مديرکل هنرهای تجسمی: هنرمند ضد دين به ونيز نمی‌بريم

مجيد ملانوروزی

مجيد ملانوروزی مديرکل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد درباره انتقادهايی که به نحوه حضور ايران در بی‌ينال ونيز، انتخاب هنرمندان و آثارشان، مشارکت بخش خصوصی، حاشيه‌هايی درباره برخی از چهره‌ها پاسخ داد.

خبرگزاری مهر- گروه هنر: پنجاه و ششمين بی ينال ونيز به عنوان يکی از مهم ترين و معتبرترين رويدادهای هنری دنيا که سالانه با حضور موثر کشورهای صاحب فرهنگ و هنر حتی در کوچک ترين مقياس جغرافيايی و فرهنگی برگزار می شود، تا چندی ديگر کار خود را در ونيز يکی از زيباترين و البته گران ترين شهرهای دنيا آغاز می کند؛ رويدادی قابل توجه که طی سال های گذشته حتی در مناسبات اقتصادی و سياسی نيز خودی نشان داده و توانسته به عنوان جايگاهی ارزشمند در معرفی فرهنگ، زبان، هنر، مناسبات اجتماعی و به طور کلی بسته ای فشرده در معرفی هر کشور به جهانيان ايفای نقش کند.

اما جمهوری اسلامی ايران طی دوره های طولانی که از برگزاری اين رويداد جهانی ويژه هنرهای تجسمی معاصر می گذرد تاکنون فقط موفق به حضور در چهار دوره شده اين حضور نيز با توجه به شرايط ويژه، عملکرد مديران فرهنگی دولت های گذشته و کم توجهی های فراوان در معرفی هنر ايرانی به دنيا هيچ تاثيری در بهبود و ارتقای مناسبات فرهنگی و بينافرهنگی آثار هنرمندان ايرانی و همچنين جذب مخاطب خارجی نداشته است، اما به نظر می رسد که اين بار دولتمردان تصميمی جدی برای حضور در اين رويداد معتبر بين المللی دارند؛ تصميمی که به گفته مدير کل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد با توجه به مقياس غرفه ايران که اين بار با وسعتی چند برابر گذشته در ونيز در نظر گرفته شده بيش از يک ميليون يورو خرج دارد و به طور طبيعی دولت هم قادر به تامين اين بودجه نيست.

حال بنيادی به نام «فيض نيا» که اتفاقا نهادی مستقيم در ارتباط با مجموعه داری و گالری داری نيست و عمده توجه خود را بر فعاليت های فرهنگی هنری معاصر معطوف کرده، درصدد برآمده و در يک برنامه مشارکتی با دولت می خواهد هنر ايرانی امسال حضور بسيار جدی تری نسبت به سال های گذشته در بی ينال ونيز داشته باشد؛ حضوری که کيوريتورهای(نمايشگاه گردان) ايرانی بی ينال در ونيز چندی پيش برای آن نشست خبری گذاشتند و حتی از مشاوران صاحب نام ايتاليايی نيز بهره مند شدند. البته اين حضور و نحوه انتخاب هنرمندان شرکت کننده و آثارشان از حاشيه های رسانه ای بی نصيب نماند و بسياری از کارشناسان حوزه هنرهای تجسمی به يکباره انتقادات بسيار تند و تيزی را به گردانندگان غرفه ايران در بی ينال و البته دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و موزه معاصر روا داشتند و در اين مدت ماجرا را در وسعتی غير قابل پيش بينی تحليل، بررسی و نقد کردند. اين نقد از سويی از جای خالی هنر انقلاب در ونيز سخن گفت و در فضايی ديگر نحوه انتخاب هنرمندان شرکت کننده را به باد انتقاد گرفت.

به طور حتم درگيری منتقدان نحوه حضور ايران در پنجاه و ششمين بی ينال ونيز موضوعی نبود که بتوان با در نظر گرفتن نقدها و موضوعات مطرح شده به راحتی از آن عبور کرد، به همين جهت سراغ مجيد ملانوروزی مدير کل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و مدير موزه هنرهای معاصر تهران رفتيم تا او پاسخگوی شبهاتی باشد که اين روزها منتقدان و کارشناسان در رسانه ها مطرح کردند.

از منتقدانی که موضوع ناديده گرفته شده ديروز را جدی گرفتند ممنونم

مجيد ملانوروزی در گفتگوی تفصيلی خود با خبرنگار مهر گفت: اولا بايد بگويم خوشحالم که حوزه هنرهای تجسمی مورد نقد و بررسی قرار می گيرد و يک رويداد فرهنگی هنری بزرگ مانند بی ينال ونيز تا اين حد قابليت بحث و بررسی پيدا کرده است؛ موضوعی که تا به امروز ناديده گرفته شده بود اما هم اکنون مورد مداقه قرار می گيرد. با اين حال اگر اين موضوع اهميت زيادی داشت ايران در اين همه سال فقط در چهار دوره شرکت نمی کرد، اما به هر حال خوشحاليم که کار را آنقدر از لحاظ بين المللی و داخلی وسعت داديم که مورد نقد و نظر قرار گرفته است. ما آماده شنيدن همه سخن ها هستيم و مسئوليت آن را به عهده می گيريم. البته در روزهای اخير چند موضوع بود که دوستان به آن پرداخته بودند و لازم است من پيرامون آنها توضيحاتی را ارائه دهم.

وی افزود: يکی از مباحثی که طی روزهای گذشته در رسانه ها خواندم اين بود که چرا بخش خصوصی اين کار را انجام داده است. من بايد در پاسخ اين دوستان منتقد بگويم بخش خصوصی می تواند به صورت شخصی برود و در بی ينال ونيز شرکت کند و بنيادهای خصوصی هيچ منعی برای حضور در اين بی ينال ندارند اما ما خواستيم در اين دوره از ظرفيت ها استفاده کنيم. اينکه يک بنياد خصوصی جايی را که پيش تر برای شرکت در بی ينال برگزيده بوده در اختيار موزه هنرهای معاصر قرار بدهد و هنرمندان مورد نظر خود را با ما همسو کند تا در اين اتفاق برای معرفی نام هنر ايرانی هر دو نهاد شريک باشند يک اتفاق مثبت است و من لازم است تاکيد کنم، هزينه های اجرای برنامه ها در بی ينال ونيز را بخش خصوصی به عهده گرفته است و با اينکه موضوع بی ينال، مساله ای فرهنگی است و بحث فروش، «آرت فر» و... مطرح نيست اما اعضای بنياد فيض نيا مايل بودند در يک کار هنری شرکت کنند بنابراين ما اين عرصه را با هم رقم زديم که حضور ايران در آنجا پرثمر و بزرگ باشد و به طور حتم هيچ گونه نگاه انتفاعی به اين موضوع وجود نداشته است. بنياد فيض نيا مجموعه دار و گالری دار نيست که بخواهد از اين ظرفيت به نفع خودش استفاده کند و يا بخواهد هنرمندان همسو با جريان خاصی را هدايت کند.

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

حکايت بازی بزرگ ايران در ونيز

اين کارشناس هنرهای تجسمی بيان کرد: همين بخش خصوصی گفت من موضوعم در اينجا «Great Game» يا همان «بازی بزرگ» است و جالب اينکه آنها براساس مطالعاتی که روی کتابی راجع به نقش استکبار در منطقه از سال ۱۸۸۸ داشتند تلاش کردند با تمرکز روی چنين فضايی در بی ينال ونيز حضور داشته باشند. در اين کتاب نگاه های منازعه انگيزی که در منطقه توسط انگليس و روسيه اتفاق افتاد و باعث فروپاشی هند بزرگ، افغانستان و بخش هايی از کردستان شد مورد بررسی قرار گرفته است. شما اگر به چند صد سال قبل برگرديد در دوره صفويه و تيموری و بعد از آن گستره ای از هنرهای تجسمی را می بينيد که از ترکيه تا هند وسعت دارد. فرش و گليم ايرانی در پاکستان، هند و افغانستان بافته می شود. معماری و باغ ايرانی در کشمير، حيدرآياد و... وجود دارد و کتيبه ها و مساجد و سبک معماری اسلامی- ايرانی در لاهور، افغانستان، تاج محل توسط ميرزا عبدالصمد طراحی شده و ۶۰ هنرمند ايرانی در دوره های اکبر و جهانگير و تيمور در هند حضور داشتند. وقتی شما اين موضوعات را درک کنيد متوجه می شويد که اتفاقا موضوع مورد نظر می تواند بسيار ارزشمند نيز تلقی شود.

ملانوروزی ادامه داد: وقتی ما از منطقه صحبت می کنيم ديگر فقط مناسبات سياسی را در هنرهای تجسمی در نظر نمی گيريم. امروز گستره فرهنگ اسلامی و سياست های جمهوری اسلامی در منطقه خود را نشان داده است. ما هم اکنون از يک بيداری اسلامی صحبت می کنيم و به دنبال گستره هنرهای تجسمی در منطقه هستيم.

علت انتخاب اثر بانوی پاکستانی در غرفه ايران

مديرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد بيان کرد: من تاکيد می کنم که بخش خصوصی می توانست بدون حضور دولت در بی ينال ونيز حضور داشته باشد و همه آنچه را که از ايران به دنيا معرفی می کند به نام خود ثبت کرده و نام جمهوری اسلامی ايران را نيز حذف کند اما اين بنياد اهتمام و همت داشته که هزينه ها را بدهد و بر اساس آن ما از ۴۹ هنرمند در غرفه ايران به عنوان يک گستره هنری ميزبانی کنيم؛ هنرمندانی که برخی از آنها ايرانی نيستند اما زير چتر فرهنگ ايرانی اسلامی کار کرده و البته همه آنها هنرمندانی ضد استکباری هستند. من در رسانه ای خواندم که تصويری از پرچم آمريکا را در کنار خانم هنرمند پاکستانی قرار داده اند که اتفاقا اگر آن را نگاه کنيد و نام اين هنرمند را جستجو کنيد و گذشته او را ببينيد، متوجه می شويد که او را به خاطر تفکرات ضد آمريکايی اش در بسياری از رويدادهای هنری راه نداده اند. اما در در رسانه ها نوشتند که اين هنرمند داعيه دار هنر آمريکايی است. به هر حال اين هنرمند، فرد بسيار معروفی است و شما می توانيد در ساده ترين شيوه کارهای اين خانم را در اينترنت جستجو کنيد و متوجه شويد که نگاه و گستره ذهنی اين خانم به چه شکلی است.

۴ دوره با غرفه ۱۰۰متری حضور داشتيم

وی اضافه کرد: اتفاقا هنرمند مشهور ديگری به نام بلال که عراقی است و در فهرست ما نيز نام او ديده می شود از هنرمندانی است که عمده کارهايش ضد آمريکايی است. به طور کلی همه اين هنرمندان که در فهرست ما قرار دارند در زمره مشهورترين هنرمندان کشورهای خودشان هستند اما به لطف خدا و با تلاش و ديپلماسی که انجام گرفته اين هنرمندان قبول کردند که هر کدام يک اثر در غرفه جمهوری اسلامی ايران داشته باشند و به همراه آثار سی هنرمند ايرانی ديگر معرف هنر ايرانی در يک گستره فرهنگی باشند. اين پاسخی به همان بحثی است که می پرسند چرا هنرمندان خارجی را دعوت کرديم. کما اينکه هزينه حضور آثار اين هنرمندان نيز از عهده دولت خارج است. اصولا دولت از ابتدای پيروزی انقلاب اسلامی تاکنون فقط چهار دوره در بی ينال ونيز آن هم در غرفه های ۱۰۰ متری با هنرمندان محدود شرکت کرده است. امسال ما با بيش از ۴۰ هنرمند شرکت می کنيم و اين جای بررسی دارد که چه ظرفيت هايی موجود است که بتوانيم از آن استفاده کنيم تا فرهنگ خود را نشان دهيم.

چهار نفری که برای حضور در بی ينال ونيز انتخاب شدند

ملانوروزی با اشاره به اينکه دولت ايران در بی ينال ونيز ۴ نفر را در غرفه ايران دارد، توضيح داد: استاد محمد احصايی، سميرا عليخان زاده، جمشيد بايرامی و محمود بخشی چهار هنرمندی هستند که ما از حضور آنها در بی ينال ونيز استفاده خواهيم کرد اما ما هنوز هم نتوانسته ايم هزينه اين عزيزان را تامين کنيم. اينها هنرمندانی هستند که هر کدام با آثارشان ارادت خود را به هنرهای اسلامی و انقلابی نشان داده اند. به طور مثال محمود بخشی همواره در کارهايش با نمادهای شهادت کار کرده يا جمشيد بايرامی همواره علاقه خود را به جريان ارزشمند دفاع مقدس نشان داده است. سميرا عليخان زاده هم توانسته با نگاه معاصر به فرش و هنر قالی ايرانی کارهايی را انجام دهد و در نهايت استاد احصايی نيز برای همه ما هنرمند شناخته شده ای است. اما آن هنرمندانی که توسط بخش خصوصی انتخاب شده اند بابت يک «تم» انتخاب شده اند؛ همان تم جريان فرهنگی يعنی گستردگی، تنوع و گوناگونی فرهنگ ايرانی اسلامی. البته ما به آنها گفتيم هنرمندانی که شما انتخاب می کنيد بايد در کنار جمهوری اسلامی باشند و ما آنها را تاييد کنيم تا قابل دفاع باشند.

ونيز محل عرضه و نمايش هنرهای ملی قديمی نيست

مدير موزه هنرهای معاصر در ادامه صحبت های خود تاکيد کرد: به هر ترتيب هنرمندان بسيار خوبی از طرف کشورمان در بی ينال ونيز حضور دارند. اينها همه هنرمندانی هستند که بخشی از فرهنگ و هنر اين مملکت را به عهده گرفتند. اينها جزو هنرمندانی هستند که در اين مملکت کار می کنند و وظيفه ما هم اين است که از اين هنرمندان تا آنجا که امکانات داريم حمايت کنيم. البته من در برخی از رسانه ها ديدم که سوالاتی را مطرح کرده اند که به طور مثال چرا آقای اردشير مجرد تاکستانی حضور ندارد که بايد بگويم کار آقای تاکستانی نگارگری است و اصولا مبنای برگزاری بی ينال ها خلاقيت و نوآوری است نه هنرهای ملی. ضمن اينکه درباره آقای تاکستانی هم اگر دوستان يادشان باشد ما سال قبل او را به عنوان هنرمند برگزيده هنر ايرانی در جشنواره فجر مورد تقدير قرار داديم و به اين استاد درجه دکترا داديم. البته ما همين حالا هم نمايشگاهی در موزه هنرهای شرقی رم داريم که هنرمندان بسيار ارزشمندی از سوی کشور هنرهای بومی را در آنجا به نمايش گذاشته اند. آنجا موزه ای با قابليت عرضه هنرهای شرقی است که ما بايد هنرهای بومی خود را آنجا نمايش بدهيم که بسيار هم قابل اهميت است. و جايی مانند بی ينال ونيز هم وجود دارد که نگاه ها، چيدمان ها، ويدئو آرت ها، هنرهای جديد و نوآوری ها در آن مطرح می شود و ما سعی می کنيم از بيان های معاصرتر استفاده کنيم و اين دليلی بر بی توجهی به آثار بزرگان هنر ملی ما نيست.

مسعود شجاعی طباطبايی، کاريکاتور، مجيد ملانوروزی

وی افزود: در جايی ديگر هم پرسيده شده بود که چرا ما از مسعود شجاعی طباطبايی در بی ينال ونيز استفاده نکرديم که من بايد در پاسخ به اين انتقاد بگويم آقای طباطبايی دو ماه پيش از سوی مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد به عنوان دبير بی ينال کاريکاتور معرفی شد. يعنی اينکه وی به عنوان هنرمندی ارزشمند و صاحب سبک از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبير يکی از مهم ترين بی ينال های کاريکاتور که در رنکينگ جهانی دارای رتبه سوم است، مشغول به فعاليت است پس ما درباره او نيز کم توجه نبوده ايم. به نظر من همه اينها نشان دهنده ظرفيت ها و قابليت های بسيار بزرگ اين هنرمند است که ما به آن توجه داشته ايم. مانند اين است که هنرمندی می تواند در ارکستر سمفونيک خوب بنوازد، شخصی در ارکستر ملی و ديگری هم در موسيقی مقامی و محلی خوب می نوازد. پس می بينيد که اينها هر کدام ظرفيت هايی دارند که بايد در وقت خودش از آنها استفاده شود.

اثر منيره فرمانفرماييان در غرفه ايران حضور ندارد

اين کارشناس هنرهای تجسمی در ادامه توضيحات خود پيرامون نحوه انتخاب هنرمندان و انتقادهای وارده به فهرست اعلام شده توضيح داد: در فهرستی که اعلام شده چند نفر از هنرمندان هستند که رسانه ها به آنها پرداخته اند. يکی از آنها منيره فرمانفرماييان است که هنوز ما نتوانستيم اثری از وی داشته باشيم و به احتمال ۹۹ درصد اين هنرمند در غرفه ايران در بی ينال ونيز حضور ندارد به خاطر اينکه اينها اصلا دنبال گوش دادن حرف های ما نيستند چه برسد به اينکه بخواهند در رويدادی حضور داشته باشند. منيره فرمانفرماييان هنرمندی ۹۳ ساله است که هم اکنون در موزه «گوگنهايم» يک نمايش بسيار بزرگ دارد که تمامی کارهايش بر اساس هندسه اسلامی و هنر سنتی ما است. درباره آن عکسی هم که يک رسانه به صورت بی حجاب از وی منتشر کرده بايد گفت ممکن است عکس بی حجابی از اين هنرمند در سن ۹۲ سالگی باشد.

نيوشا توکليان جايزه کتاب نسل سوخته را نپذيرفت

وی با اشاره به نيوشا توکليان و انتقاد به حضور وی نيز بيان کرد: وی هنرمندی است که سال قبل وقتی می خواستند کتابش را با نام «نسل سوخته» در فرانسه چاپ کنند، قهر کرد و جايزه را نپذيرفت و گفت: «کتاب من را با اين نام چاپ نکنيد و من اين اسم را برای نسل خودم قبول ندارم». خانم توکليان هنرمندی بود که اين هميت، همت و آزادگی را داشت که نگذارد يک خارجی به خاطر جايزه و يکسری مناسبات سياسی از اين موقعيت سوءاستفاده کند. حالا عکسی از وی که به احتمال فراوان منشا آن فيسبوک شخصی او بوده که ظاهری بی حجاب دارد منتشر شده است. نکته مهم اين است که برخی از همين رسانه ها که عکس بی حجاب وی را منتشر می کنند زمانی که وی جايزه ۵۰ هزار يورويی را پس داد اين حرکتش را ارزشمند دانستند.

مدير مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد ادامه داد: به هر حال او بی حجاب در جايی تردد نمی کند و لابد عکسی از فضای شخصی وی را پيدا کرده و در فضای رسانه ای کشور منتشر کردند يا ممکن است غير از اين باشد که نمی دانم. ولی ما هميشه او را در مراسم و برنامه های مربوط به حوزه هنرهای تجسمی باحجاب ديديم حالا در فيسبوک و يا هر فضای خصوصی ديگر عکسی داشته من کاری ندارم. اگر ضد حجاب هم هست نهادهای نظارتی و دستگاه های قضايی می توانند در صورت صلاحديد برخورد کنند. من هنر او را به ونيز می برم و خودش را به ونيز دعوت نکردم.

شادی قديريان اذعان کرده کار ضد دينی ندارد

ملانوروزی ادامه داد: مورد ديگر از اين فهرستی که روی آن تمرکز شده بود مربوط به خانم شادی قديريان بود که او هم هنرمندی است که با مناسبات و فضای نوين با تمرکز بر فضای هنرهای سنتی دوره قاجار کار می کند. اخيرا هم من چند کار در فضای مجازی از او ديدم که چهره خانم هايی با چادر بود که ابزاری مانند اتو و رنده را ترسيم کرده بود که خودش اذعان می کند اصلا قصدی برای ارائه يک کار ضد دين نداشته و به عنوان زنی خانه دار که با اين وسايل که در خانه کار می کند فضای کارهايش را ترسيم کرده، اما به هر حال من از اين نوع نگاه و آثار به هيچ عنوان دفاع نمی کنم و مورد نظر من نيست و ما يک دوره ديگری از کارهای وی را ديده بوديم که برای بی ينال ونيز انتخاب کرديم.

فرهنگ انقلاب مراقبت می خواهد

اين مدير فرهنگی بيان کرد: ما سعی کرديم با نگاهی که داريم از هيچ، امکانات بسازيم؛ امکانی که ممکن است چند اشکال هم داشته باشد اما دوستان بايد تلاش و کوشش کنند و امکانات رسانه ای بيشتری را در اختيار ما بگذارند که بتوانيم بودجه بيشتری بگيريم و البته چند موضوعی هم که مورد سليقه برخی ها قرار نگرفته به ما تذکر دهند تا ما بتوانيم آنها را رفع و رجوع کنيم. اما در نهايت من معتقدم اين آثار کارهای قابل دفاعی هستند. آقای اسکندری وقتی می گويد «بازی را از همين الان باختيم» حتما يادشان هست که با ارائه آثاری که نه نگاه هنری خوب و نه نگاه فرهنگی خوبی داشت فرصتی را از جمهوری اسلامی گرفتند. به هر حال ما نمی خواهيم از او گله ای داشته باشيم زيرا وی نيز از هنرمندان دوست داشتنی اين سرزمين است اما اميدواريم چنين فعاليت هايی با وسعت ديد بازتر مورد بررسی قرار گيرد.

ملانوروزی گفت: اگر قرار باشد ما هر اتفاقی می افتد بخشی از هنر مملکت را جدا کنيم همان اتفاقی می افتد که هشت سال در هنر اين مملکت افتاد. من وقتی اينجا آمدم ۲۸۰ هنرمند تجسمی با مجموعه دولت قهر بودند. اين يک تهديد جدی برای مملکت بود بنابراين ما بايد اين تهديدها را به فرصت تبديل کنيم و در عين حال معتقديم و اين دغدغه را هم داريم که فرهنگ اسلامی و فرهنگ انقلاب مراقبت می خواهد. اما بپذيريم هر جايی يک ظرفيتی دارد و يک رويداد مدرن مانند بی ينال ونيز محلی برای ارائه کارهای سنتی نيست. ما دنبال نفی و يا دور کردن هيچکدام از اين راه های تجسمی نيستيم. اساسا وزارت ارشاد به عنوان جايی که کليه هنرمندان تجسمی را تحت پوشش قرار می دهد به فعاليت خود ادامه می دهد و خدايی نکرده اگر در جايی هنر انقلاب را ناديده گرفتيم آنجا ما معذرت خواهی می کنيم. اما دليلی ندارد که در هر بی ينالی حتما اين تيپ کار را ببريم. هر جايی قابليت های خاص خودش را دارد و اميدواريم از همه ظرفيت ها استفاده کنيم.

بايد اعلام خوشحالی کنم يا اعلام شوربختی؟

مدير کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد با بيان اينکه در انتخاب هنرمندان شرکت کننده هيچ نگاه قشری، بخشی و سياسی وجود نداشته است، تصريح کرد: البته بعضی ها هم گفتند که ما در حوزه انتخاب اين هنرمندان نگاه اقتصادی داشتيم و هنرمندانی را انتخاب کرديم که کارهايشان در حراج کريستی به فروش می رسد. من به عنوان مدير مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد نمی دانم که بايد خوشحال باشم که يک حراج هنری معتبر آثار ايران را خوب می فروشد يا بايد ناراحت باشم و اعلام شوربختی کنم که کار يک هنرمند ايرانی قيمتش بالا می رود؟ به اعتقاد من اين موجب سعادت و رستگاری هنرمندان ما است که هنر ايران در دنيا ديده شود، موزه ها آن را خريداری کنند و در حراج ها و گالری ها به فروش برسد. حراج کريستی يک رويداد اقتصادی است که هر کس هر کالای هنری را که بتواند می فروشد و ما بايد اقتضائات آن را بدانيم.

نمی دانم آدم گمنام چطور معلوم الحال می شود

وی افزود: اينکه بخشی از هنرمندان انتخاب شده برای بی ينال ونيز افرادی هستند که به حراج کريستی راه پيدا می کنند اين هم نشان دهنده اين است که آنها هنرمندان مطرحی هستند. اتفاقا يکی از مواردی که در رسانه ها خواندم اين بود که از بين اين هنرمندانی که آثارشان در بی ينال ونيز به نمايش درخواهد آمد فقط يکی دو نفر دارای اسم معروف و مشهوری هستند، بخش ديگری خارجی، بخش ديگری گمنام هستند و بعد گفتند اينها معلوم الحال هستند که با حراج کريستی آثار خود را به فروش می رسانند. من نمی دانم آدم گمنام چطور معلوم الحال می شود؟ و وقتی گمنام است حالش از کجا معلوم می شود؟ و آيا کريستی به دنبال آدم های گمنام است؟ به هر حال اين تضاد وجود دارد که دوستان بايد به اين نکات نيز واقف باشند. به نظرم اينکه دولت توانسته در يک تعاملی هنرمندان را بياورد به خودی خود اتفاق بسيار خوبی است. البته خيلی ها در همين پيام های فيسبوکی و الکترونيکی ما را تحريم کردند و گفتند هنرمندانی که ما برای بی ينال ونيز دعوت کرده ايم دولتی هستند. از يک طرف برخی از دولتی به ما گفتند شما خصوصی هستيد.

ملانوروزی گفت: ما يک ظرفيت متوسطی را در جامعه هنری رصد کرديم. ما تلاش کرديم که در حوزه انتخاب هنرمندان به هنرمندانی توجه کنيم که کارشان ملی و در عين حال توام با نوآوری و خلاقيت است. حالا ممکن است برخی از کارها ديده نشده باشد. برخی ها هم ممکن است کارهايشان در حراجی ها خوب ديده شده باشد اما اينجا انتخاب نشده باشند. به طور حتم آن کارهايی که در اين دوره انتخاب نشدند در دوره های بعدی انتخاب می شوند و يا ما در بی ينال های نيويورک و مونيخ، شانگهای کارهای آنها را دنبال خواهيم کرد. اين که برخی از رسانه ها به موضوع نحوه انتخاب آثار در بی ينال ونيز می پردازند موجب معرفی و نقش اين بی ينال و نقش هنرهای تجسمی در کشور می شود و ما بسيار خوشحاليم که چنين اتفاقی در رسانه ها افتاده است اما مايليم کارهايی که انجام می شود کارشناسی شود. اگر دوستان می گويند چرا هنرمندان خارجی حضور دارند، قبل از هر قضاوتی بيايند از خود ما بپرسند که اين خارجی ها بر چه اساسی انتخاب شدند. اين هنرمندان خارجی همگی هنرمندان مسلمانی هستند که حضور آنها در غرفه ايران آن هم با پول بخش خصوصی برای ما باعث افتخار است.

هنرمندان ضد دين و مذهب در غرفه ايران جايی ندارند

وی با انتقاد از حضور کمرنگ ايران در بی ينال ونيز طی سال های گذشته بيان کرد: بسياری از هنرمندان ما در دوره های گذشته در غرفه های ديگر کارهای خود را عرضه می کردند اما حالا اين اين مناسبات وجود دارد که خيلی از هنرمندان کشورها در غرفه ما آثارشان را عرضه کنند. ما اگر آنقدر توانايی، قدرت و صلابت و اقتدار و بزرگی داشته باشيم که آثار فرهنگی کشورهای خاورميانه را که با آنها مناسبت فرهنگی داريم و زبان فارسی و هنر ايرانی نخ اصلی اين ارتباط است، عرضه کنيم چه اشکالی دارد؟ اتفاقا اين يکی از نقاط قوت ماست که در فضای محدود ونيز که همه دنيا در يک فضای کوچک هستند بتواند با کمک بخش خصوصی از همه ظرفيت ها استفاده کند و زمينه حضور خود در همه عرصه های بين المللی به صورت مطلوب را نگه دارد و در عين حال هنرمندانی را به اين بی ينال اعزام کند که همگی زير چتر نظام جمهوری اسلامی ايران هستند.

مدير کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد تصريح کرد: اصولا هنرمندان ضد دين و ضد مذهب در غرفه ايران جايی ندارند. خيلی از هنرمندان به خاطر اينکه فضای دولتی هم در غرفه وجود دارد ممکن است تمايلی به حضور نداشته باشند و ما هم دنبال آنها نيستيم. ما هم نمی خواهيم دست گدايی به سوی هنرمندانی که تمايلی به همکاری با ما ندارند، دراز کنيم. ما به هر حال ظرفيتی داريم که ظرفيت متعادل و متوسط است که سعی می کنيم بيشترين فضای تجسمی کشور را در سبک های مختلف در بر بگيرد. حال اين فضا را هم گذاشتيم تا هر کسی در اين فضا جا می گيرد حضور داشته باشد و ما از اين اتفاق خوشحال می شويم، استقبال می کنيم و دفاع می کنيم. هنرهای تجسمی در ايران هنری بسيار نجيب و فاخر است. مانند بسياری از هنرها نيست که تا پايش به جايی رسيد بسياری از ظرفيت ها را کنار بگذارد.

به خاطر اينکه نام چهار هنرمند را نمی بينيد تهمت نزنيد

ملانوروزی افزود: ما هنرمندانی داريم که قبل از انقلاب، ايران را ترک کردند اما اينها هيچ گاه نگاهشان نسبت به کشور و دين شان فرق نکرد و همچنان حس و تعلق به ايران را دارند و اصلا نگاه ضد مذهب و ضد نظام ندارند. بنابراين لازم است ما اين فضای پاک هنرهای تجسمی را پاسداری کنيم حتی اگر در آن در برخی موارد خرده ريگی وجود دارد و کسانی هستند که ممکن است بخواهند اين ظرفيت را آلوده کنند ما بايد درصدد مقابله برآييم. نبايد به خاطر اينکه نام چهار هنرمند در فهرست مورد نظر دوستان وجود ندارد به بقيه بگوييم ضد دين، ضد مذهب و ضد ايران و البته در نهايت هم اسم يک نفر مانند شادی قديريان را به خاطر يک دوره کاری می آوريم؛ دوره ای که من کاری از او را نديدم و خوشم هم نمی آيد که آن دوره را ببينم. اما کارهای او از اين دوره انتخاب نشده است.

ما دست بوس هنرمندان انقلاب هستيم

وی با ذکر اين نکته که همه هنرمندان ما نماينده انقلاب هستند، تاکيد کرد: اسم من مجيد ملانوروزی مديرمرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زير چتر گسترده نظام جمهوری اسلامی است. ما هنرهای تجسمی را تقسيم بندی نمی کنيم و کسانی در بين ما جا ندارند که نظام جمهوری اسلامی ايران را قبول نداشته باشند، من هم معتقدمم به کسی که دولت و نظام انقلاب اسلامی را قبول ندارد نبايد امکانات داد. هنرمندان انقلاب ما در همه جا هستند. به عنوان نمونه يک هنرمند انقلاب ما در دوره قبل رفت (اشاره به ايرج اسکندری) با چه کارهايی رفت؟ کارهای انقلابی خود را که به آنجا نبرد. کارهای تخت جمشيد و آثار ملی را برد. بنابراين ما اينجا خيلی تقسيم بندی متفاوتی نداريم. ما دست بوس هنرمندان انقلاب هم هستيم و خودمان را وابسته به هنرمندان انقلاب می دانيم و در جشنواره فجر و ديگر رويدادها از آنها استفاده می کنيم، اما بپذيريم ونيز ظرفيت هنر معاصر و مدرن است دوم اينکه وقتی بخش خصوصی می آيد کمک مالی می کند به هر حال ما نمی گوييم که کار را به او می سپاريم اما به هر حال او تمی دارد که بايد در آن تم قرار بگيريم که به طور طبيعی اگر هنر انقلاب نيز در اين تم قرار بگيرد قطعا در اين فضا جايگاه خواهد داشت.

همه هنرمندان ما وابسته به انقلاب هستند

ملا نوروزی در پاسخ به اين که چرا بخش خصوصی تلاشی نکرده که پيرامون موضوع هنر انقلاب و مولفه هايی که به آن اشاره شد اثری را در فهرست آثار ارائه شده به بی ينال ونيز ارائه دهد، توضيح داد: ما از يک گستره بزرگ تر و وسيع تر به نام هنر ايرانی اسلامی صحبت می کنيم. الان شما هنرمندان انقلاب ما را جستجو کنيد، من معتقدم همه هنرمندان ما وابسته به انقلاب هستند. اينها در يک دوره ای تظاهرات و مبارزات مردم عليه رژيم شاهنشاهی را کار کردند، يک زمانی دفاع مقدس را کار کردند، يک زمانی ظن و مراقبه و تقديس و هنر قدسی را کار کردند، يک زمانی مسائل اجتماعی را کار کردند. به هر حال انقلاب ساری و جاری است. ما ديگر امروز در شعرمان راجع به مرگ بر شاه حرف نمی زنيم، ما موضوعات روز و فضای معاصر را دنيال می کنيم. ما در بی ينال ونيز با يک نگاه جهانی وارد شديم و معتقدم فرصتی است که هنرمان را با زبان جهانی بيان کنيم بنابراين هنرمندانی که انتخاب شدند بر اساس چنين ظرفيتی بوده است. پول حضور اين هنرمندان هم نه از بودجه دولتی داده شده و نه از بيت المال بوده است. ما در سالی که مزين به شعار «مردم و دولت؛ همدلی و همزبانی» توسط مقام معظم رهبری است تلاش کرديم بخش خصوصی را وارد کار کنيم که به ما کمک کند.

بخش خصوصی با نگاه سياسی به کمک دولت نيامد

مدير موزه هنرهای معاصر تاکيد کرد: ما نبايد شرايطی را ايجاب کنيم که اگر بخش خصوصی انگيزه ای برای کار دارد، انگيزه اش از بين برود و ديگر مشارکت نکند. بخش خصوصی می تواند بدون کمک دولت به تنهايی در «آرت فر» ها حضور داشته و درآمد اقتصادی کسب کند و اتفاقا اين شيوه برای بخش خصوصی خيلی هم بهتر است اما وقتی کاری را به امانت می گيرد و می برد و باز می گرداند نشان از يک نگاه فرهنگی است. بخش خصوصی نه نگاه سياسی داشته و نه اقتصادی. اين بخش به عنوان اينکه بی‌ينال ونيز فرصتی است که می تواند هنر ايران را در منطقه نمايش بدهد يک تم را انتخاب کرده و هزينه هايش را هم پرداخت کرده است. البته حضور ايران در اين رويدادها بسيار مهم و اجتناب‌ناپذير است و ما اگر پول داشته باشيم با همين پول دولت می‌رويم اگر هم پول نداشته باشيم با بنيادی که نگاهش فرهنگی است و نگاه ضد دينی ندارد همراه می شويم. من معتقدم بايد اين را به عنوان يک ظرفيت ديد نه تهديد. من معتقدم ظرفيت هنرهای تجسمی اگر خوب مديريت شود و با امکانات جهانی همسو بشود می توانيم فرهنگ ايرانی اسلامی را بر پايه انقلاب، دفاع مقدس و دغدغه هايی که در گستره هنر اسلامی داريم، ارائه دهيم.

تفاوت ديدگاه ما با منتقدان در مصداق هاست

وی افزود: نگاه ما شايد با دوستان در هويت و ماهيت هيچ مشکلی نداشته باشد اما معتقدم تفاوت ديدگاه‌ها شايد در مصداق ها باشد که همه اينها در يک جمع با همدلی و تعامل و گفتگو قابل حل است. دوستان بدانند که نگاه ما بر اين بوده که کارهايمان هيچ گاه حساسيت برانگيز نباشد. ما دنبال تعامل و گفتگو هستيم يعنی هنر ايران هنری است که می تواند در فرهنگ های ديگر هم بسيار گسترده شود. متاسفانه خيلی ها امروز ما را به مناسبات سياسی متهم می کنند که به درست يا غلط بودن ماجرا کاری ندارم، اما من معتقدم ما قبل از اينکه سياسی باشيم تلاش می کنيم فرهنگ ايرانی اسلامی را در همه جای دنيا معرفی کنيم. ما هم اکنون از يک خانواده هنرهای تجسمی بزرگ در خاورميانه صحبت می کنيم و خيلی تاسف بار است وقتی نام هنر شرق می آيد همه به خاور دور يعنی چين و ژاپن نگاه می کنند در حاليکه ما بخشی از هنر خاور شرق هستيم که اين جهان بينی را می توانيم در دنيا به منصه ظهور برسانيم. در عين حال ما ملزم هستيم که از مناسبات فرهنگی‌مان به بهترين شکل ممکن دفاع و به طور کامل در تعاملات خود با جهان از آن استفاده کنيم.

خوشحالم که بودجه دولتی کم می شود

مدير کل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد درباره مسائل بودجه ای بی‌ينال ونيز و چالش های پيش روی اين موضوع گفت: من خوشحالم که بودجه دولتی کم می شود چرا که هر وقت بحث بودجه پيش می آيد به دليل محدوديت ها، کار هم کم می شود ولی وقتی بودجه نيست، مجبور هستيم دنبال مناسبات و راه‌های مختلفی باشيم که بتوان کارها را انجام داد. اساسا وقتی پای بودجه دولتی به ميان می آيد يکسری می آيند و می گويند کار من را بخر و کار فلانی را نخر و اتفاقاتی می افتد که اساسا خوشايند نيست اما وقتی که بودجه نيست به تبع آن توقعات نيز کم می شود و ما دنبال اين می گرديم که بتوانيم بخش خصوصی را وارد کار کنيم و امروز در نهايت ما به جايی رسيديم که بخش های هنری می توانند در سود آوری نقش پررنگی در کشورمان ايفا کنند. اصولا سهم ايران از سبد هنر جهانی آنقدر کوچک است که نه تنها در دنيا ديده نمی شود بلکه در خاورميانه هم ديده نمی شود بنابراين ما و رسانه ها بايد تلاش کنيم که اين فضا را گسترده‌تر کنيم. به طور حتم بايد نگاه فرهنگی و انقلابی هم داشته باشيم و ما هم منکر چنين فضايی نيستيم اما دليلی ندارد آدم های ديگری که به هر حال از ظرفيت های فرهنگ و سنت استفاده کردند اما اسم آنها با هنر انقلاب گره نخورده، حذف شوند. اصولا من معتقدم جا برای همه هست و فقط فضا را بايد گسترده کرد و اميدواريم تمام هنرمندان را با تمام سليقه ها و علايقی که زير چتر جمهوری اسلامی ايران قرار می گيرند مورد حمايت قرار دهيم و زمينه ظهور و بروز آنها را فراهم کنيم.

يک ميليون يورو هزينه حضور ايران در ونيز

ملانوروزی در بخش ديگری از صحبت‌های خود درباره نحوه صرف بودجه ای که دولت در بی‌ينال ونيز دارد، گفت: ما وقتی درباره حضور پر رنگ ايران در ونيز با وزير ارشاد جلسه ای را برگزار کنيم ايشان در اين جلسه تاکيد بسيار زيادی برای حضور قدرتمند ايران در ونيز داشت. ما هم بر اين اساس تلاش کرديم با مشارکت و همکاری بخش خصوصی بتوانيم بخشی از هزينه ها را تقبل کنيم. به هر حال ونيز يکی از گران ترين شهرهای دنياست و من امروز که پيگری می کردم هر شب اقامت در هتل های ونيز بيش از ششصد يورو هزينه دارد .ضمن اينکه حضور ۱۰ ماه در ونيز با در نظر گرفتن شش ماه برگزاری و روزهای قبل و بعد آن و تدارک و آماده سازی غرفه و اجاره چنين فضايی هزينه بسيار سنگينی دارد. ما با اينکه اعلام کرده بوديم بخشی از بودجه بسته بندی و انتشار کتاب را می دهيم هنوز نتوانسته ايم آن را تامين کنيم اما اميدواريم به اندازه حضور خبرنگاران و هزينه برگشت آثار و نور آنجا و پيش بينی بودجه ای که ميزان آن هفتصد تا يک ميليون يورو ارزيابی و فعلا هم توسط بخش خصوصی ارائه شده بتوانيم حمايت هايی داشته باشيم. ما اگر بتوانيم بودجه ای را تامين کنيم که هزينه چاپ کتاب باشد يا هزينه برگشت آثار را بدهيم، اتفاق خوبی می افتد.

وی افزود: ما اميدوار بوديم که با تلاش رسانه ها اين اهميت درک شود که خوب است ايران در چنين رويدادی شرکت کند و بهتر از اين است که مانند دوره قبل حضور نداشته باشيم. ما در اين چند دوره ای که از بی‌ينال ونيز می گذرد فقط در چهار دوره شرکت کرديم و البته می توانستيم در اين دوره هم شرکت نکنيم. اساسا بنياد فيض نيا به تنهايی می توانست در اين رويداد حضور داشته باشد و اسم ايران هم نباشد. اما من معتقدم خوب است که ايران حضور داشته باشد چرا که اين ظرفيت برای هنرمندان ما بسيار ضرورت دارد و می توانيم امکانات فراتری را ببينيم نه فقط امکانات اقليتی و حزبی و جناحی و دسته ای خودمان را. من معتقدم بايد به حضور ايران در بی‌ينال ونيز طوری نگاه شود که از فردا علاقه مندان و ذينفعان هنرهای تجسمی از اين فضا بهره مند شوند.

دعوت آقای مدير از حوزه هنری

مدير موزه هنرهای معاصر تصريح کرد: به نظر من اين يک ظرفيتی است که بايد اتفاقا رسانه ها به آن بپردازند تا همه بخش‌ها در حوزه هنرهای تجسمی حساس شوند و بگويند که ما هم می خواهيم در ونيز غرفه ای در نظر بگيريم. چقدر خوب است حوزه هنری هم بيايد و بر اساس ديدگاه‌هايی که دارد جايی را به خود اختصاص دهد. مثلا در همين بی‌ينال ونيز وزارت مسکن و شهرسازی غرفه ای ويژه معماری را به خود اختصاص داد. بنابراين اين امکانات را نبايد سلب کرد بلکه بايد کامل شفاف کرد که فضای بيشتری را در برگيرد ضمن اينکه ما از هم اکنون آمادگی اين را داريم که نهادهای مختلف هنری کشور مثل حوزه هنری، بنياد شهيد بيايند و در هر جايی که خودشان صلاح می دانند حضور داشته باشند. ما هم بخش خصوصی را ترغيب می کنيم که همراه با اين نهادها در بی‌ينال هايی مانند شانگهای حضور داشته باشند.

ملانوروزی در پايان گفت: ما در رويدادهای بين المللی حضور داشته باشيم بهتر از اين است که حضور نداشته باشيم و به نظر من اين سرو صداها به هر حال شايد شرايطی را ايجاد کند که چند علاقه مندی که پا پيش گذاشتند از تصميم خود منصرف شوند. ما هم می توانستيم مانند بقيه مديران بگويم بودجه نداريم و شرکت نمی کنيم و به طور حتم هيچکس هم به من نمی گفت چرا شرکت نکرديد ؟ کما اينکه دوره های قبل هم سوال نمی کردند. اما وقتی سوال می کنند مورد هزار سوال و مداقه و بازرسی قرار می گيريم. اما ما علاقه منديم در دوره ای که آمديم بتوانيم تمامی حوزه هنرهای تجسمی اعم از هنر انقلاب ، هنر بومی، هنر قومی ، هنررملی و هنر نو را معرفی کنيم و از تمامی ظرفيت های جهانی برای معرفی کشورمان با زبان هنر استفاده کنيم.

گفتگو از عليرضا سعيدی