دیدنیها >> مولتی‌ویتامین‌ها دروغ می‌گویند، خبرآنلاین

فرنوش صفوی‌فر: بسیاری از ما برای جبران کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن‌مان، به انواع کپسول‌ها و شربت‌های مکمل رو می‌آوریم؛ در حالی که تازه‌ترین بررسی‌ها نشان داده که ممکن است برخی از این مکمل‌ها، کمتر یا بیشتر از آنچه روی برچسب اطلاعات دارویی آنها درج شده، حاوی ویتامین یا مواد معدنی باشند.

به گزارش رویترز، در مطالعه گسترده‌ای که یک شبکه حامی حقوق مشتری در آمریکا، موسوم به ConsumerLab.com ، روی تعداد زیادی از این مکمل‌ها انجام داده، اطلاعات جالبی به دست آمده است. مطالعه، چند نوع محصول مخصوص اطفال و چند نوع مخصوص خانم‌ها و نیز اقایان را شامل می‌شود. جمع‌بندی کل اطلاعات این پروژه نشان داده است که به طور متوسط میزان ترکیبات این محصولات، 30 درصد با آنچه شرکت‌های تولیدکننده آنها ادعا کرده‌اند، تفاوت دارد. این تفاوت‌ها، چه کمبود و چه اضافه، می‌تواند انواع خطرها و عوارض جانبی را برای کودکان و بزرگسالان به همراه داشته باشد.

به طور مثال، میزان مجاز تعیین‌شده برای ویتامین A در کودکان 4 تا 8 ساله، 1300 واحد بین‌المللی است و میزان قابل‌تحمل برای آن برای این سن، 3 هزار واحد است. اما در این مطالعه معلوم شده از 3 نمونه مخصوص کودکان، یکی حاوی 5 هزار واحد از این ویتامین بوده است. این در حالی است که مصرف بیش از حد ویتامین A، در کوتاه‌مدت، عوارضی چون تاری دید و تهوع به همراه دارد و در درازمدت می‌تواند سبب مسمومیت کبدی و مشکلات استخوانی شود. میزان قابل تحمل روی و نیاسین نیز در برخی از این ترکیبات، بسیار بیشتر از حد قابل تحمل برای سنین مختلف بوده است که دریافت بیش از حد نیاسین (از ویتامین‌های گروه B)، می‌تواند باعث تحریک و خارش پوستی و گرگرفتگی شود و مصرف بیش از حد مجاز روی باعث ضعف سیستم ایمنی و نیز کم‌خونی شود. (به دلیل رقابت با آهن در هنگام جذب از دستگاه گوارش)

در بررسی‌های انجام شده بر روی محصولات ویژه مردان هم، نتایج مشابهی به دست آمده است. به عنوان مثال، از 3 نمونه مورد بررسی، یکی حاوی بیش از آنچه بر روی برچسب آن ادعا شده بود، اسید فولیک داشت که از حد مجاز مصرف آقایان نیز بیشتر بود. بررسی‌ها نشان داده مصرف بیش از حد اسید فولیک به صورت مکمل‌های دارویی، می‌تواند با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آنها همراه باشد. در نمونه دیگری از این دسته محصولات، مقادیری سرب یافت شده است که جزء فلزات سنگین است که مسمومیت با آنها بسیار خطرناک است و می‌تواند عوارض گوناگون کبدی، کلیوی، پوستی و عصبی را به بار آورد.

همین بررسی‌ها بر روی 4 نمونه از محصولات ویژه خانم‌ها هم انجام شده است. در یکی از این نمونه‌ها، مقدار ویتامین A موجود در مکمل، تنها 66 درصد از آن مقداری بود که بر روی برچسب آن درج شده بود. در نمونه دیگر که مخصوص خانم‌های سالمند بود، میزان این ویتامین 44 درصد از حد اعلام شده بود و در 3 نمونه مخصوص خانم‌های باردار نیز میزان این ویتامین، بسیار کمتر از حد درج‌شده بر روی بسته‌بندی بود.

برخی محصولات که مصرف عمومی برای بزرگسالان دارند نیز آزمایش شده‌اند و مشخص شده که از 5 نمونه موردبررسی، 2 نمونه از آنها کمتر از حدی که اعلام کرده‌اند، ویتامین یا ماده معدنی دارند. یک نمونه تنها 50 درصد از حد اعلام‌شده‌اش اسیدفولیک داشته و در دیگری کلسیم تنها 30 درصد از آن مقداری بود که بر روی برچسب آن نوشته شده بود. در نمونه دیگری که به صورت شربت قابل استفاده بود، میزان اسید فولیک اندازه‌گیری‌شده، 15 برابر بیشتر از آن مقداری بود که بر روی بسته‌بندی درج شده بود که مصرف یک بطری از آن، برای بزرگسالان و نیم بطری برای کودکان، می‌توانست بیش از حد مجاز و قابل‌تحمل، از این ویتامین را به بدن آنها وارد کند.

این اولین بار نیست که سلامت و کارآیی مکمل‌های دارویی زیر سوال رفته است. به فرض آن که مکمل‌ها واقعا همان موادی را که ادعا می‌کنند، و به همان میزان داشته باشند، خود مصرف مواد مفید به صورت دارویی، ممکن است واقعا برای بدن مفید نباشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند مصرف ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های مفید برای بدن، به صورت دارویی، نه تنها ممکن است حاوی اثر انواع طبیعی آنها، که در مواد غذایی معمول وجود دارند، نباشد، بلکه احتمال اثر معکوس هم برای برخی از آنها وجود دارد. به عنوان مثال، مطالعات محققان دانشگاه کلرادو در آمریکا نشان داده است که مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین E، می‌تواند احتمال بروز سرطان ریه را افزایش دهد. این خطر، به خصوص در مورد سیگاری‌ها به شکل جدی‌تری وجود دارد. آنها می‌گویند استفاده از روزی 400 میلی‌گرم از این ویتامین، یا بیشتر، در درازمدت، می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان ریه را تا 28 درصد بالا ببرد. (این نتایج در نشریه «طب اورژانس و بیماری‌های تنفس» چاپ شده است.)

در مطالعه دیگری، در دانشگاه کپنهاک، مشخص شده که هیچ دلیل محکمی برای این که مولتی‌ویتامین‌ها بتوانند باعث افزایش طول عمر شوند، به دست نیامده است. بر اساس این مطالعه، انواع ویتامین‌ها حتی ممکن است باعث مرگ زودرس شود. به این ترتیب که ویتامین E، باعث بالارفتن 4 درصدی احتمال مرگ زودرس می‌شود، بتاکاروتن،‌ آنتی‌اکسیدان معروف و پیش‌ساز ویتامین A، باعث افزایش 7 درصدی آن می‌شود و خود ویتامین A، باعث 16 درصد افزایش در احتمال مرگ زودرس افراد می‌شود.

کارشناسان توصیه می‌کنند به جای دل بستن و اعتماد بی‌چون‌وچرا به این کپسول‌ها و شربت‌های تقویتی، برای خودمان یا کودکان‌مان، سعی کنیم این مواد مورد نیاز را از راه مواد غذایی و به صورت طبیعی به دست آوریم.