نوار غزه را با هدف بهبود امنيت اسرائيل به انجام رسانده است، در برابر ادامه حملات موشكى به خاك اسرائيل از نوار غزه سخت آسيب پذير است و از همين رو او و همكارانش در كابينه اسرائيل بارها تاكيد كرده اند كه پس از عقب نشينى از نوار غزه، كوچكترين حمله را با شدتى بى سابقه پاسخ خواهند داد. اين وضعيت شكننده و بى ثبات نشان مى دهد كه خروج ارتش اسرائيل از نوار غزه همانگونه كه مى تواند آغاز پيشرفت در مذاكرات صلح خاورميانه باشد به همان ميزان نيز قادر است دامنه خشونت را در منطقه گسترش دهد. ظاهراً كليد ماجرا در اين ميان در دست گروه حماس است و در واقع رهبرى اين گروه مى تواند جهت تحولات آينده را تعيين كند. حماس پيش از اين با اعلام آتش بس با اسرائيل موافقت كرده و اگرچه اين آتش بس گاه و بى گاه توسط دو طرف نقض شده اما در مجموع پايدار مانده است. مسئله اكنون اين است كه حماس پس از عقب نشينى ارتش اسرائيل از نوار غزه چه خواهد كرد؟ دولت خودگردان اميدوار است كه حماس با پيوستن به تشكيلات دولت خودگردان از صورت جنبشى مسلح به هيئت حزبى سياسى درآيد.

حماس هم نشانه هايى از ميل به اين روند را از خود نشان داده است. اين گروه كه همواره مشاركت در نهادهاى دولت خودگردان را مشروعيت بخشيدن به پيمان اسلو مى دانست و از آن اجتناب مى كرد، از حدود يك سال پيش، آمادگى خود را براى شركت در انتخابات پارلمانى فلسطين اعلام كرده است. اين انتخابات قرار بود در تيرماه سال جارى و پيش از عقب نشينى اسرائيل از نوار غزه برگزار شود، اما ابومازن با تعويق آن، برگزارى انتخابات را به بهمن ماه آينده موكول كرد. گفته مى شود ابومازن از بيم پيروزى قاطع حماس در انتخابات، برگزارى آن را به تعويق انداخته است چرا كه حماس در انتخابات شوراهاى محلى در بهار گذشته پيروزى به نسبت چشمگيرى كسب كرد. ظاهراً حماس درصدد است تا قدرت مردمى خود را در انتخابات پارلمانى آينده به نمايش بگذارد و به عنوان نماينده مردم فلسطين در مقابل اسرائيل قد علم كند. صرف نظر از واكنش اسرائيل و متحدان آن در برابر اين موضوع، اكنون دغدغه رهبران حماس اين است كه محبوبيت خود را در بين مردم فلسطين تا زمستان آينده حفظ كنند و اين خود البته بدون مشكل نيست. حماس محبوبيت خود را مديون مبارزه مسلحانه عليه اسرائيل و خدمت رسانى به اقشار محروم فلسطينى از طريق موسسات خيريه متعلق به خود مى داند. با عقب نشينى ارتش اسرائيل از نوار غزه، اكنون ادامه مبارزه مسلحانه عليه اسرائيل دشوار شده است چرا كه اصرار بر اين امر، از يك سو مى تواند حماس را با دولت خودگردان درگير كند و در عين حال اين گروه را در معرض فشار كشورهاى محافظه كار عرب نظير مصر قرار دهد و از ديگرسو باعث حملات تلافى جويانه مخرب اسرائيل عليه معدود تاسيسات زيربنايى نوار غزه شود. حماس ظاهراً خواستار وقوع هيچكدام از اين رويدادها نيست، اما در عين حال از اين نكته هم آگاه است كه بى تحركى نظامى آن تا انتخابات آينده، ممكن است موقعيت جنبش الفتح را در بين راى دهندگان فلسطينى بهبود بخشد. بدين ترتيب، با آنكه عقب نشينى اسرائيل از نوار غزه كليد جهت گيرى تحولات آينده به دست حماس است، اما در عين حال اين گروه را نيز با مشكلات و تناقضاتى روبه رو كرده است كه عبور از آنها فقط از مسير شناخت واقع بينانه تحولات پيچيده خاورميانه امكان پذير است.