تهرانی‌ها سالی ۲۵۰ تريلر سم تنفس می‌کنند

وزن آلودگی خودروهايی که در پايتخت تردد می کنند هرسال به بيش از ۵ هزار تن می رسد يعنی مساوی با وزن۲۵۰ تريلر همراه با کشنده حمل بار. اين، يعنی فاجعه!

به گزارش ايران، وزن آلودگی خودروهايی که در پايتخت تردد می کنند هرسال به بيش از ۵ هزار تن می رسد يعنی مساوی با وزن۲۵۰ تريلر همراه با کشنده حمل بار. اين، يعنی فاجعه! حدود ۶ ميليون موتور سيکلت و خودرو و اتوبوس شهری در تهران در حال رفت و آمد هستند و از اين ميان تاکنون فقط ۵۰۰ هزار راننده برای بررسی آلايندگی و معيوب بودن وسيله نقليه خود به مراکز معاينه فنی مراجعه کرده اند. مراکزمعاينه فنی در طول سال گذشته از ميان ۳ و نيم ميليون موتورسيکلت، فقط ۹۸ دستگاه را مورد بررسی قرار داده اند و اين نشان می دهد که با وجود هزينه ناچيز معاينه فنی، تمايلی برای اطمينان از سالم بودن وسيله نقليه وجود ندارد.

معاينه فنی مکانيزه خودروها با الگو برداری از تجربه موفق کشورهای اروپايی همانند آلمان وانگليس از سال ۱۳۷۹ در ايران راه اندازی شد و عملياتی شدن آن با رويکرد کاهش آلودگی هوا و افزايش ايمنی در دستور کار مراکز معاينه فنی قرار گرفت. چند سالی از آغاز فعاليت اين مراکز نگذشته بود که طرح معافيت معاينه خودروهای زير ۵ سال ساخت به تصويب مجلس رسيد؛ طرحی که مخالفان زيادی از جمله سازمان محيط زيست و مرکز معاينه مکانيزه داشت. مخالفان معتقد بودند که اين مدت برای اطمينان از سلامت فنی خودروهای داخلی بسيار زياد است.

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

کيفيت نه چندان مطلوب سوخت و افزايش تعداد خودروهای ساخت داخل، معضل را از آنچه بود، پيچيده تر کرد. ماجرای آلودگی هوا طی سال های گذشته بويژه پس از ماجرای بنزين سمی پتروشيمی و به دنبال آن مرگ هزاران نفر در کلانشهرها بويژه تهران، جنجال برانگيز شد. نظارت ضعيف بر کيفيت خودروها وسوخت مصرفی آنها، از يک سو و مراجعه نکردن رانندگان وسايل نقليه برای معاينه فنی، از سويی ديگر، هر روز بيشتر و بيشتر به مسأله دامن زد. مسأله بنزين پتروشيمی حل شد اما کاستی های قانونی برای کنترل کيفيت هوا، توليد و معاينه فنی خودروها و... همچنان باقی مانده است.

مهندس ولی آذروش، مدير عامل ستاد معاينه فنی تهران و ۸ کلانشهر کشور با انتقاد از معافيت ۵ ساله خودروهای صفر و مراجعه نکردن دارندگان اين خودروها به مراکز مکانيزه معاينه فنی، می گويد: «کاتاليزورهای خودروها بايد هر ۲ سال يکبار بررسی شود و با توجه به اين معافيت و نبود نظارت بر وضعيت آنها، آلودگی هوا مدام در حال افزايش است.»

وی در گفت و گو با «ايران» می گويد: «مراکز مکانيزه معاينه فنی خودرو ۱۸ آيتم را مورد تست و بازبينی قرارمی دهند که يکی از آنها کنترل وضعيت آلايندگی خودروهاست. در اين آزمون ميزان گازهای آلاينده خودرو بررسی می شود و وضعيت آن از لحاظ رد يا قبولی براساس حد مجاز ابلاغی از سوی سازمان حفاظت محيط زيست مورد ارزيابی قرار می گيرد.

بنابر مطالعات انجام شده از سال های گذشته، در صورت مراجعه همه خودروهای شهر تهران به مراکز معاينه فنی و قرارگيری شرايط کارکرد موتور در وضعيت مطلوب يعنی رعايت حدود مجاز انتشار آلاينده های خروجی از اگزوز که به صورت ساليانه از سوی شورايعالی محيط زيست به مراکز معاينه فنی ابلاغ می شود، حدود ۲۳ درصد از ميزان آلودگی هوای تهران و ۱۳ درصد مصرف سوخت کاهش خواهد يافت. اين در حالی است که در حال حاضر ۲۷ درصد از مردودی ها در مراکز معاينه مربوط به گازهای آلاينده خروجی از اگزوز است.»

در حال حاضر در بيشتر کشورهای اروپايی که استانداردهای توليدی خودروهای شان در مقايسه با خودروهای ساخت ما تفاوت چشمگيری دارد مدت معافيت خودروهای نو از معاينه فنی ۲ تا ۳ سال است ولی مشخص نيست که چطور از اواخر سال ۸۹ مدت معاينه فنی خودروهای ساخت ايران از ۲ سال به ۵ سال افزايش يافت و در نهايت به تصويب مجلس شورای اسلامی رسيد.

نکته ای که قابل تأمل است استفاده متفاوت از خودروهای صفر کيلومتر است؛ گاه راننده ای در طول ۵ سال با خودرويش ۵۰کيلومتر رانندگی می کند و فرد ديگری ۲۰۰ هزار کيلومتر يعنی ۲ برابر ميانگين طبيعی. پس واضح است اين خودرو به فرسودگی نزديک شده و بايد همان سال دوم يا سوم برای آزمايش فنی و آلايندگی مورد بررسی قرار می گرفته است اما طرح معافيت ۵ ساله منجر به خلأ قانونی و مراجعه نکردن رانندگان به مراکز معاينه فنی می شود.

آذروش درباره مذاکراتش با نمايندگان مجلس توضيح می دهد:«با تلاش های صورت گرفته و تشريح جزئيات آلودگی خودروها و اينکه می توان با نظارت برآلايندگی آنها تا حدی از مصرف سوخت و آلودگی هوا پيشگيری کرد و حتی آن را کاهش داد، درصد بالايی از نمايندگان متقاعد به اصلاح سريع اين قانون شدند و سازمان های مرتبط جهت رفع دغدغه ها و پاسخ به پرسش های نمايندگان در ارتباط با صدور کارت و برچسب بدون حضور خودرو و نداشتن متولی نظارت بر مراکز معاينه فنی نسبت به اقدامات اصلاحی از قبيل ايجاد سامانه يکپارچه معاينه فنی، اصلاح آيين نامه اجرايی نحوه صدور معاينه فنی وارد کارزار شدند.

در همين خصوص نماينده دولت يعنی سازمان حفاظت محيط زيست لايحه ای درباره کاهش زمان معاينه فنی از ۵ سال به ۳ سال برای تصويب به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده است که اميدواريم اين لايحه تا پايان سال با ديد کارشناسانه و دلسوزانه نمايندگان مجلس به تصويب برسد.

پژوهش های کارشناسان نشان می دهد عمر متوسط هر خودرو در کشورهای جهان بين ۵ تا ۱۰سال است ولی در ايران اين عدد به بالای ۲۰سال می رسد. به طور متوسط در هر شبانه روز هزار خودرو وارد تهران می شود و بايد در مقابل ۲ هزار خودروی فرسوده و مستهلک از چرخه حمل و نقل خارج شود ولی آمار و ارقام اين را نشان نمی دهد. سالانه ۳۷۰ هزار خودروی صفر کيلومتر خارجی و داخلی در تهران استارت می خورند و با وجود اين حجم از رفت و آمد خودرو، تعداد مراجعه خودروها به مراکز معاينه فنی زير۵۰۰هزار است؛آن هم به گفته آذروش در خوشبينانه ترين وضعيت! پس با يک حساب سرانگشتی تا چند وقت ديگر خيابان ها ديگر کشش رفت و آمد نخواهند داشت و عملاً به يک پارکينگ عمومی تبديل خواهند شد.

اينجا همه چيز اتوماتيک است
مديرعامل مراکز معاينه فنی از مجهز بودن مراکز تمام اتوماتيک به جديدترين دستگاه های تست آلايندگی و نقص فنی و آمادگی اين مراکز برای معاينات فنی حرف به ميان می آورد و می گويد: «بررسی خودروها به صورت مکانيزه و البته استاندارد صورت می گيرد و امکان هيچ اشتباهی نيست. خودرو پس از مراجعه وارد خط معاينه می شود و پلاک آن توسط دوربين پلاک خوان ثبت می شود و همه مراحل آزمايش فنی به ثبت می رسد و امکان هيچگونه تخلفی وجود ندارد. در اينجا بايد به نکته ای اشاره کنم و آن اينکه مراکز ما می توانند در هر شيفت کاری دست کم ۶ هزار خودرو را به طور مکانيزه معاينه کند ولی متأسفانه مراجعات تأسف انگيز است.»

ايراد خودروهای مراجعه کننده بر اساس آمار مراکز معاينه فنی در سال ۹۳ نيز در نوع خود جالب است. ولی آذروش در اين باره می گويد: «مردودی از تست آلايندگی۲۷درصد، اشکال در همراستايی چرخ ها ۱۸درصد، آزمون کمک فنر ۵درصد، ايراد درترمز۱۱درصد و عيوب ظاهری ۳۹ درصد شامل شکستگی يا ترک خوردن شيشه، ايراد در برف پاک کن و شيشه شوی، ضعف در کمربند ايمنی، لاستيک ها، وضعيت بدنه خودرو از لحاظ تغيير شکل و پوسيدگی، وضعيت دود خودرو جهت تشخيص روغن سوزی، وضعيت بلوری چراغ های جلو و همه طلق های چراغ عقب. همچنين عملکرد چراغ های ترمز، عملکرد چراغ دنده عقب و پلاک خودرو، عملکرد چراغ های راهنما و چراغ های عقب، کنترل صدای خروجی از اگزوز و صدای بوق از ديگر ايراداتی بوده اند که رانندگان پس از رفع آنها، در مراجعات بعدی موفق به دريافت معاينه فنی شده اند.»

حالا تعداد موتورسيکلت ها بيشتر از خودروها شده و آلايندگی شان هم ۴ برابر يک پرايد. وقتی با دقت به موتورهايی که منتظر سبز شدن چراغ هستند، نگاه کنيد، متوجه می شويد که بيشترشان دود می کنند يا روغن سوزی دارند. آمارها می گويد موتورها سهمی ۴۹ درصدی در آلودگی صوتی و ۳۰درصدی در آلودگی هوا دارند. اين، يعنی زنگ خطر!

۳ و نيم ميليون موتورسيکلت در تهران تردد می کنند که سهم اين تعداد در تصادفات رانندگی تهران ۵۰ درصد است. تکنولوژی پايين و رعايت نکردن استانداردهای جهانی موجب شده تا ميزان آلايندگی موتورسيکلت های توليد داخل، در سطح بالا باشد.

۹۵ درصد از موتورها مجهز به کاربراتور و فاقد کاتاليزور هستند. در حالی که ۱۰ خط برای معاينه فنی موتورسيکلت ها در مراکز معاينه فنی وجود دارد و اين مراکز قادر به معاينه فنی ۳ هزار دستگاه در روز هستند، اما عملاً صاحبان موتورسيکلت ها خود را موظف نمی دانند به مراکز معاينه فنی مراجعه کنند.

در سال ۹۲ ميزان مراجعه موتورسيکلت ها به مراکز معاينه فنی ۲۸۱ دستگاه و در سال ۹۳ تنها ۹۸ دستگاه بوده است. قانون تأکيد می کند که همه وسايل نقليه موظف به دريافت برگه معاينه فنی هستند اما از آنجا که موتورسواران الزام قانونی را قوی و جدی نمی بينند بدون داشتن برگه معاينه فنی در شهر تردد می کنند.

کاش مشکل، فقط موتورها بودند
کاش مشکل، فقط موتورها بودند. خودروهايی که برای آزمايش فنی به مراکز۱۴گانه مراجعه نمی کنند، يک پای ۵۰ درصدی آلودگی هوای تهران هستند. البته علاوه بر ۳ و نيم ميليون موتوری که به اندازه ۱۲ ميليون پرايد آلودگی ايجاد می کنند و نيز ۳ ميليون خودروی شهروندان تهرانی، خودروهای ديگری را هم که هر روز از شهرهای اطراف به تهران می آيند، بايد اضافه کرد.

وضعيت موجود و افزايش آلودگی هوا، شهرداری تهران و راهنمايی و رانندگی را بر آن داشت که تصميمی جدی برای رفع اين معضل اتخاذ کنند و با ايجاد محدوده طرح زوج و فرد، آلودگی هوا را کاهش دهند، ولی عملاً اين طرح جز کم کردن بار ترافيکی در موضوع آلودگی هوا هيچ کمکی نکرده است. البته شورای شهر به تازگی با تصويب طرحی جديد از شهرداری خواسته است با مشخص کردن وضعيت خودروها از نظر آلايندگی اجازه ورود يا ممنوعيت ورود آنها را به محدوده جديد صادر کند.

در اين وضعيت بار تشخيص وضعيت آلايندگی به دوش مراکز معاينه فنی تهران می افتد که لااقل همه خودروها برای کسب امتياز ورود به طرح زوج و فرد به مراکز معاينه فنی مراجعه کنند. در اين باره آذروش به بيان جزئيات طرح می پردازد و می گويد: «درسال۹۳ مطالعاتی در خصوص پياده سازی طرح LEZ محدوده کم انتشار آلايندگی، توسط معاونت حمل و نقل وترافيک شهرداری تهران به انجام رسيد که در اين طرح خودروها ازلحاظ انتشار آلايندگی به ۴ دسته تقسيم شدند و در مناطق کم انتشار آلايندگی تنها وسايل نقليه غير آلاينده مجاز به ورود بودند.

اين طرح از کشورهای موفق در زمينه کنترل وضعيت آلايندگی هوا الگوبرداری شده بود؛ کشورهايی همچون آلمان، هلند، سوئد و دانمارک. ناگفته نماند که در حال حاضر ۲۲۵ طرح منطقه کم انتشار آلودگی هوا در ۱۳ کشور اروپايی که معضل آلودگی هوا دارند اجرا می شود. تهران در اين راستا و برای کاهش آلودگی هوا با اجرای محدوديت برای ورود به محدوده ترافيک و محدوده زوج و فرد، قصد کاهش آلودگی هوا را دارد ولی بايد از تجربه ساير کشورهای موفق در اين حوزه استفاده کند اما بنابر بررسی های صورت گرفته، طرح ترافيک تنها تأثير ۶ درصدی در کاهش ترافيک داشته و طرح زوج و فرد به علت تردد خودروهای فرسوده با عمر بيش از ۲۰سال تقريباً هيچ گونه تأثيری بر کاهش آلودگی هوای تهران نداشته است.»

در اين طرح خودروها براساس تکنولوژی ساخت، تاريخ ساخت و وضعيت داشتن معاينه فنی به ۴دسته آبی، سبز، زرد و قرمز تقسيم بندی می شوند. طبقه آبی، خودروهای برقی و خودروهای هيبريدی هستند. طبقه سبز نيز شامل خودروهای توليدی يا وارداتی سال۱۳۸۲ وبعد ازآن و دارای استاندارد آلايندگی يورو۲ و بالاتر و همچنين خودروهای نو و معاف از معاينه فنی است و طبقه زرد،خودروهای توليدی يا وارداتی را تا سال ۱۳۸۱ با استاندارد آلايندگی پايين تر از يورو ۲ که مورد تأييد مراکز معاينه فنی باشند شامل می شود و طبقه قرمز مختص به خودروهای فرسوده يا خودروهای بدون معاينه فنی است.

برهمين اساس هم بعضی از دسته ها دارای محدوديت در تردد به بخش های کم انتشار آلايندگی می شوند. اين کار برای کنترل وضعيت آلايندگی خودرو و بررسی اين است که آيا خودرو از لحاظ توليد آلايندگی شرايط زمان توليد را حفظ کرده است يا خير؛ يعنی بايد اطمينان حاصل شود که خودروی يورو ۲ با گذشت چند سال از نظرمرتبه توليد آلايندگی به خودروی يورو۱ تنزل نيافته باشد. بدون ترديد بايد حدود مجاز آلايندگی که توسط سازمان حفاظت محيط زيست به مراکز ابلاغ شده مورد تجديد نظر قرار گيرد و اين بازه اندازه گيری حدود مجاز برای کنترل خودروهای يورو ۲ به بالا سختگيرانه تر انجام شود. کليات اين طرح در شورای عالی ترافيک شهر تهران به تصويب رسيده اما نحوه و زمان دقيق اجرای آن هنوز مشخص نيست.

بر اساس گفته مديرعامل مرکز معاينه فنی تهران،خودروهای برقی به خاطر آلاينده نبودن می توانند وارد محدوده طرح زوج و فرد شوند و خودروهای با نشان سبز و زرد و قرمز نيز با توجه به نقاط تعيين شده برحسب کم آلاينده بودن می توانند وارد شوند. به طور مثال يک خودروی فرسوده شايد بتواند برای ورود به قسمتی از طرح زوج يا فرد مجوز داشته باشد و در صورت ورود به مناطق ديگر جريمه شود ولی خودروهای با برچسب سبز مجاز هستند در همه محدوده ها تردد کنند.

مراجعه نکردن دارندگان خودرو و موتورسيکلت برای معاينه فنی از ديدگاه کارشناسان، دلايل مختلفی دارد که از آن جمله می توان به بی توجهی به مسأله آلودگی هوا،ناآگاهی،شرکت نکردن درهمياری های اجتماعی و شايد قانون گريزی و استفاده از خلأهايی قانونی اشاره کرد که در اين باره بايد با فرهنگسازی و حتی اجباری کردن معاينات فنی، مقدمات اين کار را آغاز کرد.

همين چند سال پيش که استفاده از کمربند ايمنی فرهنگسازی شد و چندی بعد پليس متخلفان را جريمه کرد در يک روند چندماهه استفاده کنندگان از کمربند ايمنی به طرز شگفت انگيزی افزايش يافت تا اينکه هم اکنون بر اساس آمارهای پليس راهنمايی و رانندگی، بيش از ۹۰درصد از رانندگان و مسافران از آن استفاده می کنند پس می شود با آموزش و فرهنگسازی و راهکارهای قانونی معاينات آلايندگی و فنی خودرو و موتورسيکلت و وسايل حمل و نقل عمومی را به اجرا در آورد تا شاهد هوای پاک تری باشيم.