سال 88‌؛‌ مرگ ‌تدريجي‌ غول ‌ترافيك؟، همشهری

محمدجوادزمان آبادی

مرگ قطعي كه خير، اما قول می دهیم که مرگ تدريجي ترافيك را مي‌توانيد شاهد باشيد.

هرسال در مهرماه ترافيك به اوج خود مي‌رسد، امسال هم برنامه‌هاي جديدي براي كاهش بار آن طراحي شده است. يكي از اصلي‌ترين اين برنامه‌ها افتتاح مسيرهاي جديد جلوتر از برنامه‌، براي عبور‌و‌مرور ميليون‌ها دانش‌آموز است. ويژگي‌هاي اين پروژه‌ها را در گزارش اين شماره همشهري‌مسافر بخوانيد.

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

دغدغه داريم آقا‌؛ دغدغه داريم. اول مهر كه مي‌شود همه يكصدا و يكپارچه دغدغه‌دار مي‌شويم‌! يكي نگران رفتن است، يكي نگران نرفتن است، يكي دير رفتن و يكي به موقع رفتن. خلاصه رفتن و نرفتن در روزهاي ابتدايي مهرماه دغدغه همه مردم است.

مهر‌88 که برسد، میلیون‌ها‌ دانش‌‌آموز‌ ایرانی کیف و کتاب به دست از خانه بیرون مي‌‌روند تا تعطیلات سه‌ماهه و غیبت آن‌ها در خیابان‌های اطراف مدرسه تمام شود.‌ با پای پیاده، سوار بر اتوبوس، مینی‌بوس، تاکسی، خودروی شخصی، موتور یا دوچرخه فرقی نمي‌کند، زنگ مدرسه که به‌صدا در‌آید، همه آن‌ها باید سر کلاس حاضر باشند.

حضور این تعداد دانش‌‌آموز‌ پس از این غیبت موجه سه‌ماهه هر سال علاوه‌بر شور و نشاط آغاز سال تحصیلی جدید حدود 20 تا 30‌درصد افزایش بار ترافیکی و مقدار زیادی نگرانی و اختلال در امور شهر را با خود به‌همراه دارد.‌ این اختلال و نابسامانی ناشی از بار ترافیکی عموماً تا دوهفته پس از بازگشایی مدارس ادامه مي‌یابد تا به‌تدریج با کاهش ترافیک و گذشت زمان، حجم انبوه خودروها مانند سایر ایام به یک امر عادی تبدیل شود.

در این میان وضعیت ترافیکی اول مهر و اضافه شدن حدود 20 تا 30‌درصد به بار ترافیکی اول صبح به اندازه‌ای بحرانی است که هر سال مسئولین زیر‌مجموعه‌ها‌ی حمل‌ونقل‌ و ترافیک شهرداری از جمله تاکسیرانی، اتوبوسرانی، مترو، سازمان حمل‌ونقل‌ و ترافیک، راهنمایی‌ورانندگی، محیط‌زیست و... با تشکیل ستاد ویژه‌ای تحت‌عنوان «ستاد‌مهر»، بازگشایی مدارس و وضعیت ترافیکی روز اول سال تحصیلی را سامان‌دهی کرده و متفق‌القول تصمیمات ویژه‌ای را در تعامل با یکدیگر اتخاذ مي‌کنند.‌

اول مهر براي گروه‌ها‌ي مختلف سني، زاويه ديد متفاوتي دارد. گروهي نگران «صبح است اول مهر»شان هستند؛ سال تحصيلي جديد، هفت‌صبح بيدارشدن‌ها‌، دغدغه‌ها‌ي آقا‌ و خانم‌معلم، دوستان جديد، ظهر گرسنه به منزل رسيدن و بالاخره تكليف و امتحان. براي برخي ديگر هم ماجرا همين است، اما از نگاه فاعل ماجرا. درس دادن، صبح اول ساعت به مدرسه رسيدن، آزمون گرفتن، برگه صحيح كردن و بالاخره تكليف و امتحان.

اما مدل اصلي دغدغه گفتيم مربوط به آن‌هايي بود كه نگراني‌شان بابت چگونه رفتن است و اين چگونه رفتن، در معناي ظاهري و اصلي به‌معناي راه‌هاي رسيدن به مدرسه و محل كار در مهرماه است. راه‌هايي كه به قاعده هرسال تهران، شلوغ‌تر از ديگر روزهاي سال و پرترافيك‌تر از هميشه است. راه‌هاي ميان‌بر جايگزين راه‌هاي اصلي مي‌شود و اتفاقاً هر دوي اين مسير پر از گيرو‌دار و شلوغي.

طبيعي است در اين حالت، مديران شهري وظيفه دارند بر اساس نياز شهر، بهترين تدبير را براي بهبود در وضعيت حركتي خودروها به‌كار ببندند. يعني برنامه‌ها‌ي طي چند‌ماه مانده به مهرماه بايد به‌نحوي به اجرا برسد كه ابتداي 6‌ماهه دوم سال، كم‌ترافيك‌تر از قبل شود.

به‌جز ستاد مهر كه در روزهاي ابتداي پاييز به‌شدت درگير رفع مشكلات ترافيكي تهران است، شهرداري مجموعه راه‌سازي‌ها‌ي اصلي خود در پايتخت را به‌نحوي برنامه‌ريزي كرد تا ابتداي مهرماه آماده بهره‌برداري فعاليت باشند. اين كار به كاهش ترافيك در قسمت‌ها‌ي بزرگي از تهران كمك مي‌كند. گزارش اين شماره همشهري‌مسافربه برخي از اين پروژه‌ها‌ اختصاص
دارد.

تونل‌ توحيد

هرچند ابتداي مهرماه نمي‌توانيد در انتظار راه‌اندازي تونل‌توحيد باشيد، اما براساس اعلام مسئولان سازنده اين پروژه ملي بزرگ، تونل‌توحيد در زمان مقرر براي كمك به كاهش ترافيك راه‌اندازي مي‌شود. تونل‌توحيد بر اساس روزشمار رسمي‌، در آبان ‌هشتاد‌و‌هشت بايد افتتاح شود که بر‌اساس اعلام مديران شهري در همین تاريخ، آماده استفاده مردم خواهد بود تا سال تحصيلي بدون دغدغه‌تر از سال‌هاي قبل پشت‌سر گذاشته
شود.

خيابان حضرت‌ ‌وليعصر(عج)

برخي كارشناسان در پيش‌بيني‌ها‌ي خود، ابتداي پاييز را مناسب‌ترين زمان براي اجراي طرح يك‌طرفه‌كردن خيابان حضر‌ت‌وليعصر(عج) عنوان كرده بودند، اما شهرداري تهران براي جلوگيري از ازدحام خودرو در روزهاي ابتدايي مهرماه و كاهش ترافيك اين روزها، با سرعت بيشتري كار يك‌طرفه‌كردن اين خيابان را پيش برد و در تابستان پروژه را به مرحله اجرا رساند.

يك‌طرفه‌شدن خيابان حضرت‌وليعصر(عج) از آن جهت مهم بود كه اين خيابان يكي از ماندگارترين خيابان‌ها‌ي تاريخي كشور به‌شمار مي‌رود. قدمت تاريخي خيابان حضرت‌وليعصر(عج) و ويژگي‌ها‌ي ظاهري آن و البته تلاش در جهت كم كردن آلودگي زيست‌محيطي منطقه، از دلايل اصلي يك‌طرفه‌كردنش بوده است.

بزرگراه آبعلي

اواسط تابستان بود كه خبر رسيد اين بزرگراه به بهره‌برداري رسيده است. احداث بزرگراه تهران‌–‌آبعلی حد‌فاصل پايانه شرق تا تقاطع بزرگراه شهید‌بابایی در ضلع شمال‌شرق تهران به‌صورت تردد شرق به غرب و بالعکس در داخل يك‌محيط عرضي 76متری قرار دارد. این محور در قسمتی از مسیر دارای کندرو جهت دسترسی به ده خجیر، سازمان هوا‌و‌فضا و کارگاه‌ها و کارخانجات حاشیه بزرگراه است.

پروژه داراي دو‌باند‌(چهار‌خطه) تندروي شمالي و جنوبي هر كدام به‌طول ‌دو‌و‌هشت‌دهم‌‌کیلومتر است. از فوايد اين پروژه آن‌طور كه مديران طراح و ساختش عنوان كرده‌اند، تسریع در عبور‌و‌مرور ماشین‌آلات در شمال‌شرق تهران، تخلیه بار ترافیکی منتهی به سه‌راه آزمایش، اتصال بزرگراه شهید‌یاسینی به بزرگراه شهید‌بابایی و کاهش تصادفات جاده‌ای به‌شمار مي‌رود. همه اين‌ها‌ هم در حالی با سرعت انجام شد كه قرار بود ابتداي مهرماه خيابان‌ها‌ براي عبور‌و‌مرور دانش‌‌آموز‌ان آماده باشد.

تقاطع آزمایش‌

براي آن‌ها كه شرق تهران را به‌خوبي مي‌شناسند، سه‌راه آزمايش اتفاق خوب و مباركي است. مخصوصاً در روزهايي كه به مهرماه منتهي مي‌شود، راه‌اندازي اين طرح توانست تا‌حدودي از بار ترافيك در منطقه كم كند.‌ يعني هستند خودروهايي كه براي رهايي از مشكلات ترافيكي، اين مسير را جايگزين مسيرهاي قبلي مي‌كنند.

درباره ويژگي‌ها‌ي اين طرح نيز لازم است بدانيد ساختار شبكه معابر اطراف تقاطع سه‌راه آزمايش و معابر منتهي به اين تقاطع از ديدگاه مهندسي حمل‌ونقل‌ و ترافيك داراي اهميت ويژه‌اي است.‌ اين تقاطع در محل تلاقي آزادراه سرخه‌حصار، ‌آزادراه وفادار‌(‌‌امتداد شرقي آزادراه شهيد‌زين‌الدين‌)‌ است.

‌ اين آزادراه يكي از معابر شرياني درجه‌يك تهران محسوب مي‌شود كه ترافيك عبوري و منطقه‌اي انبوهي را در امتداد شرقي‌–‌غربي شهر هدايت مي‌كند.‌ اين محور از منطقه وردآورد در غرب تهران آغاز شده و پس از عبور از مناطق مختلف شهر به سه‌راه آزمايش منتهي مي‌شود.‌ يكي ديگر از محور‌ها‌ي اصلي منتهي به تقاطع مذكور آزادراه سرخه‌حصار است.

‌ اين آزادراه نيز جزيي از زنجيره شبكه معابر كمربندي جنوب تهران است كه هدايت‌كننده ترافيك سنگيني بوده و از سمت غرب به اين تقاطع ختم مي‌شود.‌ ابتداي شرقي آزادراه تهران‌–‌آبعلي نيز سومين محور اصلي منتهي به اين تقاطع است.‌ خيابان دماوند و جاده لشگرك نيز از معابر اصلي منتهي به اين تقاطع هستند.‌

تقاطع شهيدباقری-دماوند

شاهراه ارتباطي ميان شرق و مركز تهران شايد همين مسير باشد. تعجب نكنيد، از اين جهت اين محدوده را شاهراه خطاب مي‌كنيم كه بدنيست بدانيد از لحاظ بافت جمعيتي، قسمت عمده‌اي از جمعيت منطقه در اين محدوده متمركز شده‌اند.

اين بزرگراه به جهت تقاطع با خيابان 35‌متري استقلال و خيابان وفادار در شمال، در طول مسير با خيابان‌هاي 196‌غربي و فرجام، بزرگراه رسالت، گلبرگ و خيابان دماوند در جنوب و مسير شرق‌به‌غرب خيابان دماوند سهم به‌سزايي در جمع‌آوري و هدايت ترافيك روان در مسير شرق‌به‌غرب و جنوب‌به‌شمال در محدوده شرق تهران دارد كه این امر از اتلاف انرژي(‌سوخت) و زمان جلوگيري و در كاهش اثرات سوء‌زيست‌محيطي تأثير زيادي دارد.

مسئولان ساخت اين پروژه، دلايل احداث اين تقاطع غيرهمسطح را اين‌گونه عنوان كردند: روان‌سازي ترافيك شمال‌به‌جنوب بزرگراه شهيد‌باقري در تقاطع چهارراه خاقاني، عدم‌توقف اتوبوس‌ها‌ي بي‌.آر.تي در چهارراه خاقاني، امكان ارتباط خيابان دماوند و بزرگراه شهيد‌باقري و بالعكس، امكان ارتباط بزرگراه شهيد‌باقري با خيابان شهيد‌ثاني و بالعكس و البته روان‌سازي خيابان دماوند در مسير شرق‌به‌غرب و بالعكس. همه اين‌ها‌ يعني در ابتداي مهرماه جمعيت بسياري مي‌توانند از اين مسير عبور كنند.

تقاطع آزادگان ‌- همت‌

البته اين مورد، همه اتفاقات خوبي كه در بزرگراه آزادگان افتاد، نيست. بزرگراه آزادگان آن‌قدر بزرگ و وسيع است كه شايد براي هر تقاطع و بريدگي و خيابان مجاورش بايد مطلبي جداگانه نوشت و اندر فوايد طرح بحث كرد. اما تقاطع بزرگراه آزادگان و شهيدهمت، اتفاق خوبي است كه در ابتداي مهرماه مي‌تواند محل عبور‌و‌مرور هزاران دانش‌‌آموز‌ان البته به‌همراه خودروهاي والدين و سرويس‌ها‌ي مدارس باشد.

انتهاي بزرگراه آزادگان، به اواسط آزادراه شهيدهمت برخورد مي‌كند و اين يعني افرادي كه در غرب تهران ساكن هستند و يا احتمالاً در نزديكي تهران، مي‌توانند براي ورود به تهران و خارج شدن از ترافيك داخل شهري از اين مسير استفاده كنند. در مهرماه اگر قصد ورود به مبادي اصلي شهر را داريد، اين مسير توصيه مي‌شود.

مرگ غول ترافيك

نمونه‌ها‌ي ذكر‌شده، تنها قسمتي از مجموعه ساخت‌و‌سازهاي فني‌و‌عمراني بود كه جلوتر از برنامه براي بهبود در وضعيت ترافيكي پايتخت در فصل مدرسه، راه‌اندازي شده‌است. مديران شهري وظيفه داشتند شهر را براي آغاز فصل پاييز آماده كنند و به‌همين‌دليل بسياري از پروژه‌ها‌ را زودتر از موعد مقرر افتتاح كردند. البته ذكر تمام اين موارد به معناي مرگ قطعي غول ترافيك در ابتداي شش‌ماهه دوم سال نيست.

اين راه‌ها با هدف بهبود در ترافيك و كمتر شدن بار ترافيكي ابتداي مهر افتتاح شد و شايد بتوان گفت در مراحل بعدي، مرگ تدريجي غول ترافيك با شيوه‌ها‌يي نظير همين راه‌سازي‌ها‌ امكان‌پذيرباشد.